Morgunblaðið - 10.06.1986, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR10. JÚNÍ1986
25
t • l LISTAHATÍÐIREYKJAVIK
Hefði alltaf tekið leik-
húsið fram yfír kvikmyndir
— segir Ingmar Bergman
fram nýir og nýir fletir á persónu-
leikanum. A frumsýningu á Frök-
en Júlíu í Dramaten í vetur voru
staddar hvorki meira né minna
en 12 gamlar Júlíur, misjafnlega
gáfaðar og sterkar sem manneskj-
ur. Aldur Júlíu? Fröken Júlía er
ekki endilega kornung — ég held
að Siri von Essen hafi verið 36
ára þegar Fröken Júlía var frum-
sýnd.“
Hann víkur aftur að starfi sínu
í leikhúsinu: „Það eru sönn for-
réttindi fyrir mig að búa við slíka
vinnuaðstöðu og það er í rauninni
fáránlegt að maður skuli þar að
auki fá borgað fyrir þau forrétt-
indi að vinna með stórkostlegan
texta og koma til starfa í leikhúsi
þar sem allt er klappað og klárt
og hvert einasta smáatriði undir-
búið af kostgæfni af færasta
fagfólki á öllum sviðum. Þetta
hentar mér eins og bezt verður á
kosið. Ég bý ekki í Stokkhólmi
og er þar ekki nema þegar ég er
að vinna í ieikhúsinu. Ég á heima
á Fárö, lítilli eyju í skeijagarðinum
°g bý þar í gamalli hlöðu sem
hefur verið breytt í íbúðarhús. Þar
líður mér vel og það er reyndar
ekki laust við að ísland minni mig
dálítið á Fárö, en öryggiskenndin
er ekki sú sama hér og hún er þar.
Næsta verkefni,“ segir Ingmar
Bergman, það er Hamlet.
Nei, það væri ekki hægt að gera
sjónvarpsmynd á borð við Töfra-
flautuna úr Hamlet. Hann á
hvergi heima nema á leiksviði.
Peter Stormare, sá sem fer með
hlutverk Jeans í Fröken Júlíu, er
Hamlet.“
„Tíminn er naumur, of naumur," sagði Ingmar Bergman
á stuttum blaðamannafundi sem haldinn var í gestabústað
forsetaembættisins við Laufásveg á laugardagsmorgunn,
en það var eina tækifærið sem hann hafði til viðræðna við
fjölmiðla í íslandsheimsókninni. „En ég hef fengið tækifæri
til að sjá íslenzkar kvikmyndir, svo sem Óðal feðranna, sem
mér fínnst vera afskaplega falleg mynd. Ég á eftir að sjá
fleiri myndir eftir Hrafn Gunnlaugsson og ég held að sá
piltur sé afskaplega hæfileikaríkur," bætti Ingmar Bergman
við.
Hefði ég staðið frammi
fyrir því að velja milli
leikhúss og kvikmynda,
hvenær sem er á ferli
mínum, hefði ég alltaf tekið leik-
húsið fram yfir," sagði hann, „af
því að leikhúsið er á allan hátt
nær manneskjunni en kvikmyndin
getur nokkum tíma orðið, ef
maður á að vera að bera saman
listform sem eru svo ólík í sjálfu
sér. Þrátt fyrir þá ótrúlegu mögu-
leika sem kvikmyndin hefur, þá
er leiklist á sviði miklu eðlilegra
og einfaldara listform og það býð-
ur upp á mun fullkomnari vinnu-
brögð. í kvikmyndaveri er unnið
átta stundir á dag og hinn endan-
legi árangur af allri þeirri vinnu
er kannski filmubútur sem tekur
þrjár mínútur í sýningu. Og þessi
stutti filmubútur verður að vera
hámarksárangur af vinnunni þann
daginn. í leikhúsinu eru vinnu-
brögðin gjörólík. Þau em hægfara
og em fólgin í æfingu á æfingu
ofan. Eftir æfingu gerir maður
sér grein fyrir því hvað þarf að
laga á næstu æfingu og þannig
er verkið unnið lið fyrir lið. Ég
byijaði minn feril í leikhúsi og
mér er það bæði ljúft og mjög
eðlilegt að enda hann í leikhúsi.
Já, nú er ég hættur að gera
kvikmyndir. Ég er búinn að segja
það og ég veit vel að ég var búinn
að segja það oft áður en maður
hættir ekki nema einu sinni og í
þetta skipti stenzt það sem ég
segi um þetta. Af hveiju? Af því
að ég er orðinn 68 ára og verð
eins og allir aðrir að lúta þeim
takmörkum sem aldurinn setur
manni. Aldurinn vinnur sín
skemmdarverk og eitt af þessum
skemmdarverkum er að koma í
veg fyrir að menn geti haldið sér
á toppnum. Eg get ekki lengur
lagt það á mig að gera kvikmynd-
ir. Það kostar meiri þjáningu en
ég er fær um að standast nú
orðið. Þessi þjáning er óhjá-
kvæmileg og sem dæmi um hana
get ég nefnt að ég hef aldrei
þjáðst eins mikið og þegar ég var
að gera skemmtilegustu mynd
mína, Sommemattens leende, þá
var ég hræðilega þunglyndur og
ég hef aldrei lifað eins djöfullegan
tma.
Ég er að því spurður af hveiju
ég sé sífellt að setja upp löngu
sígild verk gömlu meistaranna,
samanber Fröken Júlíu, sem ég
kem með hingað á Listahátíð. Það
heillar mig óumræðanlega að
vinna úr stórkostlegum texta
þessara gömlu karla. Þetta er
óviðjafnanlegur og óþijótandi
efniviður. Maður fer ofan í saum-
ana á textanum og athugar hand-
rit og fyrri útgáfur. Það er alveg
ofboðslega fróðlegt og skemmti-
legt að velta þannig fyrir sér
textanum og þá ekki sízt að sjá
hvemig Strindberg hefur unnið
Fröken Júlíu. Breytingar og út-
strikanir á því verki skipta hundr-
uðum frá upphafi og sem dæmi
um slíkt get ég nefnt atriði í
upphafinu þar sem þjónustufólkið,
Kristín og Jean, eru að bera
saman bækur sínar um sjálfa
húsmóður sína, fröken Júlíu. Hjá
þeim vaknar sú spuming af hveiju
hún sé svo hvítmáluð í andliti. Á
þessum tíma var andlitsförðun
kvenna mjög í hófi. Þetta er frá-
bært atriði og mér þótti skaði að
hafa það ekki með í þessari upp-
færslu svo ég fór«að grafast fyrir
um ástæðuna fyrir því að Strind-
berg strikaði það út. Ástæðan er
að mínum dómi hvorki sérlega
merkileg né flókin, heldur ein-
faldlega sú að Siri von Essen,
þáverandi eiginkona skáldsins,
átti að leika fröken Júlíu þegar
verkið var fyrst sýnt. Siri langaði
ekki til að vera með ör og þaðan
af síður til að vera hvítmáluð í
framan til að dylja ör og hún
hefur kannski sagt sem svo við
manninn sinn sem alla tíð var ljúf-
ur og eftirlátur við leikara: „Ágúst
minn, gerðu það nú fyrir mig að
sleppa þessu.
Um leikara og samskipti sín
við þá sagði Ingmar Bergman
m.a.: „Það er nú yfirleitt svo með
leikara að yfirleitt em þeir afskap-
lega sterkir einstaklingar og
maður velur leikara smakvæmt
þeirri reglu að hjá sterkum ein-
staklingum em stöðugt að koma
BORGARSKRÁIN
Gulabókin
semaUirfíókeypisíhaust
Þúsundir fyrirtækjaveróa meó, hvaó meö þitt fyrirtæki ?
iSvort tí ftvátu Borgartúni 29, sími 622229.