Morgunblaðið - 07.06.1986, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. JÚNÍ1986
„Þá er létt yfir fólki,
jafnvel þótt beljan deyi“
Rætt við Jón Pálsson dýralækni á Selfossi á 95 ára afmælinu
„Þú vilt frá yfirlit fyrst, það er í lagi, en svo
verður að koma smá hnúta í endann á Framsókn,“
sagði Jón Pálsson dýralæknir á Selfossi i upphafi
samtals okkar, en hann er 95 ára í dag. Jón Pálsson
eða Jón dýri, eins og h«nn hefur löngnm verið kallað-
ur, fer ekkert í launkofa með skoðanir sínar, talar
hispurslaust og stundum bölvaði hann hressilega f
annarri hverri setningu, en það var einvörðungu
þegar hann talaði um Framsóknarflokkinn. Aldrei
hef ég heyrt bölvað eins yfirvegað og embættislega,
en það fór ekkert á milli mála hver meiningin var
og hann hafði lika gaman af þessu því hann brosti
gjarnan í lok hverrar lotu þar sem honum tókst vel
upp. Jón Pálsson tekur á móti gestum á afmælisdegi
sínum í dag, 7. júní milli 4 og 6 að Hrismýri 1 á
Selfossi.
„Það er eftirtektarvert," sagði Jón, „að Framsóknar-
flokkurinn getur aldrei staðið óstuddur, áður byggði hann
allt sitt á kaupfélögunum, en nú er það Sambandið. Það
þarf pólitískan flokk til að styðja við sig. Bitastæðara
gæti það nú verið."
„Hvað með yfírlitið?" skaut ég inn í.
„Ég er fæddur í Þingmúla í Skriðdal 7. júní 1891.
Þaðan fluttist ég um aldamótin niður á FáskrúðsQörð
með foreldrum mínum að Tungu þar sem þau bjuggu
mestan sinn búskap. Ég fór í Flensborgarskólann í Hafn-
arfírði þegar ég var 17 ára gamall og tók síðan utan-
skólapróf upp í MR. Þar var ég í tvö ár og fór síðan í
nám í dýralækningum árið 1913 til Kaupmannahafnar.
Það nám tók mig 5 ár og ég útskrifaðist árið 1918. Þá
vildi ég gjaman vera eitt ár áfram ytra, en Jón Krabbe
sagði að vegna styrksins sem ég fékk, 50 kr. á mánuði,
þá þyrfti ég að koma mér heim og fara að vinna upp í
styrkinn.
Það var langt frá því auðvelt að fara í skóla á þessum
árum, ekki aðeins að það væri afar sjaldgæft að menn
færu í nám, heldur einnig hitt að samgöngur voru erfið-
ar. Ég kom til dæmis mánuði of seint í Flensborg vegna
skipaferða. Það var helvíti erfitt að ná enskunni í hvelli.
Ég hafði aldrei séð enska tungu ritaða fyrr. Ég var
andskotans allan veturinn að ná enskunni.
Þegar ég tók gagnfræðapróf upp í Menntaskólann f
Reykjavík voru tveir menn með mér, Bjöm Karel Þórólfs-
son og Þorbergur Þórðarson. Ég slapp í gegn en þeir
féllu báðir og það þótti mér leitt. Jú, þetta var töluvert
basl. Það var langt þá frá Austurlandi til Reykjavfkur
og þegar ég fór í Menntaskólann í Reykjavík fór eins
fyrir mér og f ferðinni í Flensborg, ég kom of seint að
austan. Þá gekk einhver helvítis drullupest f Reykjavík
og auðvitað fékk ég hana. Það olli því að ég dróst aftur
úr í latínu og þýsku, annars stóð ég mig aldrei vel í MR,
verð að viðurkenna það.
Pabbi hélt að ég myndi drepast
En nú vom tímamót og niðurstaðan varð sú að ég
færi í dýralæknanám í Kaupmannahöfn og ástæðan var
nú einfaldlega sú að það losnaði stjrrkur til náms í þeirri
grein. Ég gætti þess að koma nógu snemma til Kaup-
mannahafnar og það gekk upp, því ég var ákveðinn f
að 'nú skyldi ég einu sinni sýna að ég væri til einhvers
nýtur í námi, því ég hafði aldrei staðið mig mjög vel,
nú eða þá það að ég hrykki ekki til. Ég var í Kaup-
mannahöfn þegar fyrri heimsstyijöldin braust út í ágúst
1914 og þá skrifaði pabbi mér og sagði mér að koma
heim. Ég neitaði og hann var helvíti argur, hélt að ég
myndi drepast, en það hefði ekkert gert til. Einn af
samferðamönnum mínum þama var Lúðvík Þorgrímsson
úr Keflavík. Hann hlýddi föður sínum og fór heim en
hann kom aldrei aftur.
Ég ákvað það þegar ég kom til Hafnar að umgangast
íslendinga sem allra minnst. Þeir drösluðust gjaman og
lærðu sjaldan málið en ég var harður á því að halda mínu
striki f náminu. í skólanum með mér voru Valtýr Stefáns-
son og Hannes Jónsson dýralæknir í Stykkishólmi og
síðar í Reykjavík.
Víst hafði ég gaman af Hafnardvölinni. Ég sótti mót
íslendinga og í Höfn kynntist ég mörgum mætum manni.
Þar kynntist ég Jóhanni Sigurjónssyni og Gunnari Gunn-
arssyni. Jóhann var langt kominn f dýralæknanámi þegar
hann söðlaði yfir f skáldskapinn. „Loksins kom leikrit á
fjalimar sem er einhvers virði,“ sagði Georg Brandes um
Fjalla-Eyvind.
Þá bugtaði stórdaninn sig og beygði
Nú tilþrifin smá jukust og sama dag og ég tók loka-
prófíð í dýralækningum þá gifti ég mig. Borgarstjórinn
í Kaupmannahöfn sá um það. Ég var búinn að útvega
öll skilríki, segja mig úr dönsku kirkjunni og allt átti að
vera klárt. Skömmu áður en þetta átti að gerast kom ég
niður í Ráðhús og þá var mér sagt að það vanti vottorð
upp á það að ég hafi aldrei þegið fátækrastyrk. Ég sagði
þeim að það væri numið úr fslenskum lögum, en stórdan-
inn kom upp í blessuðum manninum og hann vildi ekki
taka orð mín gild og gerði lítið úr því sem ég sagði. Ég
álpast þá niður í frlandsminsterium og þegar ég hitti
Krabbe spyr hann mig að því hvemig gangi. Ég sagði
honum þá að ég ætti kærustu f Kaupmannahöfn og hefði
átt lengi. Hennar ættfólk væri um allar trissur á íslandi,
bæði fyrir austan og sunnan og því hefði okkur þótt
ágætt að gifta okkur f Kaupmannahöfn til þess að gera
nú ekki upp á milli fólksins okkar en nú neituðu þeir að
gifta vegna þess að ég hefði ekki fátækravottorðið.
Krabbe sagði mér að ég skyldi fara aftur niður f Ráð-
húsið næsta dag og hann skyldi vera búinn að tala við
þá. Ég fór næsta dag og hitti sama helvítis montrassinn
og fyrr, en hann gerði þá ekkert annað en bugta sig og
beygja í allar áttir og það voru hlægilega mikil umskipti
út á orð Krabbe. Við vorum 40 pör sem voru gift þama
f einni röð. Við vomm fremsta par en það var misjafn
sauður í mörgu fé í þessari röð. Að lokinni giftingu vomm
við öll kölluð inn til borgarsljóra sem flutti sameiginlega
ræðu yfir okkur og afhenti hana síðan vélritaða.
Nú, þá var að koma sér heim og ég hóf störf f Aust-
firðingafjórðungi með aðsetri á Reyðarfirði, en þar hafði
aldrei áður verið dýralæknir. Nú em þeir hins vegar þrír.
Hingað til Selfoss flutti ég sfðan 1934 og var einn hér
til 1953. Nú em sex dýralæknar á svæðinu þar sem ég
var einn til að byija með, en þá náði mitt umdæmi yfir
Ámessýslu, Rangárvallasýslu, Vestur-Skaftafellssýslu og
Vestmannaeyjar, sem sagt allt Suðurlandskjördæmi f dag.
Gat aldrei fundið mun á mönnum eftir
flokkum
Einn aðalþátturinn í starfinu var eftirlit með Qósum
og kúm, almennt heilbrigðiseftirlit. Ég kynntist bændum
helvíti vel í þessu starfi og þeir sáu fljótt hvað það borg-
aði sig að leita til manns. Það eftirminnilegasta úr starf-
inu em kynnin af fólkinu og ég gat aldrei fundið mun á
mönnum eftir flokkum, þó maður viðurkenni það nú ekki
fyrr en í síðustu lög. Dýralæknar vom þá eins konar
ráðunautar bænda. Almennt talað um landbúnaðarmálin
þá er það helvítis skandali hvemig menn hafa staðið að
dilkakjötssölunni og hrossaútflutningi, enda framsóknar-
menn ráðið ferðinni þar sem í óefni er komið. Fyrst þegar
ég kom til Reyðarijarðar var kjötið flutt út saltað í
tunnu, stórhöggvið, en síðan var það flutt út frosið í
pokum, sömu pokunum og em við lfði enn þann dag í
dag, hálfri öld síðar. Þeir hafa ekki nennt að leita sér
að markaði á neinn hátt, hvorki afla markaða af viti né
pakka í neytendapakkningar, fyrr en loks nú að menn
em að vakna af dvala í þessum efnum. Eftir að búið var
að smeygja þessu undir ríkið gátu framsóknardelamir
sett upp hvftan flibba og doðinn lagðist yfír allt. Jón
Krabbe var lengi ráðunautur okkar Islendinga í Kaup-
mannahöfn. Eitt sinn átti hann að mæta fyrir íslenska
sjómenn í Stokkhólmi og þegar hann kom að lestinni var
honum réttur farmiði að svefnvagni til Stokkhólms. Hann
hafnaði miðanum að svefnvagninum, kvaðst vilja farmiða
á þriðja plássi, því hann vildi ekki ferðast dýrt á kostnað
fslenskra sjómanna. Skyldu sölumenn SÍS hafa lagt annað
eins á sig til þess að útvega hagstæð kjör fyrir kjöt-
framleiðendur og þjóðarbúið í heild.
Hrokagikkur, enda framsóknarmaður
Nú skulum við taka svolitla klausu um sölu á fslenskum
hrossum til útlanda. Nú em tveir ráðunautar í hrossa-
rækt. Gunnar Bjamason sem stóð sig afburða vel og
útvegaði þá markaði sem við búum að en nú er Þorkell
Bjamason allsráðandi. Gallinn er bara sá að Þorkell vill
ekki framleiða heseta eins og hægt er að selja þá á
meginlandi Evrópu, klárhesta með tölti. Þeir sem seljast
best á meginlandinu em taugasterkir hestar, töltgengir,
sem bera sig vel og em fallegir, samanber það sem
Hannes Hafstein segir Hve hátt hann lyftir hnakka,
hvessir brá, og hringar hreykinn makka, horfið á. Á fjórð-
ungsmóti hestamanna á sfðasta ári f Reykjavík vom sýnd-
ir þrír fullorðnir hestar með afkvæmum, en ég tel að
enginn þeirra hafí verið hæfur til undaneldis útflutnings-
hesta."
Ólafur Jónsson, sonur Jóns, fylgdist með samtali okkar
en þama lagði hann orð f belg og spurði pabba sinn
hvort honum fyndist nú rétt, níutfu og fimm ára gömlum
manninum að vera að ræða málin á þennan hátt. „Sann-
leikurinn ræðst ekkert af mínum aldri," svaraði Jón að
bragði, „og þetta er rétt, hann Þorkell er helvftis hroka-
gikkur enda framsóknarmaður. “
Hef aldurinn til að sjá í gegnum
kommúnistana
Ég spurði Jón að þvf hvað 95 ára gamall maður velti
vöngum yfir í dægurþrasinu.
„Á lfðandi stund," svaraði hann, „er ég að harma það
að maður rekur sig annað slagið á unga menn sem telja
sig kommúnista eða telja sig eiga samleið með kommún-
istum og öðrum vinstri mönnum. Ég tel að ungt fólk
eigi að aðhyllast sjálfstæðisstefnuna sem er fyrst og
fremst krafa til þeira sjálfra að leggja eitthvað á sig til
þess að komast áfram.
Hvaða hugsun er það að binda sig við einhveija hug-
mynd frá Rússlandi, lokuðu landi með milljóna morð í
sögu sinni. Ég hef aldurinn til þess að sjá f gegnum
kommúnistana og vinstri mennina. Þeir hugsa ekki til
enda eins og lífið gengur fyrir sig, það kemur ekkert af
sjálfú sér. Það á að gefa fólki tækifæri til að spjara sig
og ætlast til hluta af því. Aðbúnaðurinn í þjóðfélaginu á
að vera eins góður og unnt er, en sfðan á að höfða til
ábyrgðar fólksins sjálfs, eigin frumkvæðis.
Jú, ég hef alltaf verið léttlyndur og það er mesta furða
hvað ég hef verið vel liðinn hjá helvítis framsóknarmönn-
unum, en þetta voru svo góðir vinir mfnir og við höfðum
gaman af þessu, hispursleysið gefur titring.
Frændi minn einn er dýralæknir í upphéraðinu, Gunn-
laugur Skúlason. Þegar hann kveður er fólk alltaf f góðu
skapi, þegar hann fer þá er létt yfir fólki, jafnvel þótt
beljan deyi. Mér lfkar vel að þeir líkja honum við mig,
bændumir. Þegar maður fer er gott að skilja gott skap
eftir.“
Grein: Arni Johnsen
Dregið hjá SÁÁ í dag:
Greiðslufrestur
til mánudagskvölds
DREGIÐ verður í happdrætti
SÁÁ í dag, laugardag. Vinnings-
númer verða innsigluð en birt
nk. þriðjudag. Gefst því greiðslu-
frestur til mánudagskvölds.
Grétar Bergmann hjá SÁÁ hafði
samband við Morgunblaðið og bað
um að því yrði komið á framfæri,
að ákveðið hefur verið að gefa fólki
greiðslufrest á heimsendum miðum
til mánudagskvöldsins 9. júní. Því
yrðu vinningsnúmer innsigluð f dag
en þau síðan birt þriíjudaginn 10.
júní.
Gáfu Rauða
krossinum
ágóðann
ÞESSAR ungu stúlkur gáfu Rauða
krossi íslands ágóðann af hluta-
veltu sem þær héldu 20. maí síðast-
liðinn, alls 860 krónur. Þær eru
frá vin8tri: Anna Steindórsdóttir og
Ágústa Steindórsdóttir, báðar til
heimilis að Látraströnd 10, og Lilja
Sigurgeirsdóttir Látraströnd 18.