Morgunblaðið - 12.06.1986, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR12. JÚNl 1986
L A U D
I
O
R
R A
U
Til þess
fæddist ég
GREIN: ASLAUG RAGNARS
Andrúmsloftið var einstakt þetta mánudagskvöld
í Háskólabíói, og þó hafa íslenskir tónleikagestir
orð á sér fyrir að vera sérlega alvörugefnir og
móttækilegir hlustendur. Ekki minnist ég þ°ss
að hafa skynjað aðra eins kyrrð og ró í
tónleikasal. Lotningarfull þögn lá í loftinu frá
því athöfnin hófst og þar til henni var lokið.
Jafnvel lófatakið var eins og staðfesting á því
að þetta var ekki venjuleg skemmtun heldur
helgistund, eins og Jón Ásgeirsson,
tónlistargagnrýnandi útlistar í grein sinni um
tónleikana í Morgunblaðinu í gær.
Isalnum voru margir sem
höfðu ekki áður átt þess kost
að vea á tónleikum hjá Claud-
io Arrau og einhveijir höfðu
kannski gert sér hann í hug-
arlund sem fágaða og glæsilega
tangó-„týpu“ af því að hann er nú
einu sinni frá Suður-Ameríku og list
hans hefur frá fyrstu tíð haft á sér
hátignarlegan blæ. Þegar þessi lág-
vaxni öldungur kom vaggandi inn á
sviðið minnti hann jafnvel á litla
önd. Um leið og hann settist við
hljóðfærið áttu léttúðarfullar hugs-
anir af því tagi ekki lengur við því
að þá var hann risinn upp í æðra
veldi. Langt fram í prestó-kaflann
í fyrsta verkinu var maður að velta
því fyrir sér hvaðan úr hljóðfærinu
hann næði þessum tón en síðan
hætti það líka að skipta máli og
eftir það komst varla annað að í
huganum en þakklæti fyrir að fá
að stitja þama.
Lítið atriði má taka sem skýring-
ardæmi um það sem fram fór þeim
til fróðleiks sem voru ekki viðstadd-
ir. Efnisskráin var ábúðarmikil —
ijórar Beethoven-sónötur og þar á
meðal Kveðjusónatan. Verkið er
þrungið tilfinningum sem skírskota
beint til reynslu flestra manna og
skiptist í þijá kafla sem allir hafa
sína yfírskrift. Fyrst eru kveðjur,
þá aðskilnaður og loks endurfundir.
Það er algengt að píanóleikarar túlki
lokakaflann með fögnuði, kátínu og
jafnvel nokkrum ærslum. Ekki
Arrau. Hjá honum er gleði endur-
fundanna djúpstæð og endurspeglar
glöggt þann söknuð og sársauka
sem kveðjustund og aðskilnaður
hafa orsakað. Þannig má reyna að
lýsa þeim þroska og skilningi sem
setur mark sitt á alla þá einstæðu
og persónulegu túlkun sem fram
kemur hjá Claudio Arrau.
Hvað hefur heimsókn snillinga á
borð við Airau að segja fyrir það
fólk uppi á íslandi sem nýtur þeirra
forréttinda að kunna að meta slíka
list? Er ekki löngu búið að að segja
allt? Hefur 83ja ára gamall maður
eitthvað nýtt fram að færa? Er ekki
nóg að hafa tónlist snillinganna á
hljómplötum heima í stofu? Nei. Slík
tónlistameysla — þótt ómetanleg sé
á sinn hátt — getur aldrei komið í
stað þátttöku í slíkum listviðburði.
Andrúmsloftið í salnum þetta kvöld
var skýrt dæmi um slíka þátttöku
enda staðfesti Arrau það sjálfur
daginn eftir.
„Dásamlegir áheyrendur," sagði
hann. „Hugsaðu þér þessa þögn og
að fínna hvemig boðskapurinn
kemst beint til skila.“
„Boðskapurinn?"
„Já, boðskapur tónskáldsins. Það
er sá boðskapur sem ég er að flytja,
ekki minn eiginn. Til þess fæddist
ég í heiminn — til að flytja boðskap
tónskáldanna, Beethovens að þessu
sinni."
„Hvenær varð þér það ljóst?"
„Ég vissi það frá upphafí. Frá
því að ég man eftir mér var ég alveg
viss um það og aldrei nokkum tíma
hefur lasðst að mér efí um að hlut-
verk mitt væri þetta og ekkert
annað."
„Hvemig líður þér þegar þú ert
að leika fyrir meir en þúsund manns
og fínnur að þú hefur veitt öllu
þessu fólki mikla hamingu?"
„Það er stórkostlegasta fullnæg-
ing sem hægt er að fá. Þá er ég
óumræðilega hamingjusamur."
„Þú komst fyrst fram þegar þú
varst fímm ára. Hvemig var að
vera undrabam?"
„Nú, þú veist þá að ég var undra-
bam,“ segir hann og hláturinn
kumrár í honum. „Já, ég var undra-
bam og það var ágætt. Þannig naut
ég forréttinda sem urðu mér til
mikilla heilla. Þegar ég var sjö ára
veitti ríkisstjómin í Chile mér tíu
ára styrk til náms í Berlín þar sem
ég var látinn í hendur Martins
Krause. Hann hafði verið nemandi
Liszts og var áreiðanlega einn allra
besti kennari sem þá var völ á í
heiminum. Styrkurinn var svo
rausnarlegur að hann dugði móður
minni til framfærslu fjölskyldunnar
og til þess að mennta okkur bömin
sem vomm þijú en faðir minn féll
frá þegar ég var ársgamall. Já, það
var allt í lagi að vera undrabam en
það var ekki það sama og að vera
listamaður. Ég lék mér að hljóð-
færinu á sama hátt og önnur böm
léku sér að leikföngum. í þeim leik
var engin alvara og skilningumn
var auðvitað af skomum skammti
eins og gerist og gengur hjá böm-
um. Ég var skyldurækinn og stund-
aði námið vel. En það var erfítt að
breytast úr undrabami í listamann.
Sú breyting var þyngsta raun mín
um dagana, ekki síst þar sem ég
missti Martin Krause þegar ég var
fimmtán ára. Hann gekk mér í föður
stað og ég þekkti ekki annan föður.
Þegar hann dó stóð ég uppi aleinn.
Berskjaldaður — yfirgefínn. Lengi
á eftir vissi ég aldrei hvar ég stóð
— hvort ég var að gera rétt. Eina
haldreipið var sú bjargfasta sann-
færing að ég átti að vera að leika
á píanó og gera ekkert annað. Ég
þjáðist af efasemdum um það hvem-
ig ég ætti að fara að. Ég vann linnu-
laust. í tuttugu eða þijátíu ár æfði
ég mig í 12—14 stundir á hveijum
einasta degi. Nei, það geri ég ekki
lengur. Ég er löngu hættur því.
Eftir mjög langt og erfitt tímabil
fór svo að rofa til og síðan fínnst
mér ég ekki hafa átt við nein raun-
veruleg vandamál að stríða. Það sem
að mér steðjar eins og öllu öðm
fólki em þá fremur mál sem vissu-
lega krefjast úrlausnar en em ekki
virkileg vandamál eða þungbærir
erfíðleikar. Ég hef til dæmis alltaf
verið feiminn. Ég er þannig að eðlis-
fari og á eiginlega bágt með að tjá
mig öðm vísi en í tónlistinni en með
Claudio Arrau
tímanum hefur mér tekist að vinna
bug á feimninni þannig að hún háir
mér ekki lengur."
„Þú nefnir boðskap tónskálda, en
þú hefur ekki einskorðað þig við
ákveðin tónskáld á afmörkuðum
tímabilum."
„Nei, ég hef aldrei viljað sérhæfa
mig þannig. Ég vil á öllum tímum
hafa yfírsýn — víðan sjóndeildar-
hring. Samt tek ég auðvitað sum
tónskáld fram yfír önnur. Ef ég
ætti að nefna þá tónsmiði sem eru
mér kærastir þá em það kannski
einna helst Beethoven, Schubert,
Schumann og Debussy. Auðvitað
em þeir miklu fleiri sem ég hef
miklar mætur á. Aðra er mér ekkert
um gefið, eins og t.d. Rachmaninoff.
Ég hef engan áhuga á verkum hans,
fínnst þau óttalega ómerkileg.“
„Þekktirðu Stravinsky?"
„Já, og var svo lánsamur að
starfa með honum. Ég var einn af
þeim fyrstu sem léku Petrúsjku-
Listahátíð:
Margaret Price syngnr með
Sinfóníuhljómsveit íslands
MARGARET PRICE, sópran-
söngkona frá Bretlandi, er vænt-
anleg til íslands og mun syngja
á tónleikum á vegum Listahátíð-
ar á laugardag, I stað Katia
Ricciarelli, sópransöngkonu frá
Ítalíu, sem vegna veikinda af-
boðaði komu sina á Listahátíð.
í frétt frá Listahátíð segir að
Margaret Price sé síst verri kostur
en Katia Ricciarelli og var hún í
hópi þeirra söngvara, sem fram-
kvæmdastjóm hátíðarinnar reyndi
að fá t-il landsins þegar hátíðin var
skipulögð, en án árangurs. Margar-
et Price er þekkt víða um heim
fyrir söng sinn og hefur meðal
annars sungið með Placido Dom-
ingo, Pavarotti og Chiaurov. Á
næstunni mun hún koma fram í
Parísaróperunni og Vínaróperunni
og innan skamms syngur hún inn
á plötu í Reqieum Verdis undir
stjóm Bemsteins, eins og segir í
frétt frá Listahátíð.
Sýning á
sjúkravörum
HELGINA 13. til 15. júni næst-
komandi verður haldin sýning á
sjúkravörum í Hjúkrunarskóla
Islands, Eiriksgötu 34. Á sýning-
unni sýna 15 fyrirtæki vörur sín-
ar.
Margaret Price sópransöngkona.
Sýningin er til styrktar námsferð
síðasta útskriftarhóps skólans og
verður opin sem hér segir: Föstu-
daginn 13. júní frá kl. 17 til 21.
Laugardaginn 14. júní frá kl. 13
til 21. Sunnudaginn 15. júní frá kl.
13 til 21.
IVVTT SIMANUMER FRA S. JUNI
69 55 00
HF
Laugavegi 170-172 Simi 695500