Morgunblaðið - 23.04.1985, Blaðsíða 22

MORGUNBLAÐID, ÞRIDJUDAGUR 23. APRÍL1985
Iðnhönnun er hluti
af framtíð iðnaðarins
eftir Steinar Steinsson
Fyrir skömmu heimsótti ég
Bournemouth & Poole College of
Art & Design. I stofnuninni fer
fram mikið uppbyggingarstarf og
er umfjöllun um iðnhönnun þar
geysi mikil. Ég hreifst af því
ferska andrúmslofti er gustaði um
skólann og er tilefni þess að þess-
ar línur voru settar á blað.
Iðnhönnun tilgangur
og markmið
Samkeppni um markaðina er
margslungin og er verð fram-
leiðslunnar ekki eini ráðandi þátt-
urinn hvað varðar jákvæðan
árangur. Mikilvægi hönnunar
bæði hvað varðar gæði og útlit
vegur þar þungt. Þessi staðreynd
gefur smáiðnaði og litlum fyrir-
tækjum tækifæri til að hasla sér
völl í samkeppni við risa fyrirtæk-
in. Stóru fyrirtækin hafa fjármuni
og sérþekkingu sem gerir þeim
kleift að fjárfesta í búnaði og
beita aðferðum er halda fram-
leiðslukostnaði í lágmarki. Smá-
iðnaðurinn hefur hinsvegar aðlög-
unarhæfni til að fullnægja mark-
aðskröfum um sérþarfir, gæði og
listrænt útlit í ríkari mæli.
Iðnhönnun er hluti
af vöruþróun
Það er smáiðnaði mikil nauðsyn
að átta sig á mikilvægi iðnhönn-
unar í samkeppninni um hylli
kaupenda. Vöruþróun ein sér nær
ekki ætluðum tilgangi nema hún
uppfylli þðrf og smekk neytend-
anna svo og tryggi form, sem hag-
kvæmt er í framleiðslu. Iðnhönn-
un er því mikið stærra mál en í
fljótu bragði sýnist. Hvarvetna er
umfjöllun um iðnhönnun og efl-
ingu hennar ofarlega á baugi. Iðn-
aðarþjóðirnar eru þó misjafnlega
á vegi staddar hvað varðar mennt-
un og fyrirgreiðslu við smáiðnað-
inn á þessu sviði.
Fjölgun smáiðn-
fyrirtækja
Stóru iðnfyrirtækin heyja harð-
vítuga baráttu um markaðinn.
Þau teygja sig yfir landamæri
ríkjanna og eru mörg rekin sem
fjölþjóða fyrirtæki. Verksmiðjur
eru reistar eða endurbyggðar með
vinnusparandi tækjabúnaði til að
bæta samkeppnisstöðuna en öðr-
um er lokað af sömu ástæðum. í
þessu umróti hefur gildi smá-
iðnaðarins vaxið víðast hvar.
Fyrir fáum árum voru um 18% af
ensku vinnuafli í iðnaði við störf í
smáiðnaði en nú hefur sú tala
hækkað í 25% og virðist fara
hækkandi. Smáiðnaðurinn virðist
vera burðarásinn í mótun nýrra
arðbærra starfa sem er flestum
þjóðum mikil nauðsyn.
Lista- og hönnunarskól-
inn í Bournemouth
Skólinn á sér langa sögu en
hann var stofnaður 1910 og hefur
verið ein helsta sjálfstæða
menntastofnun utan London í list-
um og listhönnun. Skólinn og
verkefni hans hafa tekið miklum
breytingum á þeim tíma er hann
hefur starfað. Nú eru þar deildir
fyrir Ijósmyndun, sjónvarps- og
kvikmyndaiðnað, grafískar teikn-
ingar svo og fatahönnun og inn-
réttingar. Nú er í undirbúningi að
hefja kennslu einnig í iðnhönnun.
Umfjöllunin um iðnhönnunar-
Poole Couege of Art & Design.
deildina var geysi mikil og lær-
dómsríkt að kynnast henni.
Húsakynni listaskólans
Skólinn er að taka í notkun ný
og myndarleg húsakynni. Hófst
kennsla að hluta þar haustið 1984
og er reiknað með að öll starfsem-
in verði komin undir eitt þak á
næsta ári. Byggingin er í fallegu
umhverfi og í næsta umhverfi við
Dorset Institute of Higher Edu-
cation sem er mikilvæg mennta-
stofnun. Stórar vinnustofur eru í
nýja skólanum svo og stúdíó til að
gera þætti fyrir sjónvarp, kvik-
myndir og ljósmyndun. Er aðstaða
öll mjög góð og nýr tækjabúnaður
af fullkomnustu gerð. Er ljóst að
aðstaða skólans til að hefja
kennslu í iðnhönnun er ákaflega
góð og mikill stuðningur verður af
þeirri listrænu og tæknilegu þekk-
ingu og reynslu sem fyrir hendi er.
Tengsl viö iðnaðinn
Skólinn hefur lagt áherslu á að
halda góðum tengslum við þær
starfsgreinar sem nýta það starfs-
fólk er skólinn menntar. Nú er
„í Keldnaholti í ná-
grenni við rannsókna-
stofur atvinnuveganna
ættu að rísa mennta-
stofnanir þeim tengdar.
Tækniskóli, sem legði
kapp á nýtækni í vörum
og við framleiðslu. Við-
skiptaskóli, sem þrosk-
aði markaðsmeðvitund,
og Handíða- og mynd-
listaskóli er hefði öfluga
deild fyrir iðnhönnun.“
lagt kapp á að mynda tengsl við
iðnfyrirtæki, sem nýta iðnhönnuði
og fá fram viðhorf þeirra varðandi
þðrf fyrir slíka menntun og um
innihald námsins. I samvinnu við
iðnfyrirtækin er unnið að skil-
greiningu á hvað felst í iðnhönnun
og hvaða þekkingarkröfur þurfi að
GREAT
uppfyila. Þá er verið að skoða
hvaða bakgrunn nemendur munu
hafa er sækja til slíks náms og
hvaða bakgrunnur væri æskilegur.
Þá velta menn því fyrir sér hve
marga nemendur þurfi að mennta
til að fullnægja þörfinni um há-
gæða iðnhönnuði. Ljóst er að af-
föll verða mikil í starfsgrein, sem
gerir svo miklar kröfur um frjótt
hugmyndaflug, tækniþekkingu og
listræna hæfni.
Samstarf listaskólans
og tækniskólans
Mjög athyglisverðar hugmyndir
komu fram um samstarf í milli
Listaskólans og tæknibrautar
Dorset Institute for Higher Edu-
cation. M.a. eru uppi hugmyndir
um að láta listaskólanema og
tækniskólanema vinna saman að
verkefnum. Kostirnir við slíkt
samstarf eru margir. Væntanlegir
iðnhönnuðir kynntust ýmiskonar
tæknilegum þáttum, sem nauð-
synlegt er að þekkja svo hönnunin
falli vel að framleiðslutækninni.
Tækninemandinn fær innsýn 1
listræna mótun hlutanna og gildi
þess fyrir viðhorf kaupandans.
Verkefni þessara starfsgreina
hafa lengi legið saman að nokkru
leyti, en nútíma markaðir gera
enn brýnna að auka þessi tengsl.
Samstarfsnefndir
Til að tengja skólann við at-
vinnulífið og samfélagið er komið
á fót samstarfshópum fyrir hina
ýmsu brautir. í þessa hópa eru
valdir menn, sem hafa getið sér
orð fyrir störf sín. Margir þessara
manna halda gestafyrirlestra við
stofnunina eða veita fyrirgreiðslu
þegar nemendur fara í kynnis- og
námsferðir til stofnana bæði á
viðskipta-, framleiðslu- og lista-
sviði. Þá hafa viðhorf þessara
manna veruleg áhrif á mótun og
innihald kennslunnar svo og
þróun skólans.
Samstarf við aðra skóla
Listaskólanum er ljóst að vinna
verður að auknu mati á iðnhönnun
á fleiri vígstöðvum en í eigin
skóla. Því hafa verið mótuð nám-
skeið fyrir handíða- og mynd-
menntakennara. Eitt af áhuga-
verðari námskeiðum er svonefnd-
ur CDT-kúrs (Craft Design
Technology). Þar mynda iðnkenn-
arar í málm- og trégreinum
'samstarfshópa ásamt listakennur-
um og vinna sameiginlega að gerð
verkefna. Hugmyndin að baki
þessum námskeiðum er að veita
viðhorfum um betri iðnhönnun
inn í kennslu þeirra er stunda
iðnnám og annað framleiðslunám.
Áhrifanna gætir reyndar einnig á
skólaskyldusviðinu. Nemendur er
hafa í valgreinum valið tré- eða
málmiðnir eiga nú kost á leiðbein-
ingum, sem tvinna saman tækni
og listræn viðhorf. ‘
Tölvur í þjónustu
iðnhönnunar
Tölvur ryðja sér til rúms við
hönnunarverkefni. Fram til þessa
tíma hefur skólinn ekki haft slík-
an búnað, en á þessu er að verða
breyting. Var fróðlegt að kynnast
viðhorfum sérfræðings á þessu
sviði er hafði hafið störf fyrir
stuttu og vann að undirbúningi að
vali og kaupum á tölvum er henta
iðnhönnun. Kostnaður við slík
kaup er geysimikill þar sem um er
að ræða háþróaðan búnað. Miklar
vonir eru bundnar við kennslugildi
þessara fjárfestinga svo og aðrar
miklar fjárfestingar í búnaði, svo
sem í kvikmyndastúdíóum, sjón-
varpsstúdíóum, ljósmyndastúdíó-
um og stúdíóum fyrir auglýs-
ingamyndir.
íslensk mennta- og
vísindatorfa
Einkenni íslensks iðnaðar eru
smá fyrirtæki og mun svo verða í
langa framtíð. Okkur er því mik-
ilvægt að þekkja þann mikilvæga
markað þar sem slík fyrirtæki
hasla sér völl. Þetta er arðsamur
markaður en kröfuharður. Vönduð
vinna, hugvitssemi og listrænt
form þurfa að haldast í hendur við
traust og ötul markaðsstörf. Það
er mikilvægt að hlúa að þessum
þáttum í íslensku þjóðlifi. í auk-
num mæli þarf að beina fjárfest-
ingu menntakerfisins að því að
styrkja þennan arðbæra þátt. í
Keldnaholti í nágrenni við rann-
sóknastofur atvinnuveganna ættu
að rísa menntastofnanir þeim
tengdar. Tækniskóli, sem legði
kapp á nýtækni í vörum og við
framleiðslu. Viðskiptaskóli, sem
þroskaði markaðsmeðvitund og
Handíða- og myndlistaskóli, er
hefði öfluga deild fyrir iðnhönnun.
f nútíma iðnaði eru nefndir þættir
samofnir, því er ávinningur af
auknum kynnum og samstarfi í
milli stofnana er sinna þeim. Slík
mennta- og vísinatorfa myndi
einnig gera samskipti við atvinnu-
lífið markvissari.
Steinn Steinsson er skólastjóri
IðnskóUns í Hafnnrfirði. Hann er
nú / náms- og kynnisferd unt Bret-
land og Norðurlöndin.