Morgunblaðið - 07.05.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. MAÍ1986
Synd er
enginsynd...
Nýútskrifaðir nemendur Leiklistarskólans og leikarar í Tartuffe.
Leíklist
Jóhann Hjálmarsson
Nemendaleikhúsið:
Tartuffe
eða
Undirhyggjumaður
eftir Moliére
í þýðingu Karls Guðmunds-
sonar.
Leikstjóri: Radu Penciulescu.
Aðstoðarleikstjóri: Þórunn
Sigurðardóttir.
Leikmynd: Grétar Reynisson.
Lýsing: David Walters.
Val á tónlist: Arni Harðarson.
Tartuffe, leikritið um svika-
hrappinn alræmda sem í þýðingu
Karls Guðmundssonar nefnist
Trúhræsinn maður, er búið svo
miklum leikrænum kostum að það
má endalaust hafa gaman af því.
Vettvangur þess er París sautj-
ándu aldar, tímar Lúðvíks fjórt-
ánda.
Orgon er göfugur maður sem
lætur Tartuffe blekkja sig með
slíkum eindæmum að hann vill
gefa honum allar eigur sínar og
þar með unga dóttur. Tartuffe
er fulltrúi klerkavaldsins, notar
trúna og kirkjuna til að koma ár
sinni vel fyrir borð. Hann er í
raun gjörspilltur maður, en
greindur og heillandi og á því
auðvelt með að leika á umhverfið.
Í kvennamálum er hann ekki við
eina fjöl felldur, enda snýr hann
sér fljótlega að því að freista
þess að fífla eiginkonu Orgons,
Elmíru. Hann veit líka manna
best að synd er engin synd ef
syndgað er með leynd eins og
hann segir við frúna.
Texti Moliéres er ákaflega
hnyttinn og áhrifamáttur hans
ekki minni en forðum daga.
Moliére er meistari í því að lýsa
mannlegum veikleika, tefla
bragðarefum gegn einfeldning-
um. Tartuffe gerði frönsku
prestastéttinni gramt í geði, enda
kom hún því til leiðar að leikurinn
var bannaður. En það bann var
síðar rofíð.
„Hafi hann ekki verið guðleys-
ingi var trú hans mjög veik,“
skrifar Gérard Lemarquis um
Moliére og heldur áfram: „Trú
hins unga konungs, Lúðvíks XIV,
hefur varla verið mikið sterkari
og hann hafði margar ástæður
til að kunna að meta leikritið.
Stormasamt einkalíf hans hefur
varla fallið vel í geð þeim strang-
trúarmönnum er Moliére deilir á
í leikriti sínu.“
Nemendaleikhúsið hefur mik-
inn metnað eins og vera ber. Það
sem m.a. réttlætir sýninguna á
Tartuffe er þýðing Karls Guð-
mundssonar. Kjammikill, fyndinn
og vel kveðinn textinn hljómar
vel af vörum hinna ungu leikara,
að vísu mismunandi vel, en kemst
alltaf til skila. Vonandi fáum við
að sjá þýðingu Karls á prenti sem
fyrst því hún er ekki síður vel
fallin til lestrar.
Valdimar Öm Flygenring leik-
ur Orgon og tekst vel að sýna
flónsku og hinar skoplegu hliðar
þessa verks.
Elmíru leikur Inga Hildur
Haraldsdóttir. Hún nær bestum
árangri þegar Elmíra tekur sér
fyrir hendur að afhjúpa svikarann
Tartuffe.
Maríann, dóttir þeirra hjóna,
leikur Guðbjörg Þórisdóttir og
dregur fram sakleysi stúlkunnar
á sannfærandi hátt, einnig hina
kvenlegu kænsku.
Eiríkur Guðmundsson er
Klíant, mágur Orgons, hjarta-
hreint göfugmenni, fulltrúi höf-
undarins. Eiríkur nær að túlka
hann á einkár geðfelldan hátt.
Dorín, þema Maríann, er stórt
hlutverk í leiknum og afbragðsvel
túlkað af Bryndísi Petru Braga-
dóttur.
Skúli Gautason náði viðunandi
tökum á Tartuffe. Hann sýndi
okkur mannlegar hliðar hans með
hófsamri túlkun. Leikstjórinn
rúmenski fór ekki inn á þær
brautir að gera Tartuffe jafn
yfirgnæfandi og hann birtist
stundum á leiksviðum heimsins.
Nemendur í þriðja bekk Leik-
listarskólans tóku þátt í sýning-
unni: Þórarinn Eyfjörð, Hjálmar
Hjálmarsson, Halldór Bjömsson,
Þórdís Amljótsdóttir, Stefán
Sturla Sigurjónsson og Valgeir
Skagfjörð. Sýndist mér þar efni-
legt fólk á ferð.
Tveir reyndir leikarar voru sýn-
ingunni til styrktar. Sigríður
Hagalín lék móður Organs og
dró upp skemmtilega mynd hinn-
ar gömlu dömu. Þorsteinn Gunn-
arsson var stæðilegur offísér og
var leikur hans afar kraftmikill,
jafnvel svo að skyggði á hina
leikarana á köflum.
Leikmynd, lýsing og tónlist
voru í hefðbundnum skorðum með
áherslu á að láta hið talaða orð
njóta sín sem best, draga ekki
athygli frá leikurunum.
Leikstjórinn Radu Penciulescu
hefur unnið hér mjög gott og
þarft verk. Sýning Tartuffes er
með þeim hætti að menn ættu
ekki að láta hana fara framhjá
sér. Klassískt efni leiksins og
klassískt yfírbragð sýningarinnar
fallast í faðma og gera þetta
framtak Nemendaleikhússins eft-
irminnilegt.
Staðan á mörkuðum
fyrir fisk í Bretlandi
— eftir Ingólf
Skúlason
Nú er mikið rætt um um sölu
og útflutning á ferskum og frosnum
físki. Hér á eftir er stuttlega gerð
grein fyrir þróun mála í þessum
efnum hér í Bretlandi.
Markaður fyrir ferskan físk hefur
verið að dragast saman síðustu ár,
eða sem nemur um 30% milli 1978
og 1985. Þetta hefur meðal annars
orðið vegna stórlega minni veiði
Breta, en auk þessa hefur orðið
umfangsmikil breyting á neyslu og
innkaupavenjum. Til dæmis hefur
á ofangreindu tímabili fískverslun-
um fækkað úr liðlega 8000 í um
3000. Mikið af fískversluninni hefur
færst til stórmarkaða, en þeir versla
svo til eingöngu með frosinn físk.
Það sem hefur haldið uppi fersk-
fískneyslunni eru fyrst og fremst
veitingahús og hvað helst „Fish and
Chips“ matsölustaðir sem eiga
mikið undir framboði af ferskum
fiski. Minnkandi veiðar Breta valda
því að verð á ferskfískmörkuðum
hækkar þar sem barist er um færri
físka, en auk þessa er leitað fanga
um innflutning á hráefni frá ná-
grannalöndunum og þar á meðal
Islandi. Þessir aðilar eiga að jafnaði
auðvelt með að koma hækkunum út
í verðlagið þar sem birgðahald er
lítið sem ekkert, og dreifíleiðir stutt-
ar. Allt útlit er fyrir að veiðar
Breta, sérstaklega á þorski, komi
til með að dragast enn frekar
saman. Því má álykta, að enn frekar
muni verða leitað eftir innflutningi
á ferskum físki, m.a. til að halda
fískvinnslu þeirra gangandi, og að
verðið haldist stöðugt. í þessu
sambandi er rétt að benda á, að
við þessi skilyrði skapast sú hætta
að verð á ferskum fiski verði það
hátt að eftirspumin minnki stór-
lega, þegar neytendur snúa sér að
annarri vöru og þá helst ódýrari
físktegundum eða kjöti s.s. kjúkl-
ingum.
Einstaka verslanakeðjur hafa
verið að reyna fyrir sér með sölu á
ferskum físki, en gefíst misjafnlega.
Salan hefur verið lítil vegna mjög
hás verðs, mikils kostnaðar, mikilla
affalla og erfiðleika í meðhöndlun.
Verslunarhættir eru einnig ferska
fískinum í óhag, þar sem flestir
kaupa nú til heimilisins einu sinni
í viku, og ferskfiskurinn hefur mun
skemmri geymslutíma heldur en
frosin matvara. Að auki em yngri
húsmæður lítið hrifnar af tilstand-
inu við að matbúa ferskan físk. Til
að mæta þessu hafa framleiðendur
fyrst og fremst reynt að leggja
áherslu á tilbúna ferskfískrétti, sem
hafa líkað nokkuð vel, en verið
dýrir í samanburði við aðra mat-
vöm.
Markaður fyrir frosinn fisk hefur
á ofangreindu tímabili milli 1978
Ingólfur Skúlason
„Það er almennt mjög-
mikil bjartsýni um stöð-
ugt vaxandi eftirspum
eftir frosnum fiski á
markaði hér í Bret-
landi. Því er ljóst, að
við íslendingar getum
horft fram á trausta og
góða eftirspurn eftir
fiski, og þá sérstaklega
frosnum, á komandi
árum.“
og 1985 aukist mikið eða um 50%.
Þetta kemur fyrst og fremst til
vegna þæginda við að matreiða
frysta fiskinn, stóraukinnar frysti-
kistueignar, og mjög líflegrar vöm-
þróunar. Allar helstu stórmarkaðs-
keðjur hafa lagt mikla áherslu á
að bjóða gott úrval af frystum flski
þannig að þær selja í dag tæplega
60% af öllum físki á smásölumark-
aði. Verð á frosnum físki er mun
stöðugra en á ferskum, sem jafnar
út toppa og lægðir, enda yfírleitt
um langtímasamninga að ræða við
framleiðslu og sölu. En það sem er
mikilvægast á bak við söluaukningu
á frosnum fiski er sú staðreynd,
að neytendur álíta frosna matvöm
„ferskari" en kælda, ferska,
lofttæmda, eða niðursoðna vöm.
Þetta kemur skýrt fram í könnun
sem markaðsrannsóknarfyrirtækið
KMS gerði nýlega, og vitnað er til
í nýútkominni markaðsskýrslu Ross
(Imperial Group). Það er almennt
mjög mikil bjartsýni um stöðugt
vaxandi eftirspum eftir frosnum
físki á markaði hér í _ Bretlandi.
Því er Ijóst, að við íslendingar
getum horft fram á trausta og góða
eftirspum eftir físki, og þá sérstak-
lega frosnum, á komandi ámm.
Gæðin á okkar vömm em m.a. þess
valdandi að þær em í takt við sívax-
andi kröfur neytenda um gæði, sem
meðal annars sést í velgengni verk-
smiðju SH í Grimsby.
Verksmiðjan á þess að jafnaði
kost að afla hráefnis bæði frá fs-
landi og breskum verkendum. Verð-
ið á hráefninu em almennt mark-
aðsverð, bæði á flökum og blokkum
hvaðan sem keypt er.
Þegar breskir verkendur bjóða
físk á sambærilegu verði og hann
fæst frá íslandi, er von að spuming-
ar vakni um kostnaðamppbyggingu
á þessari framleiðslu Breta. Þegar
borin em saman hráefnisverðin er
ljóst að í sumum tilfellum er vem-
legur mismunur á milli landanna,
en hér virðist hráeftiisþátturinn
skipta meim en á íslandi. Á móti
kemur, að nýting úr handflökun er
nokkuð betri en vélflökun, og telja
Bretar sig geta náð allt að 48—52%
nýtingu. Fjármagnskostnaður er
sáralítill þar sem fjárfesting er mjög
lítil, og birgðahald lítið. Opinber
gjöld em einnig mjög lág, og skatt-
ar á atvinnufyrirtæki fara nú ört
lækkandi. Að síðustu er rétt að
benda á, að bresku fyrirtækin em
í sérhæfðri vinnslu, með fáar vöm-
tegundir og geta hagað innkaupum
sínum í samræmi við afkastagetu
o g hagræðingu í framleiðslunni.
Höfundur er aðstoáarfram-
kvæmdastjóri IFPL í Grimsby
(Icelandic Freezing Plants Ltd.)