Morgunblaðið - 13.11.1985, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR13. NÓVEMBER1985
Á grænu ljósi
— eftirGunnar
Finnbogason
Hver sá sem leggur fram sinn
skerf til að stemma stigu við
umferðaróhöppum á þakkir skild-
ar. Umtal og fræðsla um allt, sem
_ lýtur að umferð, er góðra gjalda
vert en aðalatriðið er þó, að raun-
verulegur árangur náist, þ.e. fækk-
un umferðaróhappa í hvaða mynd
sem er. Mér sýnist, að umferðar-
vikan hafi í mörgu misst marks,
ef svo má segja, og eru umferðar-
óhöppin skýrasti vottur þess. Það
er eitthvað, sem brestur, en verum
þó minnug þess, að stundum er
hægt að læra meira á ósigri en
sigri.
Hvers vegna fór þetta svona?
Það er af því að ekki er litið nógu
raunhæft á málið. Það er þessi
prédikun, sem gengur mann frá
manni. Þið eigið að aka hægar og
^ taka tillit til annarra.
Þetta er ekki gert og þið um-
ferðarpostular takist nú á við
þessa staðreynd en hugsið ykkur
ekki það sem ætti að gera.
1. Er akstur of hraður hér í borg?
Svar við þessari spurningu hlýt-
ur að nokkru að miðast við akstur
í nálægum borgum (sbr. metið sem
stefnt var að á föstudegi) enda
erum við ekki eitthvað öðruvísi en
aðrir Evrópubúar, ekki heldur land
_ né götur.
Svan Akstur er (yfirleitt) ekki
of hraður. Við lifum ekki lengur á
kerrutímabilinu og verðum að
viðurkenna að bílarnir „eiga“
akbrautina og við verðum að haga
okkar lífi samkvæmt því.
2. Takið tiliit tiJ annarra í um-
ferðinni.
Þetta er gott svo langt sem það
nær en er í rauninni vitleysa. Inn
í þetta blandast líka atriðið að
gefa öðrum „réttinn".
Lítum nánar á þetta: Bíll stans-
ar til að hleypa vegfaranda yfir
götu en við hlið þessa bíls kemur
svo annar bíll, sem veit ekki hvað
er að gerast, en ekur einmitt á
vegfarendur með hryllilegum af-
leiðingum. Sárt er til þess að vita
að börn verða oftast fórnarlömbin
í þessum tilvikum. Þessu verður
að linna.
Hvernig?
Einfaldlega með því að hætta
Gunnar Finnbogason
„Langflestir ökumenn
eru „góðir“ ökumenn og
heyrst hefur að í þeim
hópi séu 90%öku-
manna. Hin tíu prósent-
in eru „vondir“ öku-
menn og eru alltaf ad
lenda í árekstrum.
Af hverju?
Af glannaskap, frekju
eða heimsku?“
Hér má skjóta því inn, að líklega
eru merktar gangbrautir yfir götu
orðnar alltof margar — sem verð-
ur til þess að fótgangandi setur
allt sitt traust á gangbrautina og
anar út á götuna. Getur þá ekki
merkt gangbraut, þar sem ljós eru
ekki, veitt falskt öryggi?
3. Á rauðu Ijósi.
Þá kem ég að því sem oft er búið
að agnúast út í, og ekki síst lögregl-
an, að fótgangandi maður fer yfir
götu á rauðu ljósi og þá segir lögg-
an: Þú fullorðinn mátt ekki gefa
börnunum svona slæmt fordæmi.
— Á svona mjóum götum eins og
eru hér í Reykjavík hlýtur þetta
alltaf að gerast. Þetta er stað-
reynd. í Vestur-Evrópu er þetta
alls staðar svona (líklega síst í
Vestur-Þýskalandi) og hér kemur
enn að því að við erum ekki frá-
brugðin öðru fólki. Þetta er svona
og mörg orð hafa verið sögð til að
fá fólk til að breyta þessu, en það
virðist ekki hægt og þá er að taka
því.
Hvað er til ráða?
í fyrsta lagi að kenna það, að
börn megi ekki ætla sér það sama
og fullorðnir (það er í svo mörgu
öðru líka) og ekki má alitaf vera
að kynda undir við barnið og segja:
þú mátt þetta af því að ég geri það.
Sá (fullorðinn) sem gengur yfir
á rauðu ljósi veit að hann gerir
það á sína ábyrgð og þess vegna
yrði það líka árangursríkara ef
löggan segði þetta við hinn brot-
gjarna: Farðu bara yfir á rauðu
ljósiogdreptu þig.
Til að draga saman mikið efni í
stutt mál má segja þetta:
1. Akið eins og umferðarreglur
segjatil um.
2. Gefið (nálega) aldrei „réttinn".
3. Haldið ykkur á hægri akrein
'nema til þess að aka fram úr.
4. Akið á hæsta lögleyfðum hraða
(auðvitað miðað við aðstæður)
yfir á grænu ljósi.
Tilefni þessara orða er það að
það er ömurlegt að sjá íslenska
bílstjóra silast áfram (er þetta
ekki snertur af eigingirni?) þegar
grænt ljós byrjar en hraðinn á
bílnum eykst eftir því sem á tim-
ann líður því að bílstjórarnir halda
að nú séu þeir að missa af græna
ljósinu og svo fara þeir síðustu
yfir á rauðu. E.t.v. mætti sekta
bílstjóra fyrir þetta fávitalega
aksturslag, þ.e. að aka of hægt á
grænu.
5. Tannhjólið.
Það er nú meiri vitleysan eins
og það er sett fram nú, en það lítur
vel út á skerminum, en hvernig er
háttað um hugsanlega árekstra í
því sambandi? Ef „tannhjól" á að
verða atriði I umferðinni verða að
koma til skýrar reglur um bætur
og „rétt“ þeirra sem lenda í
árekstrum.
6. Ölvun við akstur.
Hún jaðrar við glæpsamlegt
athæfi og sennilega má uppræta
slíkan ósóma. Fyrst og fremst þarf
að hafa viðurlög skýr og þung. Ef
þú spyrð einhvern á götunni hvaða
viðurlögum sé beitt í þessu efni
veit enginn neitt.
Af hverju?
Málið er gert of flókið en allt
veltur á því að ökumenn viti um
hvað er að tefla.
Hugsum okkur að reglur um
viðurlög væru þessar:
1. brot: Svipting ökuleyfis eitt ár
og að auki sekt. (Ef um gróft brot
er að ræða getur það leitt til öku-
leyfissviptingar allt að 5 árum.)
Bifreiðastjórinn fær að biðtíma
sínum loknum nýtt ökuskírteini,
gult á litinn.
2. brot: Svipting ökuleyfis í 5 ár
auk verulegrar sektar. (Ef um
gróft brot er að ræða getur það
valdið ökuuleyfissviptingu ævi-
að gefa þennan „rétt“ sinn og vera
að taka tillit til fótgangandi. Vertu
ekki hissa — hér er verið að tala
um staðreyndir. Og viltu ekki að
barn þitt komist klakklaust yfir
götuna? Kenndu því þá að fara
aðeins yfir götu þegar hún er auð.
Akbrautin er gerð fyrir bílana og
við verðum að bíta í það súra epli,
að með því að gefa „réttinn" erum
við að nálgast það að brjóta um-
ferðarreglur. Akstur bifreiða er
háður sérstökum reglum og þessar
reglur eru settar til þess m.a. að
vernda vegfarendur og þeim ber
að fylgja en ekki að vera að gefa
neinn „rétt“. Vik frá reglum skap-
ar yfirleitt glundroða.
„Glampar í fjarska
á gullin þil“
Síðara bindi eftir Þorstein á Skálpastöðum
HÖRPUÚTGÁFAN á Akranesi
hefur sent frá sér nýja bók eftir
Þorstein Guðmundsson bónda á
Skálpastöðum í Lundarreykjadal,
„Glampar í fjarska á gullin þil“,
síðara bindi.
í fréttatilkynningu frá útgef-
anda segir m.a.:
„Borgfirski bóndinn segir hér
frá búskaparárum sínum á
Skálpastöðum í Lundarreykjadal.
Hann hóf þar búskap með eigin-
konu sinni Þórunni Vigfúsdóttur
árið 1930. Sagt er frá uppbygg-
ingu húsa, ræktun túna, skepnu-
höldum og flestu sem búskap til-
heyrir. Það skiptast á skin og
skúrir í lífi bóndans, en stórbýlið
langt.) Bílstjórinn fær að liðnum
5 árum nýtt ökuskírteini, rautt að
lit.
3. Svipting ökuleyfis ævilangt
auk geysihárrar sektar.
Þessi atriði þarf að fjalla um
og auglýsa rækilega.
Þennan lit ökuskírteinanna má
auðvitað yfirfæra á bifreiðastjóra
vegna annarra brota á umferðar-
lögunum eftir nánari reglum.
7. Tíu prósentin.
Langflestir ökumenn eru „góðir“
ökumenn og heyrst hefur að í þeim
hópi séu 90% ökumanna. Hin tíu
prósentin eru „vondir" ökumenn
og eru alltaf að lenda í árekstrum.
Af hverju?
Af glannaskap, frekju eða
heimsku? Þessir menn skilja ekk-
ert bla, bla, heldur verður alvaran
að vera þeim augljós. Slíkum
áhrifum er áreiðanlega unnt að
ná á margvíslegan hátt. Hið gamla
hefur brugðist: fortölur, sýnið til-
litssemi, gefið réttinn, akið hægar.
Það ber að leita nýrra leiða til að
fá þessa „vondu" bílstjóra til að
bæta ráð sitt. Gömlu ráðin duga
ekki — ekki sektir o.s.frv. Af
hverju ekki að taka kvikmyndina
í þjónustu sína? Til dæmis að
dæma ökuníðinginn til að horfa á
velpassandi kvikmynd 10-20 sinn-
um, að hann skrifi frásögn af
árekstri sínum eða lesi upphátt
frásögn annars manns af áþekkum
atburði — eða að hann sé dæmdur
til að fylgjast með hinum slasaða
á spítala og jafnvel að vera við
jarðarför fórnarlambsins, ef svo
ber undir.
(Hér skal það sett innan sviga
að ökumaður á ekki nærri alltaf
sök á slysi — það getur verið hinn
fótgangandi eða óviðráðanlegar
aðstæður og skal það ekki rætt
frekar.)
Við verðum að gera eitthvað til
að fækka slysum og árekstrum og
þess vegna ber að líta af raunsæi
á málið og það hefi ég reynt.
Höíundur er skólastjórí Vörðu-
skóla.
á Skálpastöðum ber vitni um
stórhug, bjartsýni og samheldni
fjölskyldunnar.
Þá eru í bókinni nokkrar frá-
sagnir af samskiptum höfundar
við menn og málleysingja og lýsa
þær best óvenju næmri tilfinn-
ingu hans fyrir umhverfi sínu.
Loks er þátturinn „Grímsá og
Grafarhylur" þar sem rakin er
saga laxveiðanna í Grímsá frá
upphafi og sagðar skemmtilegar
veiðisögur frá þessari perlu lax-
veiðiáa í Borgarfirði."
Bókin er 176 bls., prentuð og
bundin í Prentverki Akraness hf.
Ljósmyndir á bókarkápu tók Ól-
afur Árnason ljósmyndari á
Akranesi.
I>órir S. Gröndal skrifar frá Flórída
Langi Jón lejsir
bjórmálið á Islandi
Mikið lifandis skelfing var nú
annars sorglegt að fylgjast með
endalokum bjórmálsins í sumar er
leið. Allt leit svo ljómandi vel út
í vor, þegar ég heimsótti Frón, og
útlit var fyrir, að ísland myndi
aftur komast í hóp bjórlanda, eftir
að þjóðinni hafði verið meinað að
njota þess eðla drykks í næstum
80 ár.
En þingmenn landsins kiknuðu
enn einu sinni eða brast hugrekki,
og þeir brugðust bjórunnendum
eins og þeir hafa gert svo oft áður.
Það er hægt að lesa um hina
ömurlegu frammistöðu þings
landsins í þessu máli í ágætri
grein, sem Sigurður Pétursson,
gerlafræðingur, skrifaði í Morgun-
blaðið fyrir skömmu. Þar rekur
hann hina illskiljanlegu rök-
semdafærslu leiðtoga þjóðarinnar.
Hvað skal nú til bjargar verða?
Eiga landsmenn að sætta sig við
að lifa og deyja, láta neita sér um
eins sjálfsögð mannréttindi eins
og að geta keypt og drukkið áfengt
öl? Á sama tíma selur ríkisvaldið
þeim allt það brennivín sem þeir
vilja. Þessu má líkja við fáránleg
lög, sem gilda í mörgum fylkjum
Bandaríkjanna um það, að sala á
flugeldum er bönnuð. Sagt er, að
þeir geti vaidið slysum. En það er
hægt að labba sér inn í búð og
kaupa skammbyssu.
Það eru litlar vonir til þess, að
hið háa Alþingi muni af sjálfs-
dáðum gera breytingar á áfengis-
löggjöfinni og leyfa bruggun og
innflutning bjórs. Lykilinn að
lausn málsins er að finna á öðrum
vettvangi. Við lifum á tímum
þrýstihópanna og oft eru notaðar
annarlegar aðferðir til að ná sett-
um markmiðum. Lítum á aðferðir
Grænfriðunga í hvalveiðimálinu.
Það mál var raunverulega ekki
útkljáð á íslandi, heldur vestur í
henni Ameríku, í Louisville,
Kentucky, en þar eru höfuðstöðvar
Long John Silver Fish & Chips.
Við sáum, hvað gerðist í hval-
veiðimálinu. Grænfriðungar og
aðrir umhverfismenn settu press-
una á Langa Jón, sem svo aftur
klagaði til íslenzku fiskfyrirtækj-
anna í Ameríku. Forráðamenn
landsins og viðskiptajöfrar í fisk-
sölumálum urðu felmtri slegnir og
fylltust hræðslu um það, að amer-
ískt fólk myndi hætta að kaupa
og éta íslenzka þorskinn. Þing-
menn fengu svo þvag fyrir hjartað
og samþykktu strax að hætt skyldi
hvalveiðum.
Hér virðist sannast amerískt
orðtak, sem er einhvern veginn á
þann veg, að viljir þú fá athygli
einhvers, þá þurfi ekki annað en
að koma við pyngju viðkomandi.
Þú getur talað þar til þú verður
blár í framan og stendur á öndinni
og hann ansar þér engu. En komir
þú við pyngjuna, snýst málið við.
Nú hlustar hann á þig.
Fjöldi bjórneytenda í Ameríku
er gífurlegur og má þar finna fólk
á öllum aldri og úr öllum stéttum.
Bjórfylgjendur á íslandi þurfa að
vekja athygli þessa fólks á þeirri
grimmd og þeim mannréttinda-
brotum, sem framin hafa verið á
íslenzkri þjóð í rúmlega þrjá aldar-
fjórðunga með því að meina henni
að njóta góðs öls. Bjórfólk hér
vestra myndi ábyggilega koma til
hjálpar.
Málið yrði auðvitað að kynna
rækilega og halda yrði upp áróðri
á öllum sviðum. Ekki er útilokað,
að hægt myndi verða að ná stuðn-
ingi bandarískra yfirvalda. Við-
skiptajöfnuðurinn hér er mjög
óhagstæður, eins og kunnugt er,
og er nú leitað hart á þær þjóðir,
sem flytja mikið af varningi til
landsins, en kaupa lítið í staðinn,
að opna markaði fyrir bandarískar
vörur. Amerískir bjórframleiðend-
ur myndu pressa þingmenn hér til
að herða að íslendingum og fá þá
til að létta af bjórbanninu, til að
hægt verði að selja þar amerískan
bjór.
Aðaláherzlan yrði auðvitað lögð
á það að fá fólk til að hóta að
hætta að kaupa íslenzkan fisk
nema Alþingi landsins hætti að
kvelja og pína saklausa íslands-
menn með því að meina þeim að
svala þorsta sínuin í góðu öli. Svo
má líka til vara athuga með að
skipuleggja bann á Flugleiðir og
hótun um að hætta að kaupa ís-
lenzkan iðnvarning. Með þessu
móti er hægt að koma við pyngju
hins háa Alþingis og þá kannski
von til, að hægt verði að koma í
gegn bjórfrumvarpi og létta þessu
fáránlega banni.
Höíundur er ræðismaður í Flórída
og framkrædmastjóri rið fisksölu-
fyrirtæki á Miami.