Morgunblaðið - 23.04.1985, Qupperneq 37

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. APRÍL 1985
37
Steingrímur
Hermannsson,
forsætisráðherra:
„Vona að
friður
haldist“
„ÉG LEGG mitt traust á það að
þetta sé ákveðið að svo vel athug-
uðu máli, að þarna sé um eðlilega
leiðréttingu að ræða,“ sagði
Steingrímur Hermannsson for-
sætisráðherra, er hann var spurð-
ur álits á úrskurði kjaradóms
varðandi kjör BHM-félaga.
Forsætisráðherra var spurður
hvort hann teldi að friður myndi
haldast á vinnumarkaði þeirra að-
ila sem kjaradómur úrskurðaði
um kjör hjá, einkum og sér í lagi
hjá kennurum: „Ég skal ekkert um
það segja. Ég veit ekki hvernig
kennara meta þennan úrskurð, en
auðvitað vona ég að friður hald-
ist,“ sagði forsætisráðherra.
Albert
Guðmundsson
fjármálaráðherra:
„Nógu
þungt
fyrir
ríkissjóð“
„ÞETTA verður alveg nógu þungt
fyrir ríkissjóð og efnahagskerfi
þjóðarinnar," sagði Albert Guð-
mundsson fjármálaráðherra er
blm. Mbl. spurði hann álits á
niðurstöðum kjaradóms varandi
úrskurð um kjör BHM félaga.
Launamáladeild fjármálaráðu-
neytisins telst til að kennarar inn-
an BHM fái 16 til 20% iauna-
hækkun. Albert var spurður hvort
hann teldi að kennarar myndu
una þessum dómi: „Ja, verða ekki
allir að una úrskurði kjaradóms?"
spurði fjármálaráðherra.
Fjármálaráðherra sagðist að
öðru leyti ekki geta tjáð sig um
úrskurð kjaradóms, þar sem hann
ætti eftir að kynna sér hann í
smáatriðum.
Indriði Þorláks-
son formaður
samninganefndar
ríkisins:
Talsvert
meira en
ég átti von á
„HÆKKUNIN sem niðurstaða
Kjaradóms felur í sér er talsvert
meiri en ég átti von á,“ sagði Ind-
riði H. Þorláksson, deildarstjóri í
fjármálaráðuneytinu og formaður
samninganefndar ríkisins, er Mbl.
leitaði álits hans á dómnum.
Indriði sagði að sér reiknaðist
til að meðaltalshækkun á launa-
töxtum félaganna væri um hálft
fimmtánda prósent en um 12% ef
meiri hækkanir kennarafélaganna
væru ekki reiknaðar með. „Þetta
kemur nokkuð misjafnlega út hjá
félögunum, það ræðst meira af
starfsaldri nú en gerði áður,“
sagði hann.
„Það var viðurkennt af okkur að
það vantaði talsvert upp á að
BHM hefði fengið sömu hækkanir
og BSRB og félög á almennum
vinnumarkaði fengu í haust og
vetur," sagði hann. „Mér sýnist að
BHM hafi vantað 6—9% til að ná
upp í hina þannig að verulegur
hluti af þessari 14—15% hækkun
stafar af hækkunum, sem aðrir
hafa þegar fengið. Hvað þessi
hækkun er miklu meiri en aðrir
hafa fengið hefur ekki verið metið
ennþá nema hvað að mér sýnist að
kennarar hafi fengið 4—6% um-
fram aðra, sem raunar hafði verið
fallist á áður.“
Launamálaráð BHM kom saman til fundar síðdegis í gær og ræddi niðurstöðu Kjaradóms. Morgunbi«ftií/Bj»rni
Tveir skiludu sératkvæði:
Gæti leitt til nýrra átaka
og aukinnar verðbólgu
— segir Jón G. Tómasson, þyrfti
46 % hækkun, segir Pétur Ingólfsson
TVEIR dómarar í Kjaradómi, þeir
Jón G. Tómasson borgarlögmaður
og Pétur Ingólfsson, verkfræðing-
ur, skiluðu sératkvæðum er dómur-
inn komst að niðurstöðu á sunnu-
dagskvöldið. Jón taldi meirihluta
Kjaradóms dæma BHM-félögunum
of miklar hækkanir, Pétur of litlar.
f sératkvæði Péturs Ingólfsson-
ar segir m.a.:
„Ég tel að á þessu samnings-
timabili eigi laun áðurnefndra
viðmiðunarhópa að hækka um 11
launaflokka umfram tilboð varn-
araðila (ríkisins, innsk. Mbl.),
sem leiðir til þess, að laun þess-
ara hópa hækkuðu um u.þ.b. 46%
frá 1. desember 1984. Með þessu
væri stigið fyrsta skref til að
jafna launakjör háskólamennt-
aðra ríkisstarfsmanna og há-
skólamenntaðra manna á al-
mennum vinnumarkaði."
í sératkvæði Jóns G. Tómas-
sonar segir meðal annars:
„Taka ber tillit til þess, að rík-
isstarfsmenn hafa óvefengjan-
lega ýmis réttindi og starfsöryggi
umfram þá, sem vinna á einka-
markaði og jafnframt, að við úr-
lausnir sínar ber Kjaradómi m.a.
að hafa hliðsjón af almennum af-
komuhorfum þjóðarbúsins. Veru-
legar kjarabætur til háskóla-
menntaðra ríkisstarfsmanna um-
fram það, sem orðið hefur hjá
öðrum ríkisstarfsmönnum og
launþegum getur leitt til nýrra
kjaraátaka, aukins misvægir í
efnahagsmálum og aukinnar
verðbólgu, sem til lengri tíma lit-
ið vinnur á móti kjarabótum og
hefur alvarleg áhrif á afkomu
þjóðarbúsins.“
Segir Jón að þegar atriði máls-
ins séu virt sé niðurstaða hans sú,
að hafna verði kröfum aðildarfé-
laga BHMR um almennar og
verulegar launahækkanir.
s í málum BHM-félaga gegn
manna hjá riki og á almennum
markaði sé 10 til 20%, eftir því
hvort miðað er við heildarlaun eða
föst mánaðarlaun. Ennfremur tel-
ur varnaraðili, að sóknaraðili van-
meti stórlega þau hlunnindi, sem
ríkisstarfsmenn njóti umfram
aðra. Þá telur hann, að könnun
Þjóðhagsstofnunar sem áður er
getið styðji þá staðhæfingu hans,
að launamismunur háskólamennt-
aðra manna, sem starfa hjá ríki og
öðrum, sé ekki nálægt því eins
mikill og sóknaraðilar halda fram
og því ekki tilefni til stórfelldra
launabreytinga. Þá hefur af hálfu
varnaraðila verið lögð rlk áhersla
á niðurlagsorð 21. gr. laga nr.
46/1973 um að hafa skuli hliðsjón
af almennum afkomuhorfum þjóð-
arbúsins.
Sóknaraðilar telja hinsvegar að
könnun Þjóðhagsstofnunar sé ekki
marktæk í sambandi við þessi
ágreiningsefni, bæði vegna þess að
gögn þau, sem hún byggist á, séu
orðin of gömul, og af ýmsum öðr-
um ástæðum, sem þeir hafa fært
fram.
Mjög mikið af gögnum hefir
verið lagt fyrir Kjaradóm og verða
þeim ekki gerð frekari skil hér.
III
Vegna túlkunar sóknaraðila á
21. gr. laga nr. 46/1973 tekur
Kjaradómur fram, að í ákvæðum
hennar felst einungis almenn
leiðbeiningarregla sem vísar bæði
til menntunarkrafna og saman-
burðar á störfum. Málflutningur
hér fyrir dómi hefir leitt I ljós, að
ekki er einfalt mál að kveða upp
úr um það, hver séu sambærileg
kjör. Svipuðu máli gegnir um sam-
anburð á því, hver séu hliðstæð
störf. Þá er heldur ekki gefið, að
lögmál einkarekstrar og opinbers
rekstrar séu þau sömu. Kjaradóm-
ur getur heldur ekki fallist á að
grein 1.3.1. í aðalkjarasamningi
um að innbyrðis samræmis skuli
gætt sé túlkuð á þann veg, að finn-
ist eitthvert starf hjá ríkinu, sem
eigi sér algera hliðstæðu við starf
hjá öðrum, hafi hækkun á röðun
þess starfs í för með sér tilsvar-
andi breytingu á öllum öðrum
störfum hjá ríkinu.
Loks er ljóst, að leiðbeiningar-
reglan í fyrri hluta 21. gr. um
ákvörðun launa takmarkast af
lokaákvæði greinarinnar um, að
hafa skuli hliðsjón af almennum
afkomuhorfum þjóðarbúsins.
Engin fullnægjandi skýring hef-
ir fengist á þeim gífurlega mis-
mun, sem er á kröfugerðum aðila,
þrátt fyrir sameiginlega viðleitni
þeirra til þess að finna eðlilega og
sanngjarna viðmiðun við lausn
málsins með launarannsóknum
þeim, er þeir hafa látið fram-
kvæma.
Hinn 5. janúar sl. ákvað Kjara-
dómur laun ýmissa æðstu emb-
ættismanna ríkisins samkvæmt
lögum nr. 41/1984 um breytingu á
lögum nr. 46/197^. Við könnun á
launakjörum þessara embætt-
ismanna kom I ljós, að ýmsir
þeirra fengu greidda þóknun fyrir
ómælda yfirvinnu og sumir fasta
yfirvinnu að auki. Þessar yfir-
vinnugreiðslur voru felldar inn I
mánaðarlaun embættismanna og
jafnframt tekið fram, að ekki
skyldi greiða yfirvinnu þótt vinnu-
tími þeirra væri að jafnaði lengri
en 40 klst. á viku, nema um sér-
stakar og óvenjulegar aðstæður
væri að ræða. Kröfur sóknaraðila
í þessum málum ganga mun
lengra en ákvörðun Kjaradóms frá
5. febrúar um laun æðstu embætt-
ismanna.
Undir rekstri þessara mála hef-
ur einnig komið fram, að hjá rík-
inu er um verulegar yfirvinnu-
greiðslur að ræða til ýmissa
starfshópa. Hinsvegar virðast
báðir aðilar sammála um það, að
þessi yfirvinna sé raunverulega
unnin og því ekki um dulbúna
kauphækkun að ræða. Þetta atriði
liggur þó ekki nægilega Ijóst fyrir
og þarf nánari athugunar við.
Yfirvinnugreiðslur orsaka það, að
samkvæmt kjarakönnuninni er
mun minni munur á kjörum ríkis-
starfsmanna og annarra, þegar
heildarlaun eru borin saman.
Fallist er á það sjónarmið sókn-
araðila, að eðlilegt væri að miða
samanburð á launakjörum þeirra
og annarra við dagvinnulaun, eins
og varnaraðili hefur raunar einnig
samþykkt, en aðila greinir mjög á
um það, hvaða vinnumagn liggi að
baki þeim upplýsingum, sem safn-
að hefir verið um laun á almenn-
um vinnumarkaði.
IV
í forsendum Kjaradóms fyrir
aðalkjarasamningi 16. febrúar sl.
kemur fram, að kjararannsókn sú,
sem aðilar hafa byrjað á, gefi
vísbendingu um, að meðallaun há-
skólamenntaðra manna, sem
starfa hjá öðrum en ríkinu, séu
hærri en meðallaun þeirra, sem
þar vinna. Aðrar upplýsingar um
almenn laun utan ríkisgeirans
renna einnig stoðum undir það
mat, að laun háskólamenntaðra
manna I þjónustu ríkisins séu um
þessar mundir lægri en laun á hin-
um almenna markaði, þegar litið
er á dagvinnulaunin ein. Upplýs-
ingar um samanburð á launum
gefa einnig vísbendingu um, að
það viðnám, sem veitt hefur verið
gegn verðbólgu á síðustu misser-
um, m.a. með afnámi vísitölubind-
ingar launa og aðhaldi i launa-
breytingum, hafi haldið betur
gagnvart þeim ríkisstarfs-
mönnum, sem hér eru til umfjöll-
unar, en hjá sambærilegum hóp-
um á almennum markaði. Um-
ræddur launamunur hefir hins
vegar ekki verið nægilega skil-
greindur, en hann virðist hafa ver-
ið að nokkru brúaður með greiðsl-
um úr ríkissjóði fyrir fasta yfir-
vinnu hjá sumum starfshópum.
Allur samanburður á þessu efni
er mjög erfiður og vandasamur
vegna þess, hve ólík launakerfi
ríkisins og hins almenna markað-
ar eru. f þessu sambandi hefur
m.a. komið fram, að yfirvinnu-
greiðslum virðist hagað með mjög
ólíkum hætti. Þannig eru yfir-
vinnugreiðslur til hærra launaðra
ríkisstarfsmanna mun hærra
hlutfall af heildarlaunum þeirra
en hjá sambærilegum aðilum á al-
mennum vinnumarkaði. Þetta
virðist hins vegar snúast við, þeg-
ríkinu
ar neðar dregur í launastigann.
Eigi að færa laun ríkisstarfsm-
anna fyrir dagvinnu til samræmis
við launakjör á almennum mark-
aði þarf frekari rannsókna við,
jafnframt því sem hækkun dag-
vinnulauna hjá ríkisstarfs-
mönnum, umfram hækkun hjá
öðrum, kallar á endurskoðun
vinnutilhögunar og greiðslna fyrir
fasta yfirvinnu hjá þeim ríkis-
starfsmönnum, sem hennar hafa
notið.
Ríkisstjórnin hefur gefið yfir-
lýsingu um, að tryggt verði eðli-
legt samræmi á kjörum ríkis-
starfsmanna og manna í sambæri-
legum störfum á hinum almenna
vinnumarkaði. í því skyni verði
áfram unnið að samanburðarat-
hugunum aðila og að gengnum
þessum dómi skipuð sérstök nefnd
til að leysa úr ágreiningi innan
samanburðarnefndar. Niðurstöður
þessa samanburðar verði svo lagð-
ar til grundvallar við endurskoðun
á samningum BHMR.
Þrátt fyrir það, að störf sam-
anburðarnefndar aðila séu
skammt á veg komin og áformað-
ar eru frekari rannsóknir á þessu
sviði, telur Kjaradómur, með
hliðsjón af því, sem rakið er hér ð
framan, svo og öðrum atriðum,
sem Kjaradómi ber að hafa í huga,
að sóknaraðilar eigi nú þegar rétt
á nokkurri leiðréttingu launa um-
fram það, sem varnaraðili hefur
boðið. Við ákvörðun Kjaradóms nú
er einnig höfð hliðsjón af kjara-
dómsákvörðun frá 5. janúar sl. um
laun æðstu embættismanna ríkis-
ins.“