Morgunblaðið - 13.11.1985, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR13. NÓVEMBER1985
39
Málverk eftir Jean-Fréderic Schnyder, olía á striga 1984.
Svissnesk
myndlist
Myndlist
BragiÁsgeirsson
Á dögunum var opnuð sýning,
Svissnesk myndlist, í húsakynn-
um Nýlistasafnsins og eru hér
kynntir nokkrir framúrstefnu-
menn þarlendra.
Mjög vel er að þessari sýningu
staðið hvað uppsetningu alla
snertir og frágang auk þess sem
ágæt sýningarskrá hefur verið
gefin út, sem prýdd er mörgum
myndum.
Væri ekki nokkur vafi á því
að aðsókn myndi stóraukast á
sýningar ef þannig væri þetta
sem oftast.
Þeir sem eiga myndir á sýning-
unni eru Helmut Federle, Jean-
Fréderic Schnyder, John Armleder,
Klaudia Scifferle, Martin Disler,
Oliver Moset og Peter Fichli/
David Weiss.
Þetta er ásjáleg og þokkaleg
sýning en á henni er sá ljóður
að of margir gamlir kunningjar
er áður hafa sýnt á Nýlistasafn-
inu eru hér mættir og bæta engu
við fyrri afrek.
Svisslendingar eiga marga
ágæta nútímalistamenn og þeir
eiga einnig ríka erfðavenju að
ausa af langt aftur í fyrri miðald-
ir. Á þessari öld hafa þeir átt
bóga eins og Arnold Böcklin og
Ferdinand Hodler. Tingueli, sá
hugmyndaríki þúsundþjalasmið-
ur, er og Svisslendingur og það
er Diter Rot einnig svo og mý-
grútur annarra ágætra framúr-
stefnulistamanna.
Þá eru söfnin óteljandi í Sviss
og mörg hreinustu gersemar.
Húsagerðarlist þeirra er og með
miklum ágætum og verkfræðing-
ar þeirra einstæðir svo sem sjá
má á mannvirkjum og vegagerð.
Sveitaþorpin í fjöllunum eru
unaðsreitir fyrir fögur hús og
magnaða stemmningu.
Allt þetta ber mjög listrænni
þjóð vitni.
Sýningin í Nýlistasafninu virð-
ist fyrst og fremst vera kynning
á ákveðnum listahóp og góðkunn-
ingjum ráðamanna Nýlistasafns-
ins fremur en alvarleg kynning
svissneskrar listar. Það er helsti
ljóður hennar þrátt fyrir að
margt jnegi gott um hana segja.
Svissnesk bók um nýlist sem er
í eigu minni segir mér margt,
sem hér kemur hvergi fram.
Gn samt ber að þakka og virða
þessa viðleitni.
Sverrir Stormsker
Hljómplötur
ÁrniJohnsen
Sverrir Stormsker er laghentur
hljómlistarmaður sem nýlega gaf
út samnefnda plötu. í flestum
lögunum leikur Sverrir á öll hljóð-
færi og virðist jafnvígur á bæði
borð í þeim efnum. Bestu lög plöt-
unnar eru Fingrapolki nr. 6 í FÍSu
Dúr. Op. 6966 og Kant’etta, en í
hvorugu þessara laga er texti
meðfylgjandi.
Sverrir Stormsker sýnir það á
hljómplötu sinni sem hann kallar
einnig Hitt er annað mál, að hann
er þjálfaður tónlistarmaður og
ágætur lagasmiður, en tölvan hef-
ur brjálast í vangaveltum yfir
textunum, því þeir eru meira og
minna út og suður og hæfðu meira
að segja vart sóðalegasta hverfinu
í Lagos. í sumum textunum gengur
Sverrir rakleiðis fram af brúninni,
en í öðrum tiplar hann á tæpasta
vaði, en þar bjargar það textagerð-
inni að höfundurinn er gamansam-
ur og kaldhæðinn í senn. Sumir
textarnir eru meinfyndnir þótt
þeir séu varla birtingarhæfir en í
þeim efnum minnir textagerðin
nokkuð á Tom Lerher, sem löngum
hefur verið talinn með þeim
svæsnari. Verstir eru þó klámkafl-
ar plötunnar. En fátt er svo með
öllu illt að ekki boði nokkuð gott
segir máltækið og textinn Fyrir-
gefðu mér er skrambi góður, sömu-
leiðis lagið og söngurinn, en um
sönginn á plötunni er það annars
yfirleitt að segja að hann virðist
hálfsoðinn, þ.e. hálfhrár.
í einum textanum sem heitir
Fallegur segir Stormsker: í fé-
pyngjum þú finnur ekki hamingju,
það kreistir enginn eplasafa úr
sítrónu. Og þessi skoðun er. eins
konar samnefnari fyrir texta plöt-
unnar, eða eins og í laginu Kjarn-
orkukomminn þar sem um er að
ræða einn á móti öllu, alveg sama
hvað er.
Sverrir Stormsker hefur sýnt að
hann er ágætis tónlistarmaður og
frumlegur, en ráð væri að hann
gerði við textatölvuna.
Dæmisaga og þróun-
arsaga rithöfundar
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Vésteinn Lúðvíksson:
OKTAVÍA.
Mál og menning 1985.
OKTAVÍA er safn dæmisagna
eftir Véstein Lúðvíksson.
í félagi nokkru er ákveðið að
ráða framkvæmdastjóra. í Ijós
kemur að meðal umsækjenda er
virkur, en umdeildur félagi, Okta-
vía að nafni. Formaðurinn gerir
það að tillögu sinni að stjórnar-
mennirnir tólf, átta karlmenn og
fjórir kvenmenn, rökstyðji hver og
einn atkvæði sitt og afstöðu með
átta sögum um Oktavíu. Tillagan
er samþykkt.
Oktavía samanstendur af þess-
um rökstuðningi, með og móti
Oktavíu.
Sögurnar eru með ýmsum hætti,
í senn jákvæðar og neikvæðar, og
þegar lestri þeirra er lokið hefur
lesandinn fengið margbrotna
mynd af Oktavíu og ætti að vera
fær um að dæma hvort hún sé
„mennsk, ómennsk, ofurmennsk
eða þetta allt í senn“, með orðum
höfundarins í eins konar eftir-
mála.
Sagnagerð Vésteins Lúðvíksson-
ar hefur tekið breytingum undan-
farið og gerst æði nærgöngul eins
og í Madur og haf sem hann sendi
frá sér í fyrra. Á Oktavíu mætti
Vésteinn Lúðvíksson
líta sem framhald fyrrnefndrar
skáldsögu, hún er könnun sem með
raunsæilegu yfirbragði freistar
þess að teygja sig inn í djúp
mannssálarinnar. Oktavía speglar
margt, jarðneskt og ójarðneskt;
hún gerist í vöku og draumi eða á
slíkum mörkum. Lýsing hennar
verður hluti af ímyndunum stjórn-
armannanna tólf, opinberar fyrst
og fremst það sem þeim býr í hug.
Mynd hennar verður ekki heil. Við
fáum ekki úr brotunum heillega
persónu sem gæti hugsanlega verið
til, heldur það sem aðrir sjá og
gera sér í hugarlund.
Oktavía er af þessum sökum
margar manneskjur. Að minnsta
kosti tólf.
Áhugi Vésteins Lúðvíkssonar á
austurlenskum fræðum, ekki síst
búddisma, er augljós í Oktavíu.
Á bls. 75 kemur Bókin um veginn
og taóisminn til móts við lesendur.
Oktavía segir: „Skyldu ekki takast
ástir með himni og heimi ef mann-
kynið slyppi við hugsjónir og af-
skiptasemi allra þeirra sem telja
sig hæfa stjórnendur?"
Og er ekki búddisminn lifandi
kominn á bls. 77? Þar stendur
m.a.: „Til að komast áfram verð-
urðu aðeins að gefa upp alla von
um að komast áfram.“ Auðvitað
er það Oktavía sem hefur orðið.
Eg lít á Oktavíu Vésteins Lúð-
víkssonar sem athyglisverða þró-
unarsögu rithöfundar. Hún er eins
og fyrr segir í dæmisagnastíl og í
slíkum sögum er manni ekki
þröngvað til að taka afstöðu heldur
fær maður tækifæri til að vega og
meta söguna og lærdóm hennar.
Sumir kaflar, einkum stystu sög-
urnar, bera góðri íþrótt höfundar-
ins vitni. En stundum er um of
hversdagslega frásögn að ræða.
Þrátt fyrir ýmsa slíka áberandi
galla, sambandsleysi höfundar við
lesanda, er Oktavía að ýmsu leyti
óvenjuleg bók.
í leit að
ást og gleði
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Helgi Sæmundsson:
SUNNAN í MÓTI.
Ljóð 1937-75.
Skákprent 1984.
Helgi Sæmundsson var um ára-
bil meðal þekktari bókmennta-
gagnrýnenda landsins og náði sér
einna best á strik á sama tíma og
Sigurður A. Magnússon skrifaði
merka bókmenntagagnrýni í
Morgunblaðið og Bjarni Bene-
diktsson frá Hofteigi var áhrifa-
mikill í Þjóðviljanum. Vettvangur
Helga var Alþýðublaðið.
Skáldið Helgi Sæmundsson var
aftur á móti að mestu óþekkt, hafði
þó sent frá sér æskuljóð árið 1940:
Sól yfir sundum. Helga mátu þó
sumir fyrir góðar tækifærisvísur
og fáum blandaðist hugur um að
maðurinn var orðhagur og gat
kastað fram snjöllum stökum. Það
var ekki fyrr en Helgi var að mestu
hættur að leggja stund á gagnrýni
að hann sendi frá sér Sunnan í
móti (1975). Eftir það fóru að koma
ljóðabækur frá Helga: Fjallasýn
(1977), Tíundir (1979) og Kertaljósið
granna(1981).
Nú er komin frá Skákprenti
önnur prentun Sunnan í móti og
af því tilefni er ástæða til að fara
nokkrum orðum um skáldskap
Helga Sæmundssonar.
í Sunnan í móti er allt með
fremur hefðbundnum hætti.
Skáldið yrkir um náttúruna, ást-
ina og dauðann og trúarkennd
sína. Það varast að fara inn á
mjög nýstárlegar brautir í skáld-
skapnum og mörg ljóðanna vitna
um aðdáun á skáldum liðins tíma;
skáldið hyllir þjóðskáldin gömlu
og það skírskotar til þeirra í fjöl-
mörgum ljóðum. Þetta er yfirleitt
smekklega gert.
Stundum er skáldið á ferðalagi
og yrkir um það sem fyrir augu
ber, jafnt í Möðrudal þar sem hann
gistir „háran hal“ og í Dölum
vestur þar sem Stefán frá Hvítadal
situr enn Bessatungu „og býður
mér í glas“. Þessi ljóð ásamt
fyndnu kvæði um „kirkjubóls-
halldórið" í Önundarfirði eru
skemmtileg aflestrar.
Það fer ekki á milli mála að
skáldið er hagmælt. Á slíka gáfu
geta menn lagt mat eftir aðstæð-
um því að hún er ekki alltaf til
framdráttar skáldum þótt hún
geti komið sér vel í dagsins önn.
En Helgi Sæmundsson býr líka
yfir tilfinningum sem eru í ætt við
skáldskap og geta orðið kveikja
skáldskapar. Þannig yrkir hann til
dæmis um það sem máli skiptir.
Ljóðið kallar hann Niðurstöðu:
Lífiðersókn
íleitaðástoggleði,
boðiðermargt
og bannað fátt ef þorum
leikinn að þreyta,
leita,þráognjóta
enósigur vís
ef okkur bregst og sundlar.
Brestimigkjark
þábyrjaégaðdeyja.
Helgi Sæmundsson
Tvær síðustu línurnar eru að
minu viti ósvikinn skáldskapur.
Annað laglegt kvæði er Svífur
að haustið:
Ersumariðflýr
ogsvalviðrignýr
um mennogdýr
og fuglinn mæðist á tæpri snös
-þá
leggégljáinná
oggeingloksútaðslá
vallarins liljur og grös.
Matthías Jochumsson átti fyrir
nokkru merkisafmæli sem vonandi
verður til þess að fólk rifjar upp
ljóð hans. Lokaljóð Sunnan í móti
nefnist f Odda og er helgað Matt-
híasi þrátt fyrir minningu Sæ-
mundar fróða og Snorra stráks.
Þar standa þessi gullvægu orð:
Sááskiliðþjóðarþökk
sem þorði aö finna til.
Undir þessi orð hljótum við að
taka með Helga Sæmundssyni.

4-