Morgunblaðið - 27.02.1986, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. FEBRÚAR1986
Eg er atvinnulaus, konan missir
vinnuna í vor — útlitið ekki björgulegt
- segir unffur húsbysferjandi oer tveeferja
barna faðir í VíkíMýrdal
„Það væri ljótt til þess að vita, að litla
Katla þurrkaði Vík af kortinu en ekki stóra
Katla.“ Þessi orð mælti Guðjón
Kristbergsson framkvæmdastjóri
prjónastofunnar Kötlu í Vík í Mýrdal eða
„litlu Kötlu“. Tilefnið er það ástand sem
nú ríkir í atvinnumálum staðarins eftir að
Katla var lýst gjaldþrota og yfir þijátíu
manns misstu vinnuna. Katla var
næststærsti vinnuveitandi í Vík næst á eftir
kaupfélaginu sem hefur um sextíu manns
á launaskrá. Örfá smáfyrirtæki eru á
staðnum og þeirra stærst er Víkurpijón,
sokkaverksmiðja með upp undir tíu manns
í vinnu. Þá eru í Vík opinber
þjónustufyrirtæki eins og póst- og símstöð,
heilsugæslustöð og skóli auk tveggja
banka. Eftir að Katla lagði upp laupana
eru um fimmtíu manns eða sjöundi hver
maður í þessu 360 manna þorpi án atvinnu
og fólksflótti blasir við ef ekkert verður
að gert.
Morgunblaðið kynnti sér ástandið og
viðhorf fólks í Vík.
Katla er
okkar togari
„Katla er okkar frystihús eða
togari. Munurinn er bara sá, að
þegar útgerðin fer á hausinn lendir
skellurinn á fískveiðasjóði en
heimamenn bera skaðann af gjald-
þroti Kötlu," segir Hafsteinn Jó-
hannesson sveitarstjóri. „Hreppur-
inn er til dæmis í ábyrgð fyrir fímm
milljónum króna og það er um 30%
tekna sveitarsjóðs á síðastliðnu ári.
Við höfum ekki af neinum varasjóði
að taka þar sem tekjum sveitarsjóðs
er að mestu ráðstafað fyrirfram til
rekstrar skóla, heilsugæslu o.s.frv.
í fyrra höfðum við ekki nema tvær
milljónir í afgang til verklegra
framkvæmda.
Atvinnuástandið var fremur bág-
borið áður en Katla varð gjaldþrota.
Það eru miklar vegaframkvæmdir
hér rétt vestan við okkur en Rækt-
unarsamband Flóa og Skeiða í Ár-
nessýslu fékk þær. Heimamenn
koma þar allt of lítið við sögu þrátt
fyrir að við höfum nóg tæki.
í september sl. varð að Ieggja
niður starfsemi Víkurvagna sem
framleiddu sturtuvagna. Þar misstu
þrír menn atvinnuna.
Við höfum líka verið óheppnir
með atvinnufyrirtæki sem hefur átt
að koma á fót hér í Vík. Til stóð
að reisa hér pönnuverksmiðju —
Al-pan — en af einhveijum ástæð-
um fengu Eyrbekkingar hana. Þá
áttum við að fá bleyjuverksmiðju
en hún er nú á Akureyri. Það er
verið að kanna möguleika á ein-
hveijum iðnaði héma en ég þori
ekki fyrir mitt litla líf að upplýsa
hver hann er — maður veit aldrei
hvar á landinu hann lenti þá.
Það er margt fólk að íhuga að
flytja héðan vegna ástandsins en
það getur ekki selt húsin sín. Sjö
hús hafa verið til sölu síðan í haust
en engjnn kaupandi fínnst.
Útlitið er sem sé ekki björgulegt
ef ekki verður rennt stoðum undir
atvinnulífíð hér hið fyrsta," segir
Hafsteinn að lokum.
Stefna
stjórnvalda að
koma öllu á kné
Ingunn Guðnadóttir er ein þeirra
sem misstu atvinnuna við lokun
Kötlu. Hún og maður hennar, Öm
Guðmundsson, fluttu inn í nýtt
einbýlishús fyrir tveimur ámm. Þau
eiga eina dóttur, tveggja ára.
„Það er alveg hrikalegt að standa
allt í einu uppi atvinnulaus," segir
Ingunn. „Maður stendur í því að
koma sér upp húsi og verður að
standa í skilum með afborganir af
því. Það vantar ekki að skuldimar
em fljótar að hlaða utan á sig. Ég
sé ekki hvemig á að vera hægt að
standa við sitt þegar tekjur manns-
ins míns hrökkva varla fyrir nauð-
þurftum. Og ekki geng ég inn í
aðra vinnu héma eins og ástandið
er í atvinnumálum."
„Ég vinn á veghefli hjá ríkinu,"
skýtur Öm inn í, „og það hefur
verið lítið að gera í vetur — enginn
snjór. Jafnvel veðurguðimir bregð-
ast. Ég er ekki með nema um 3.000
krónum meira í fastakaup en ég
hefði í atvinnuleysisbætur og er
búinn að vinna í sjö-átta ár hjá rík-
inu. Ingunn var með svipað kaup
eftir tvö ár hjá Kötlu. Það dugar
engan veginn. Við höfum til dæmis
ekkert getað gert hér innanhúss
síðan við fluttum."
„Þegar þannig er komið, að við
getum ekki staðið við skuldbinding-
ar okkar, verðum við að fara þótt
við getum ekki losnað við húsið,“
segir Ingunn. „Það em margir hér
sem hugsa sér til hreyfíngs en
veigra sér við að fara vegna þess,
að þeir geta ekki selt húsin. Það
er ekki skemmtileg tilhugsun að
byija aftur frá gmnni."
„Ég get reyndar fengið vinnu í
Noregi," segir Öm, „og ætli það
verði ekki þrautalendingin ef ekkert
rætist úr héma. En það er náttúm-
Iega engin frambúðarlausn að fara
til útlanda. En það virðist vera
stefnan hjá stjómvöldum að koma
öllu á kné í staðinn fyrir að byggja
upp — ekki bara héma, heldur um
allt land,“ segir Öm að lokum.
Man ekki eftir
öðru eins
atvinnuleysi
„Þetta er alveg hræðilegt, það
er eins og farinn sé hluti af sjálfri
mér. Katla var orðin eins og annað
heimili mitt,“ segir Hrefna Hákon-
ardóttir sem missti vinnuna eftir
ijórtán ára þjónustu við pijónastof-
una. „Það er enga vinnu að hafa
hér í staðinn — allra síst fyrir
konur. Ef Katla verður ekki opnuð
aftur fæ ég enga vinnu. Maðurinn
minn er að vísu í vinnu hjá tré-
smiðju kaupfélagsins en kjörin em
ekki þannig, að hægt sé að lifa af
einum launum.
Ég er borin og bamfædd í Vík
og hef búið hér alla mína ævi —
58 ár — en ég gæti vel hugsað mér
að fara héðan ef ég fæ ekkert að
gera. Yfír hveiju á maður svo sem
að hanga?
Öll þessi ár man ég ekki eftir
öðm eins atvinnuleysi héma. Nú
kemur til kasta ráðamanna að gera
eitthvað fyrir okkur. Ég veit ekki
betur en kaupfélagið sé á hausnum
og ef því verður lokað er lítið eftir
þegar tveir stærstu vinnuveitend-
umir em famir. Hér er engin útgerð
til að ausa í fé. Það má veita því
til einhverrar annarrar uppbygging-
ar í Vík. Ef ekkert verður gert hlýt-
ur unga fólkið að flykkjast héðan,"
segir Hrefna Hákonardóttir að lok-
um.
Skortir
hugmyndaflug
„Okkur vantar fleiri verkefni.
Það má segja að reksturinn hangi
Friðbjöm Níelsson kaupfélags-
stjóri.
á horriminni," segir Ferdinand
Hansen framleiðslustjóri hjá tré-
smiðju kaupfélagsins sem er aðili
að samstarfí þriggja kaupfélaga um
húsgagnasmíði undir merkinu 3K.
„3K hafa tekið upp innflutning
á húsgögnum og við getum ekki
keppt við hann svo við seljum lítið
í gegn um þetta samstarf núorðið.
Við smíðum aðallega hurðir og í
þeirri grein er grimm samkeppni.
Hér starfa átta menn og við reynum
að fá þeim verkefni fremur en segja
þeim upp. Það verður að reyna að
hanga á þessu því atvinna er ekki
beinlínis á hveiju strái.
Það má segja, að sé óhugur í
mönnum vegna ástandsins. At-
vinnulífíð verður að treysta en það
virðist vanta hugmyndaflug — alltaf
einblínt á sömu úreltu hlutina. Og
það á ekki bara við héma í Vík,
heldur um allt land. Fólk hefur
haft svo mikið að gera undanfarin
ár, að það hefur ekki haft rænu á
að hugsa. Nú reynir á hugmynda-
flugið. Annaðhvort er að leggja
staðinn hreinlega niður eða láta
fyrirtækin ganga. Og ekki má
gleyma því, að framtíð Víkur bygg-
ist að einhveiju leyti á því hvað
verður um bændur. En menn gefast
ekki upp héma fyrr en í fulla hnef-
ana,“ segir Ferdinand.
••
Oðru eins hefur
verið reddað
Gunnar Jónsson hefur starfað í
tvö ár sem pijónamaður í Kötlu.
Hann er 22 ára og hefur fyrir §ög-
urra manna fjölskyldu að sjá.
„Ástandið er skuggalegt,“ segir
Gunnar. „Ég sé ekki fram á neina
aðra vinnu hér. Við höfum verið
að kaupa íbúð í verkamannabústöð-
um og tekist að standa í skilum
með afborganir fram til þessa. Ef
ég verð ekki búinn að fá vinnu áður
en þriggja mánaða uppsagnarfrest-
urinn er útrunninn verð ég að yfír-
gefa staðinn. Konan mín hefur
skúrað skólann en missir auðvitað
þá vinnu í vor þegar skóla lýkur.
Þá gæti farið svo að við yrðum
Gunnar Jónsson með synina Jón Elimar og Vigfús Þormar.
Ingunn Guðnadóttir og Örn Guðmundsson með dótturina Ragnheiði.
Páll Jónsson formaður verka-
iýðsfélagsins.
Hrefna Hákonardóttir.
bæði atvinnulaus og útlitið allt
annað en björgulegt.
Ég vildi hvergi annars staðar
vera en hér í Vík ef ég ætti þess
nokkum kost — hér er að mörgu
leyti gott að vera og fólkið hreint
afbragð. En tekjulaus lifi ég ekki
frekar en aðrir og neyðarúrræðið
yrði því að flytja brott. Ég er að
þvi leyti betur búinn til brottflutn-
ings en ýmsir aðrir, að hreppurinn
er skyldugur að kaupa af mér íbúð-
ina.
Nei, staðurinn mátti hreint ekki
við því að Kötlu væri lokað. Ennþá
heldur maður í vonina um að vélam-
ar verði settar í gang aftur — ég
trúi bara ekki öðru. Nú verða ráða-
menn að láta málið til sín taka —
öðru eins hefur nú verið reddað,"
segir Gunnar.
Peningarnir
leita til
Reykjavíkur
„Ég er búin að vinna á pijóna-
stofunni í ellefu ár og hef verið í
hálfu starfí undanfarið, auk þess
sem ég vinn hálfan daginn hjá póst-
inum og er því betur sett en margir
aðrir,“ segir Sigríður Sveinsdóttir.
„En það dugar engan veginn. Það
er afskaplega slæmt að missa vinn-
una. Maðurinn minn vann á verk-
stæði Víkurvagna sem var lagt
niður síðastliðið haust og hefur
unnið byggingarvinnu síðan. Hún
Ferdinand Hansen.
er mjög stopul héma eins og allir
vita.
Það hefur svo sem hvarflað að
okkur að flytja brott en það er ekki
gaman að fara frá húsi sem maður
losnar ekki við. Hér seljast engin
hús eins og er. Það þyrfti bara að
fara að pijóna og sauma í Kötlu
aftur en eitthvað fleira þyrfti að
koma til ef staðurinn ætti að standa
óbreyttur.
Ég er fædd og uppalin hér í Vík
og hef búið héma alla ævi svo mér
yrði ekki létt að fara burt en það
er ekki margra kosta völ ef ástandið
batnar ekki. Þá kemur ekkert til
greina annað en Reykjavík. Þangað
virðast peningamir leita og ekki
annað að gera en elta þá,“ segir
Sigríður Sveinsdóttir.