Morgunblaðið - 27.02.1986, Blaðsíða 19

MORGUNBLABIÐ, FIMMTUDAGUR 27. FEBRÚAR1986
19
Sóun í óþarfa þj óðskrárbreytingu
eftir Snorra
Agnarsson
Inngangnr
Grein þessi er skrifuð til að koma
á framfæri gagnrýni á fyrirhugaðar
breytingar á þjóðskrá. Breytingum
þessum var lýst í grein frá Hagstofu
Islands, sem birtist í Morgunblaðinu
laugardaginn 15. febrúar. í þessum
fyrirhuguðu breytingum er lagt til
að gamla nafnnúmerakerfið verði
lagt niður, og í þess stað verði tekin
upp ný auðkennistala, byggð á
fæðingardagsetningu.
Ég tel þessar breytingar var-
hugaverðar, einkum af tveim
ástæðum: I fyrsta lagi eru þær
óþarflega umfangsmiklar, og því
mjög dýrar í framkvæmd, og í öðru
lagi eru óþarfir vankantar á hinu
fyrirhugaða kerfí.
Núverandi kerfi
Samkvæmt núverandi nafnnúm-
erakerfí hefur hver einstaklingur,
og hvert fyrirtæki sérstaka ein-
kennistölu, sem hefur átta tölustafi.
Einn þessara tölustafa er vartala,
sem reikna má út frá hinum sjö.
Þessu kerfí fylgir einnig það skil-
yrði, að nafnnúmerum sé úthlutað
samkvæmt starfrófsröð nafna. Skil-
yrði þetta var sett til þess að auð-
velda röðun skráa í naftiaröð, þegar
tölvutæknin réð illa við gögn á bók-
stafaformi.
Ástæður breytinga
Nú hefur ofangreint kerfi
sprungið, vegna þess að á sumum
bilum í stafrófsrunu nafna íslenskra
ríkisborgara eru ekki lengur til laus
nafnnúmer. Núverandi kerfí er því
ekki lengur nothæft óbreytt.
Einfaida lausnin
Einfaldasta breyting núverandi
kerfís er sú að Qarlægja það skilyrði
að nafnnúmer verði að vera í staf-
rófsröð. Þar með hefur Hagstofan
frelsi til að úthluta hveijum sem
er hvaða númeri sem er. Hagstofan
mun þá hafa um 9.000.000 mis-
munandi númera til úthlutunar,
sem er hærri tala, en hægt er að
úthluta með fyrirhuguðu kerfí
næstu hundrað ár.
Með slíku kerfí er auðvelt að
úthluta auðkennum, til dæmis má
dreifa lausum auðkennum til fæð-
ingarheimila og sjúkrahúsa, og út-
hluta strax við fæðingu.
Eðlisgallar fyrir-
hugaðs kerfis
í kerfí því, sem Hagstofan fyrir-
hugar að taka í notkun, inniheldur
auðkennistala fæðingardagsetn-
ingu viðkomandi aðila. Röksemdir
þær, sem notaðar eru til að réttlæta
þessa notkun eru einkum þrenns
konar: í fyrsta lagi er bent á að
hérlendis er þegar í notkun fæðing-
amúmer, sem hefur sömu upplýs-
ingar. í öðru lagi er vísað til ná-
grannaþjóða okkar, svo sem Svía,
sem nota svipað kerfí. í þriðja lagi
telja sumir það kost að auðkenni
innihaldi persónuupplýsingar, til
dæmis svo röð auðkenna hafí ein-
hveija merkingu.
Fyrsta röksemdin er harla veik,
þar eð í fyrirhuguðu kerfí er ætlast
til að auðkennið verði tiu stafa tala,
vegna þess að í ljós kom að nauð-
synlegt er að bæta einum tölustaf
við hið gamla fæðingamúmer. Þar
með verður ekki unnt að nota gamla
fæðingamúmerið beint, heldur
verður að endurvinna öll þau kerfí,
sem byggja á því.
Önnur röksemdin er veigalítil, og
auðvelt væri að benda á önnur ríki,
til dæmis Bandaríkin, sem nota
auðkenni án fæðingardagsetningar.
Auk þess græða íslendingar ekkert
á því að hafa sama manntalskerfi
og einhveijar aðrar þjóðir.
Þriðja röksemdin er í ósamræmi
við þá stefnu að ekki skuli safna
kerfisbundnum upplýsingum um
einkamál manna. Miklu fremur
ætti að keppa að því að auðkenni
einstaklings innihaldi ekki upplýs-
ingar eins og aldur hans. Vel má
ímynda sér að hérlend lög um kerf-
isbundna skráningu á upplýsingum
er varða einkamál verði með tíman-
um strangari, og má þá vel vera
að rétt þyki að það varði bókstaf-
lega við lög að safna kerfísbundnum
upplýsingum um aldur einstaklinga.
Einnig eru tæknilegir ókostir við
að hafa slíkar upplýsingar í auð-
kenni, þar eð villur í upphaflegri
skráningu geta þá valdið því að
breyta verður auðkenni. Hversu oft
er fæðingardagsetningu breytt í
þjóðskrá, vegna rangskráningar?
Leiðir slík breyting til samsvarandi
breytingar á auðkennistölu?
Auðvelt er að fínna fleiri rök
gegn hinu fyrirhugaða kerfí. Þar
er reiknað með að númer innan
hvers dags sé tveggja stafa tala,
frá 01 upp í 99. Mega þá í mesta
lagi 99 fyrirtæki, stofnanir og félög
hafa sömu stofnunardagsetningu?
Ef slíkar takmarkanir eru í kerfí
þessu, þá má vel ímynda sér að
einhvem tíma verði svo mörg fyrir-
tæki eða félög stofnuð sama daginn,
að þetta kerfí springi. Þetta gæti
til dæmis gerst vegna fyrirhugaðrar
gildistöku nýrra laga, sem varða
þessa aðila, eða annarra breytinga
á aðstæðum hérlendis.
Kostnaður breytinga
Auk galla þeirra, sem hér voru
taldir að ofan, verður að bæta við
að kostnaður við þessa fyrirhuguðu
breytingu verður gífurlegur. Breyta
verður öllum tölvuhugbúnaði, sem
notar nafnnúmer. Öll eyðublöð, sem
nota nafnnúmer verður að endur-
hanna og prenta á ný. Breyta verð-
ur miklu magni af vélskráðum
gögnum af öllu tagi. Ekki er hægt
að reikna með að þessar umfangs-
miklu breytingar gangi villulaust
fyrir sig. Einnig mun nauðsynlegt
fyrir ýmsar skrifstofur að breyta
skjölum þeim, sem innihalda nafn-
númerið gamla, og bæta við hinu
nýja auðkenni.
Lokaorð
Það er ljóst að hinar fyrirhuguðu
breytingar eru óþarflega dýrar, og
ættu ekki að koma til framkvæmda.
Hafa verður í huga hve geysilega
útbreidd notkun nafnnúmers er í
okkarþjóðfélagi.
Hver verður kostnaður ríkisins
við að breyta öllum gögnum, sem
nota nafnnúmer, og hugbúnaði, sem
vinnur með þessi gögn? Væri því
fjármagni ekki betur varið í önnur
verkefni?
Hver verður kostnaður bank-
anna? Væri ekki skynsamlegra að
nota þá peninga til að greiða spari-
Qáreigendum arð, og lækka vexti
hjá lántakendum?
Hver verður kostnaður fyrir-
tækja í einkageiranum? Væri ekki
betra að eyða þeim peningum í
uppbyggingu fyrirtækjanna, og
laun starfsfólks?
Að lokum vil ég ftreka að þessi
breyting er óþörf. Hin einfalda
breyting að hætta að úthluta nýjum
nafnnúmerum í stafrófsröð nægir
fullkomlega til að leysa vandann,
og ennfremur er sú lausn betri,
jafnvel þótt ekki sé litið á kostnað-
arhliðina.
Höfundur er Iektor í tölvunar-
fræði við Háakóla íslands.
Veist þú hver er algengasta
orsök eitrana hjá börnum sem
leitað er með á Slysadeild
Borgarspítalans? TÓBAK!
Ef slys á sér stað og bamið nær
að borða tóbak, hvað er þá til
ráða?
Svarið er að finna í bókinni
SLYS AF VÖLDUM EFNA í
HEIMAHÚSUM, VIÐBRÖGÐ
VIÐ ÞEIM OG VARNIR.
vertu viðbúinn. Með því að
kaupa miða í happdrætti
Slysavamafélagsins styrkir þú
útgáfu bókarinnar og leggur
þar með slysavömum lið, þér
og þínum til heilla.
Ef enginn reykti væri málið úr
sögunni en meðan svo er ekki
er ástæða til að brýna fyrir
öllum að vemda börnin fyrir
tóbaki.
Bókinni er dreift á öll heimili
Kynntu þér efni hennar og
Guðjón Magnússon dr. mcd. aðstoðarlandlæknir
YMm
SLYSAVARNAFEIAG ISIANDS I
BÓKIN ER GJÖF TIL ÞÍN OG FJÖLSKYLDU ÞINNAR
GYLMIfVSlA