Morgunblaðið - 13.11.1985, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR13. NÓVEMBER1985
37
V
Ný skipulagsreglugerð — og
staða skipulagsmála hérlendis
— eftir Bjarka
Jóhannesson
Hinn 1. september sl. tók gildi
ný skipulagsreglugerð sem leysir
af hólmi eldri reglugerð frá árinu
1966. Báðar þessar reglugerðir
byggja á skipulagslögum frá árinu
1964. Þessi nýja reglugerð er að
mörgu leyti til bóta og hún er mun
ítarlegri en hin fyrri. Þó bendir
ýmislegt til þess að við íslendingar
höfum ekki fylgt þróuninni í skipu-
lagsmálum sem skyldi. Þar sem
byggðaskipulag gegnir vaxandi
hlutverki í nútímasamfélagi er
mikilvægt að vel sé á þessum mál-
um haldið og full ástæða er til að
staldra við og skoða málið nánar.
Hlutverk byggðaskipulags er
einkum þríþætt: það er umhverfis-
mótandi, það ákvarðar hagsmuni
einstaklinga og réttarstöðu og það
stýrir hagsmunum samfélagsins í
heild. Skipulag skiptist í fjóra
flokka eftir yfirgripi þess og ná-
kvæmni. Deiliskipulag tekur til
einstakra hverfa eða lítilla svæða,
aðalskipulag nær yfir heilt sveit-
arfélag, svæðisskipulag nær til
fleiri en eins sveitarfélags og
landsskipulag nær yfir landið allt.
Nýja skipulagsreglugerðin gerir
ekki fullljóst hvaða tilgangi hver
tegund skipulags á að þjóna og
möguleikar byggðaskipulags virð-
ast ekki vera fullnýttir.
Lítum fyrst á deiliskipulag sem
nær yfir minnst svæði, er í minnst-
um mælikvarða og sýnir mesta
nákvæmni. Það kveður á um lóða-
mörk, stærð, gerð og staðsetningu
húsa, legu og breidd gatna og
göngustíga, leiksvæði, gróður og
fleira í þeim dúr. Það bindur því
sem næst endanlega gerð og útlit
umhverfisins og telst því e.t.v.
fremur vera hönnun en eiginlegt
skipulag. Þetta er því sú gerð
skipulags sem bindur mest hags-
muni einstaklinga. í skipulags-
reglugerðina vantr.r skýra skil-
greiningu á því hlutverki deili-
skipulags að vera umhverfismót-
andi og binda hagsmuni einstakl-
inga.
Lítum næst á aðalskipulag. Það
er í stærri mælikvarða og nær
yfir stærra svæði en deiliskipulag.
Aðalskipulagsuppdráttur sýnir
einkum umferðarkerfi og land-
notkun á afmörkuðum svæðum og
er því ekki umhverfismótandi eða
bindur hagsmuni einstaklinga. í
skipulagsreglugerðina vantar
skýra skilgreiningu á því hlutverki
deiliskipulags að vera umhverfis-
mótandi og binda hagsmuni ein-
staklinga.
Lítum næst á aðalskipulag. Það
er í stærri mælikvarða og nær
yfir stærra svæði en deiliskipulag.
Aðalskipulagsuppdráttur sýnir
einkum umferðarkerfi og land-
notkun á afmörkuðum svæðum og
er því ekki umhverfismótandi eða
bindur hagsmuni einstaklinga í
sama mæli og deiliskipulag. Þó er
þar kveðið á um ýmsa þætti svo
sem legu hraðbrauta, afmörkun
óbyggðra svæða og leyfilega starf-
semi í íbúðarhverfum svo eitthvað
sé nefnt. Aðalskipulag hefur hins
vegar jafnframt þann tilgang að
vera hagstjórnartæki, og þarf
reglugerðin að ganga mun lengra
en hún gerir ef tryggja á að aðal-
skipulag þjóni þeim tilgangi. Aðal-
skipulag er áætlun um að stýra
þróun byggðar í þá átt sem er talin
æskileg og hagkvæm. Nauðsynlegt
er að vita aó hvaða leyti þróunin
er æskileg og hagkvæm og fyrir
hvern eóa hverja. Reglugerðin ætti
þannig að kveða á um þá skyldu
að gera glöggt grein fyrir forsend-
um og afleiðingum skipulagsins,
svo sem hagkvæmni og á hvaða
hagsmuni skipulagið hefur áhrif,
og einnig hvaða valkostir hafi
fleiri komið til greina og hvers
vegna tiltekinn valkostur var val-
inn. Einnig þarf skipulagið að vera
rammi fyrir framkvæmdaáætlun
viðkomandi sveitarfélags, en þar
sem forsendur breytast ört þarf
það þó að vera hæfilega sveigjan-
legt. Það er því óeðlilegt að binda
skipulagstímabilið við 20 ár eins
og reglugerðin gerir, heldur mætti
skipulagið að vera bindandi fyrir
þróun næstu 5 ára, sýna líklega
þróun næstu 15 eða 20 árin og
hugsanlega valkosti að þeim tíma
liðnum.
Einna mest virðist þó vanta upp
á túlkun reglugerðarinnar hvað
varðar svæðisskipulag, og virðist
helst vera litið á það sem útvíkkað
aðalskipulag. Talin eru upp ýmis
smáatriði sem eiga að vera í svæð-
isskipulagi, svo sem útivistar-
svæði, sérhæfður iðnaður, land-
búnaðarsvæði og fleira í þeim dúr.
Þetta getur verið gott og gilt í
einstökum tilfellum en verður
almennt að teljast allt of bindandi
og jafnvel andstætt raunverulegu
eðli svæðisskipulags. Svæðisskipu-
lag verður að fara þann gullna
meðalveg að samræma hagsmuni
sveitarfélaga án þess að farið sé
þar út í atriði sem ekki koma
málinu við og eru best komin í
höndum sveitarfélaganna sjálfra
hvers fyrir sig. Því er eðlilegra að
svæðisskipulag nái einungis til
fárra tiltekinna þátta og ætti
reglugerðin að kveða á um í hvaða
tilfellum er skylt að gera svæðis-
skipulag, til hvaða þátta það á að
ná og skyldur sveitarfélaganna til
að framfylgja því. Einkum má
nefna tvö tilfelli þar sem skylt
ætti að vera að gera svæðisskipu-
lag. í fyrsta lagi þegar um er að
ræða kerfi þar sem minnsta sam-
felld eining spannar fleiri en eitt
sveitarfélag, sem dæmi má þar
nefna stofnbrautakerfi höfuðborg-
arsvæðisins. í öðru lagi þar sem
hagsmunir sveitarfélaga rekast á,
til dæmis þannig að eitt sveitarfé-
lag geti ekki leyft malbikunarstöð
í jaðri íbúðarhverfis í næsta sveit-
arfélagi. í þessum tilfellum er ekki
nóg að treysta á frjálsa samvinnu
sveitarfélaganna heldur þarf staða
skipulagsins að vera lögbundin.
Ýmis dæmi eru einnig um það að
svæðisskipulag geti verið æskilegt
en þó ekki nauðsynlegt, einkum ef
um sameiginlega hagsmuni er að
ræða, t.d. betri nýtingu þjónustu
eða auðlinda. Loks eru ýmis dæmi
þess að svæðisskipulag geti verið
óæskilegt og firri ákvarðanatöku
frá þeim sem málið snertir.
í frumdrögum að reglugerðinni
var einnig fjallað um landsskipu-
lag, en þar sem þess er ekki getið
í skipulagslögunum frá 1964 var
það þó fellt niður í endanlegri út-
gáfu reglugerðarinnar. Eins og
svæðisskipulag ætti landsskipulag
að sjálfsögðu einungis að ná til
einstakra tiltekinna þátta. Lands-
skipulag er mjög vandmeðfarið og
erfitt í framkvæmd, þar sem oft
rekast á hagkvæmnisjónarmið og
byggðarstefnusjónarmið. Mun ég
því ekki fjalla nánar um það hér.
Ef skipulag á að vera gott
stjórntæki verðum við að þekkja
möguleika þess og annmarka,
hvenær á að nota það, hvernig á
„Ef skipulag á að vera
gott stjórntæki verðum
við að þekkja möguleika
þess og annmarka, hven-
ær á að nota það, hvern-
ig á að nota það og
hvenær á ekki að nota
það.“
að nota það og hvenær á ekki að
nota það. Nokkur framþróun hefur ^
orðið hérlendis í skipulagsmálum
á síðari árum, en betur má ef duga
skal og ljóst er að enn er langt í
land með það að vel sé staðið að
skipulagsmálum hérlendis. Nauð-
synlegt er að athuga málið betur
og endurskoða bæði skipulagslögin
og reglugerðina með það fyrir
augum að skipulag geti orðið það
stjórntæki sem best verður á kosið.
Höfundur greinarinnar er skipu-
lagsfræðingur og starfar sem skipu-
lagsfulltrúi hjá Hafnarfjarðarbæ.
Fréttabréf úr Jónshúsi:
Vetrarstarfið kom-
ið í fastar skorður
Jónshúsi, 31. október.
ÞÁ er vetur konungur genginn í
garð og félagslíf komið í fastar
skorður. Var vetri heilsaö 3 daga
í röð hér í húsi, fyrst með ís-
lenzkri lambasteik og jazzi, þá
með Rússagildi FÍNK og loks
með samkomu fyrir eldra fólkið
sunnudaginn fyrstan í vetri. Um
leið og lambasteik er nefnd má
geta þess, að ýsa hefur verið á
boðstólum á fimmtudögum í
október hjá hinum ágætu gest-
gjöfum í félagsheimilinu, Berg-
Ijótu og Arfeq, og mun svo einnig
verða í nóvember og þar aö auki
eru bjúgu á matseðlinum á mið-
vikudögum. Seint munu landar
taka danska svínakjötið fram
yfir íslenzkan mat.
Eins og að ofan greinir var
dagur eldra fólksins í Jónshúsi
sl. sunnudag. Að lokinni guðs-
þjónustu í Skt. Pálskirkjunni
stjórnaði sendiráðspresturinn
samkomu í félagsheimilinu,
þar sem sr. Árni Pálsson sagði
frá afa sínum, sr. Árna á
Stóra-Hrauni, við mikinn fögn-
uð áheyrenda, Hjálmar Sverr-
isson söng nokkur lög við und-
irleik Maríu Ágústsdóttur og
Óskar J. Sigurðsson vitavörður
í Vestmannaeyjum sýndi lit-
skyggnur úr gosinu, sem hann
hafði sjálfur tekið. Var sam-
koman fjölsótt og gömul kynni
rifjuð upp með ýmsum, er eldra
fólkið íslenzka hér mjög margt,
þótt skörð komi í hópinn.
Við biskupsvígslu í Viborg
6. október tók sr. Árni Pálsson
meðfylgjandi myndir. Það var
fagur haustdagur eins og raun-
ar margir aðrir á þessu hausti,
er sr. Georg S. Gejl dómpró-
fastur í Álaborg var vígður
biskup yfir Viborgarstifti af
Ole Bertelsen Kaupmanna-
hafnarbiskupi. Eiginkona nýja
biskupsins, Reidun, er norsk
og mjög áhugasöm um varð-
veizlu og notkun þjóðbúninga;
þess vegna er grænlenzki bún-
ingurinn og upphluturinn, sem
grænlenzka biskupsfrúin og
eiginkona íslenzka fulltrúans
bera við vígsluna. Var geysilegt
fjölmenni í hinni fögru dóm-
kirkju Viborgar og komust
færri þar inn en vildu.
Blaðið Þórhildur kemur ekki
út lengur, þar sem gerð þess
og prentun reyndist of dýr og
seinvirk, en Nýr Hafnarpóstur
hefur hafið göngu sína. Blaðið
Hafnarpóstur kom út hjá ís-
lendingum hér á árunum
1980—81. Síðan hefur íslenzka
blaðið borið nafnið Þórhildur
og komu alls út 16 eintök á
þremur árum. 1. tbl. Nýs Hafn-
arpósts kom út nú í september
og annað í október, og mun
næsta blað verða tölvuunnið á
skrifstofu félaganna hér í hús-
inu. Hefur nýja blaðið fengið
hrós þeirra, sem á því þurfa
að halda, en dagskrá allrar
starfsemi hér er í blaðinu eins
og verið hefur og er mikilvægt,
að það berist í tæka tíð til allra
félagsmanna hverju sinni, en
Þjóðbúningar frá nágrannalöndunum.
þeir eru nú um 700 í íslend-
ingafélaginu og rúmlega 300 i
Námsmannafélaginu. Standa
félögin vel saman að útgáfunni
sem áður.
Ritnefnd Nýs Hafnarpósts
skipa nú: Erla Sigurðardóttir,
Lárus Ágústsson, María Ragn-
arsdóttir, Sigrún Björnsdóttir,
Tryggvi Guðmundsson, útlit
annars Ingibjörg Rán Guð-
mundsdóttir og Kolbrún Þ.
Oddsdóttir, en myndasmiður
er Jens Ormslev.
Tónlistarlíf í íslenzku ný-
lendunni hér í Kaupmanna-
höfn er með óvenju miklum
blóma. Æfa tveir kórar af
kappi. Karlakór Kaupmanna-
hafnar æfir vikulega undir
stjórn Kristjönu Þórdísar Ás-
geirsdóttur og mun hann
syngja á sameiginlegri
Nývígður biskup ( Viborg, Georg S. Gejl og Kaupmannahafnarbiskup Ole
Bertelsen ganga úr kirkju.
skemmtun kóranna á næst-
unni. Kirkjukór íslenzka safn-
aðarins stjórnar María Ágústs-
dóttir og er verið að æfa fyrir
tónleika Norræna félagsins í
Stenlöse kirkju, þar sem ís-
lendingurinn sr. Felix ólafsson
er prestur, auk messusöngs í
Skt. Pálskirkju. Tveir kórfélag-
ar leika einatt með kórnum á
hljóðfæri sín, Gunnar Gunn-
arsson á flautu og Sigríður
Helga Þorsteinsdóttir á fiðlu.
Þá eru hér 3 íslenzkar eða
norrænar hljómsveitir, sem
Guðmundur Eiríksson stjórn-
ar. Skal fyrst talinn jazz-dúett-
inn, sem kom fram í félags-
heimilinu á jazzkvöldi síðasta
sumardag, en 1 honum spila
þeir Guðmundur og Ole Ras-
mussen og munu margir kanrt-
ast við þá félaga frá Gauki á
Stöng í Reykjavík frá í sumar.
f Rússagildi Námsmannafé-
lagsins fyrsta vetrardag hér í
Jónshúsi lék íslenzka dans-
hljómsveitin í Kaupmanna-
höfn fyrir dansi við frábærar
undirtektir samkomugesta, en
hana skipa Guðmundur, sem
leikur á hljómborð, Ole Ras-
mussen á bassa, Svend Arne
Howland gítar og ólafur Sig-
urðsson á trommur. Þá stendur
Guðmundur Eiríksson fyrir
hljómsveitinni „Passepartout",
en í henni eru auk ofannefndra:
Claus Jensen á trommur, Ole
Mortensen á saxafón og með
hljómsveitinni syngur Lone
Höyerskov. Spila þau einkum
Funk-rokk og hafa komið víða
fram á dansleikjum á stúd-
entagörðum og i háskólum.
G.L.Ásg.
e ,