Morgunblaðið - 09.07.1986, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. JÚLÍ 1986
37
Bláa lónið:
• •
„Olvun og skemmdarverk eru að
eyðileggja þessa heilsulind okkar“
— segir formaður samtaka psoriasis- og exemsjúklinga
„MAÐUR verður alveg lamaður
að horfa upp á slíkt,“ sagði Páil
Hvað skyldi hafa orið af salemis-
skálinni?
Ekki fékk þessi vaskur að vera
í friði frekar en margt annað.
H. Guðmundsson formaður Sam-
taka psoriasis- og exemsjúklinga,
þegar hann sýndi blaðamanni
skemmdarverk, sem unnin vora
á baðaðstöðu félagsins við Bláa
lónið nýverið.
Það var fyrir tveimur vikum sem
skemmdarvargar svöluðu skemmd-
arfysn sinni á baðaðstöðu samtak-
anna við Bláa lónið. Brotið var gat
á vegg hússins utan frá, nær allir
gluggar hússins brotnir, allir
slökkvarar eyðilagðir, rafmagns-
tafla skemmd, vaskur brotinn og
margháttaðar aðrar skemmdir unn-
ar. Og það sem mönnum kemur
nokkuð spánskt fyrir sjónir, er að
salemisskál var stolið.
Það var fyrir fimm árum, sem
menn töldu sig uppgötva lækninga-
mátt Bláa lónsins og fyrir íjórum
árum settu samtökin upp lítinn skúr
við lónið þar sem menn gátu skipt
um föt, en fyrir tveimur árum reistu
samtökin hús við lónið með sturtum,
búningsklefum og ýmissi. annarri
aðstöðu.
Síðastliðið sumar vom töluverðar
skemmdir unnar á húsinu og fór
þá mikið fé tii viðgerða. Að sögn
Páls eru skemmdimar núna mun
alvarlegri, „við emm fátækt félag
og megum vart við slíkum áföll-
um“. Að sögn Páls er mikið um það
inn voru þær bara brotnar innan frá,“ sagði Páll H. Guðmundsson
formaður Samtaka psoriasis- og exemsjúklinga sem hér bendir á
verksummerki
að í Bláa lónið sæki ölvað fólk, og
þá helst að loknum sveitaböllum.
„Hingað kemur fyöldi psoriasis-
sjúklinga og annarra sjúklinga til
að leita sér lækninga og fá hana;
það væri grætilegt og í raun frá-
leitt, ef drykkjuskapur fólks í
nágrenninu yrði til þess að koma í
veg fyrir að þetta fólk fái lækn-
ingu,“ sagði Páll Guðmundsson og
var mikið niðri fyrir.
í Iqölfar fréttar í Morgunblaðinu,
þar sem hinn frægi sænski leik-
stjóri Ingimar Bergman kvaðst hafa
fengið lækningu af psoriasis við það
að dýfa hendinni í Bláa lónið, hafa
birst greinar í sænskum ijölmiðlum
um lækningamátt lónsins, og má
búast við auknum áhuga útlendinga
í kjölfarið. Áður hafa samtökum
psoriasis-sjúklinga borist §ölmarg-
ar fyrirspumir frá Þýskalandi,
Englandi og Norðurlöndum.
„Þessir atburðir leiða einnig hug-
ann að því hvemig útlendingum
yrði við það að sjá aðstöðuna við
lónið og að þeirri spumingu hvort
ferðamálayfírvöld eða sveitarstjóm-
ir á Suðumesjum hyggist gera
eitthvað í að bæta aðstöðu sjúklinga
sem koma í Bláa lónið,“ sagði Páll.
Páll kvað samtökin hafa ráðið út-
lendingum frá því að koma gagn-
gert til að baða sig í lóninu. Það
væri ekki vegna þess að þau hefðu
eitthvað á móti því, heldur vegna
aðstöðuleysis við lónið. „Áður en
nokkuð getur orðið af skipuiögðum
ferðum útlendinga í Bláa lónið verð-
ur fyrst að bæta aðstöðuna þannig
að hún uppfylli lágmarkskröfur að
minnsta kosti, ástandið eins og það
er núna fælir hins vegar útlendinga
brott og sífellt fleiri íslenskir psor-
iasis-sjúklingar gefast upp á því að
nota lónið vegna ásóknar nætur-
gesta sem ekkert virðist vera
heilagt. Það sem þarf, er fyrst og
fremst gæsla; slíkt væri spor í rétta
átt,“ sagði formaður Samtaka psor-
iasis-sjúklinga að lokum.
Þær mæðgfur Bette og BD.
Erlondar bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
B.D. Hyman:
My Mother’s Keeper
Útg. Berkley Books 1985
Charles Higham: Bette
Bandaríska leikkonan Bette Dav-
is hefur lengst af ferils síns haft
sérstöðu { kvikmyndaheimi giys-
borgarinnar Hollywood. Á yngri
árum var hún víðs fjarri því að vera
í hópi leikkvenna sem vom í tízku
þá. Hún hafði útlitið á móti sér, og
óumdeilanlegir leikhæfílegar skiptu
minna máli. Ásamt Katherine Hep-
bum og kannski nokkmm til
viðbótar hefur hún notið og goldið
þessa. En kjarkur og seigla ásamt
óbilandi trú á eigin hæfni fleytti
henni langt og tvívegis hefur hún
hlotið eftirsóttu Óskarsverðlaunin
og verið tilnefnd nokkmm sinnum
að auki. Myndir Bette frá fyrri tíð
njóta nú hylli og Bette virðingar í
elli sinni.
Bette Davis er fædd í öndverðum
apríl 1908. Hún hefur sfðasta ár
fengið aðkenningu að slagi nokkr-
um sinnum og mun trúlega ekki
leika fleiri hlutverk úr þessu.
Sú mynd sem aðdáendur leikkon-
unnar höfðu af henni, beið nokkum
hnekki þegar Charles Higham sendi
frá sér The Life of Bette Davis
fyrir fáeinum ámm. Löngu áður
hafði hún sjálf sent frá sér sjálfsæ-
visögu, en þá bók hef ég ekki getað
fundið, enda áratugir frá því hún
kom út.
Charles Higham er auljóslega
dyggur aðdáandi leikkonunnar
Bette Davis. Tekið er fram að hann
hafí fengið aðgang að áður óprent-
uðum bréfum, dagbókarglefsum og
ýmsum plöggum, sem ekki hafði
áður verið unnið úr. Maður skyldi
því ætla að þetta yrði frásögninni
til framdráttar ogyki gildi hennar.
En í þessari bók em smámunir
tíundaðir um of, það liggur við að
allt færist í kaf í nákvæmninni.
Eiginlega fínnst mér sá hluti bókar-
BD á brúðkaupsdaginn sinn. Hún
var þá nýlega sextán ára.
Bette — gömul og ellihrum.
Bette Davies og eiginmaður þijú, William Sherry með BD.
innar skemmtilegastur, þegar
Higham gengur í fyrsta skipti á
fund leikkonunnar. Þar kemur fram
nokkuð skýr og manneskjuleg
mynd. Síðar fer hann að grúska í
lífí Bette og starfí. Og þá skekkist
myndin óneitanlega.
Án efa hafa áhorfendur mynda
Bette Davis ástæðu til að telja að
hér færi í senn sterkur persónuleiki
og mikil listakona. Manneskja sem
hafði kjark til að koma til dyranna
eins og hún var klædd og lét ekki
Hollywood plastgullið eyðileggja
sig. Hún þótti sömuleiðis um-
hyggjusöm móðir, en fvið óheppnari
sem eiginkona. Hún giftist fjórum
sinnum, eignaðist einkadóttur sína
með eiginmanni númer þrjú í röð-
inni. Fjórði maður hennar var
leikarinn Gary Merril og þau ætt-
leiddu tvö böm, Margot og Michel.
Margot reyndist vera alvarlega
þroskaheft.
Sú mjmd í bókinni sem við fáum
er hreint ekki aðlaðandi. Heilsulaus
manneskja á líkama og ekki síður
til sálarinnar, tryllt í skapi, erfið í
samvinnu og óþarflega hneigð að
drykkju.
Samt reynir Higham að gera
þetta allt geðfellt og slær um sig
með hreinskilninni. Hetjulundin
sem hún sýnir { baráttu við vonda
og spillta eiginmenn. Erfíðleikar
vegna veikinda dóttur hennar,
þungar áhyggjur af því þegar elzta
dóttirin, Barbara, gengur sextán
ára í hjónaband, amstur og skyldu-
tilfinning gagnvart móður sinni og
geðsjúkri systur. Bette yfírvinnur
hverja raun. Víst er það kostur að
ekki skuli vera hikað við að fjalla
um hina ýmsu veikleika Bette, í
stað þess að draga upp einhveija
glansmynd. En vaki það fyrir High-
am að leiða Bette til lesanda og fá
þá til að skilja hana og virða með
kostunum og göllunum, ekki síður,
verður það æ erfíðara eftir því sem
lengra líður.
Astæðan fyrir því að ég tók að
glugga á ný í bókina Bette var að
fyrir skömmu kom út bók dótturinn-
ar, Barböru Hyman, um móður sína.
Og þar getur aldeilis á að líta.
Hafi Higham verið hreinskilinn {
lýsingum sínum á lffí Bette er það
blávatn miðað við það sem dóttirin,
BD, hefur að segja.
Sumt kemur að vísu heim og
saman hjá BD við það sem er í bók
Charles, en frásögn BD þó alls stað-
ar meira krassandi og er þá kurteis-
lega til orða tekið. En þótt margt
komi heim og saman ber þó á milli.
BD segir til dæmis, að móðir henn-
ar hafí óð og uppvæg viljað setja
systurina, Margot, á stofnun þegar
í ljós kom hversu sjúk hún var.
Aftur á móti hafi faðirinn og þáver-
andi eiginmaður Bette, Gary Merril,
verið því andvígur og viljað allt til
vinna, að dóttirin fengi að búa
áfram á heimilinu. Einnig er aðeins
tiplað á því í bók Highams hvemig
samskipti við Margot Merril em nú
af hálfti móðurinnar en BD lýsir
afdráttarlausu skilningsleysi Bette
á lfðan systurinnar alla tið, og ekki
sízt á seinni árum.
Það hefur áreiðanlega ekki verið
þrautalaust að vera dóttir kvik-
myndaleikkonunnar Bette Davis.
Sjálfsagt hefur leikkonan verið jafn
erfíð dóttur sinni og mæður eru
yfirleitt og sennilega gott betur eða
þangað til dóttirin eignast sjálf dótt-
ur. En það em ýmsar hugleiðingar
sem lesandinn fer óhjákvæmilega
útí: Af hveiju BD sér sig knúða til
að skrifa þessa bók nú? Móðirin er
gömul og hmm og hún getur varla
lengur borið hönd fyrir höfuð sér.
Sýni hún hin seinni ár stirðleika og
ósanngimi í samskiptum við dóttur-
ina og Qölskyldu hennar er augljóst
að aldri og veikindum er að flestu
um að kenna. Það er erfítt að trúa
á yfirlýstan kærleika BD til móður
sinnar að þessari bók lokinni. Sú
lítilsvirðing sem BD lætur í ljós, þau
hrakyrði sem þekja síður bókarinn-
ar em henni varla til sóma. Hver
svo sem sannleikurinn er. Og sann-
leika má segja á þekkilegri hátt en
hér er gert.
Mér gekk heldur ekki sem bezt
að trúa því að BD skrifi bókina
„sem neyðaróp úr myrkrinu — ef
það gæti orðið til að þær fyndu
ljóssins braut í samskiptum sínum."
Seint séð. Ef reynt er að líta á bók
BD sem skáldsögu er hún á hinn
bóginn bæði læsileg og hressileg.