Morgunblaðið - 24.07.1986, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. JÚLÍ 1986
31
Leiðtogar fjögurra Afríkuríkja innan breska Samveldisins, þar sem fólki er haldið án dóms og laga — sumum jafnvel árum saman.
Frá vinstri: Robert Mugabe, forsætisráðherra Zimbabwe, Jerry Rawlings, þjóðarleiðtogi í Ghana, Babangida, þjóðarleiðtogi Nígeríu og
Kenneth Kaunda, forseti Zambíu.
Hveijir kvarta undan mann-
réttindabrotum í S-Afríku?
Nokkur dæmi um Afríkuríki innan breska Sam-
veldisins sem knýja vilja fram refsiaðgerðir
Í SÁTTMÁLA sem ríki breska
Samveldisins undirrituðu árið
1971, skuldbundu allir leið-
togarnir sig til að tryggja
frelsi einstaklingsins og beij-
ast gegn kynþáttamisrétti.
Hin virta og óháða stjórn-
málastofnun, Freedom House
í New York, hefur í gegnum
árin haldið skrá yfir þróun
stjórnmálafrelsis allra þjóða
heimsins. Bretar eru efstir á
listanum yfir þær þjóðir, sem
veita þegnum sínum f ullkomið
pólitiskt frelsi. Ekki verður
hið sama fullyrt um öll önnur
ríki Samveldisins.
Atján ríki Samveldisins eru afar
neðarlega á þessari skrá Freedom
House. Mörg þeirra eru þau sömu
og hætt hafa við þátttöku í Sam-
veldisleikunum, sem hefjast í
Skotlandi í dag, í mótmælaskyni
við stefnu Breta í málefnum Suð-
ur-Afríku.
Eftirtalin dæmi eru tekin úr
skýrslum Amnesty Intemational
og má telja fullvíst að stofnuninni
sé ekki kunnugt um fjölda annarra
mannréttindabrota sem þar hafa
verið framin.
Gambía
Þar ræður ríkjum Sir Dawda
Jawara, sem var kjörinn forseti,
en í Gambíu er fjölflokkakerfi og
þingræði. Þrátt fyrir að stjóm-
málaflokkar séu leyfðir, vom sjö
menn handteknir þann 25. október
1983 fyrir að vera meðlimir í „ólög-
legum samtökum". Mennimir vom
allir leystir úr haldi u.m.þ. hálfu
ári síðar, nema einum, Momodou
Saho. Fjölskyldu hans og vinum
hefur verið meinað að hitta hann
og ekki er vitað hvar hann er niður-
kominn, ef hann er þá enn á lífi.
Ghana
Þar tók völdin Jerry Rawlings,
flugliðsforingi, í byltingu hersins
fyrir um þremur ámm. Síðan í
bytjun ársins 1984 hefur 31 maður
verið tekinn af lífí, en margir þeirra
vom dæmdir til dauða fyrir „fjár-
hagsleg hermdarverk," eða fyrir
að undirbúa byltingu. Aðrir 33
hafa verið dæmdir til dauða og
bíða þess að verða teknir af lífi.
Dómararnir í málum þessara
manna hafa sumir hveijir ekki
fullgild dómarar- eða lögmanna-
réttindi.
Kenýa
Þar er eins flokks kerfí undir
forystu Daniels Arap Moi, forseta.
Stjóroarandstöðuflokkurinn KPU,
var bannaður árið 1969. Sam-
kvæmt lögum, sem sett vom til
að tryggja „almannaöryggi," er
leyfilegt að handtaka fólk og
hneppa í varðhald án þess að dæmt
sé í málum þess og er slíkt varð-
hald ekki háð tímatakmörkunum.
Amnesty Intemational fullyrðir að
a.m.k. 20 manns sé haldið án dóms
og laga í Kenýa.
Malawi
Malawi býr einnig við eins
flokks kerfí undir stjórn Dr. Hast-
ings Banda, sem skipaður er til
æviloka. Þar er þingræði, en for-
setinn hefur vald til að skipa eins
marga þingmenn og honum þókn-
ast.
Orton Chirwa, fyrrum dóms-
málaráðherra, og eiginkona hans,
Vera, vom handtekin í desember
1981, ásamt syni þeirra Fumbani.
Þau höfðu öll tekið þátt í friðsam-
legum mótmælum gegn stjóm
Banda. Foreldramir vom dæmdir
sekir fyrir landráð í maí 1983, en
sonur þeirra var leystur úr haldi í
febrúar. Dauðarefsingu foreldr-
anna var breytt í lífstíðardóm
vegna þrýstings frá Mannréttinda-
stofnun Sameinuðu þjóðanna og
ríkisstjómum nokkurra þjóða.
Ekki em til tölur yfir Qölda
pólitískra fanga, en um 80 manns
bíða dauðarefsingar.
Nígería
í desember árið 1983 var borg-
aralegri ríkisstjóm Nígeríu steypt
af stóli í byltingu hersins, sem
Buhari, yfir-ofursti stjómaði. í
ágúst í fyrra var honum komið frá
í friðsamlegri byltingu og tók þá
Babangida, hershöfðingi, við
stjóm. Þegar Buhari var við völd,
vom yfír 500 manns handteknir
og vom margir þeirra opinberir
embættismenn. Samkvæmt lögum
um öryggi ríkisins, er yfirvöldum
heimilt að hneppa hvem þann í
varðhald sem gerist sekur um að
„óvirða öryggi þjóðarinnar", eða
„eiga þátt í að kljúfa þjóðina efna-
hagslega". í mars sl. vom 10
hermenn teknir af lífi fyrir stjóm-
málaafskipti.
Sierra Leone
Stevens, forseti, var kosinn árið
1967 og hefur margoft verið end-
urkjörinn í þessu eins flokks ríki.
Á tímabilinu 1983 til 1984, létu
a.m.k. 19 manns lífið á meðan
þeir vom í varðhaldi í Koidu- og
Pujehun-fangelsunum. Enginn
hefur verið sóttur til saka vegna
dauða þeirra. í mars árið 1985
vom 600 manns handteknir fyrir
þátttöku í mótmælum. Einn þeirra
er námsmaður, sem gmnaður var
um að hafa skipulagt verkfall far-
manna. Ekki hefur enn verið dæmt
í máli hans.
Uganda
Núverandi ríkisstjóm í Uganda,
með Museveni forseta í farar-
broddi, komst til valda í janúar,
eftir fimm ára skæruhemað. Sam-
kvæmt upplýsingum Amnesty
Intemational, vom í tíð Miltons
Obote, fyrirrennara Musevenis,
framin ótrúleg brot á mannréttind-
um; pólitísk morð vom daglegt
brauð, fangar vom pyntaðir og
hundmðum manna haldið án dóms
og laga.
Zambía
Forsetinn þar er Kenneth
Kaunda og var hann kosinn með
þjóðaratkvæði. Aðeins einn stjóm-
málaflokkur hefur leyfi tií að
starfa þar og í kosningum 1983
fékk Kaunda 93% allra atkvæða.
Þar em einnig í gildi lög um ör-
yggi ríkisins og samkvæmt þeim
hefur forsetinn ótakmarkað vald
til að halda mönnum föngnum án
dóms og laga eins lengi og honum
þóknast.
Zimbabwe
Robert Mugabe var kosinn for-
sætisráðherra þar árið 1980 og
tveimur ámm síðar varð mikil
aukning á ásökunum um brot á
mannréttindum í Zimbabwe. Þar
em í gildi lög til að gæta friðar
og reglu og samkvæmt þeim er
hægj: að halda mönnum föngum
ævilangt, án þess að dómur fari
fram í máli þeirra.
Hér hafa aðeins verið teknar
fyrir örfáar Afríkuþjóðir, sem eiga
aðild að breska Samveldinu, en
vitað er að í mörgum öðmm ríkjum
Samveldisins er mannréttindum
mjög áfátt. Sum þeirra hafa hótað
að segja sig úr Samveldinu, ef
Bretar beita ekki efnahagslegum
þvingunum gegn stjóm Suður-
Afríku. Bretar ættu sjálfir að segja
sig úr Samveldinu ef önnur lýðræð-
isríki innan þess em ekki tilbúin
til að beita refsiaðgerðum gegn
þeim þjóðum, sem veita þegnum
sínum ekki stjómmálafrelsi og
beita þá misrétti. Að vera í banda-
lagi við slík ríki er ekki sæmandi
þjóð sem Bretum og hlýtur að
draga úr virðingu hennar erlendis.
Tekið saman úr grein eftir blaða-
manninn David Hart, sem birtist f The
Times þann 14. júli sl.
Fréttaritari
New York Times:
Kínverjar
vísa Burns
úr landi
Hong Kong, AP.
JOHN BURNS, fréttaritari New
York Times i Kína, kom i gær
til Hong Kong eftir að hafa ver-
ið gerður brottrækur frá Kína.
Hann neitar ásökunum Kínverja
um að hafa stundað njósnir þar
í landi.
Kínversk yfirvöld sökuðu Bums
um að hafa tekið ljósmyndir af
hemaðarlega mikilvægum mann-
virkjum á bannsvæði, sem hann
hefði farið inn á i heimildarleysi
ásamt tveimur félögum sfnum.
Bums var tekinn fastur og hafð-
ur í haldi í tvo daga í Shaanxi-
héraðinu, þar sem hann fór inn á
bannsvæði, en látinn laus 7. júlí
eftir að hafa skrifað langa ritgerð
fulla af sjálfsgagnrýni. Hann var
handtekinn að nýju í Peking 10
dögum seinna er hann var að leggja
upp í sumarleyfi ásamt fjölskyldu
sinni. Hann var yfirheyrður í 15
klukkutíma á flugvellinum og gerð
húsleit heima hjá honum.
Bums sagðist hafa farið inn á
bannsvæðið, sem er á afskekktu
svæði, fyrir slysni. Útilokað hefði
verið að átta sig á að um bann-
svæði hefði verið að ræða og hann
kvaðst vita að útlendingar hefðu
farið óhindraðir og vandræðalaust
um viðkomandi slóðir, sem er milli
tveggja vinsælla og §ölsóttra ferða-
mannastaða.
Bayreuth:
Ikveikjutilraun
skömmu fyrir
Wagner-hátíð
Bayreuth, AP.
LÖGREGLAN í Bayreuth skýrði
frá því að íkveikja hefði valdið
eldsvoðanum i óperuhúsi borgar-
arinnar á þriðjudagsmorgunn.
Óperan er þekktust fyiir flutn-
ing á verkum Richards Wagner,
og hefst Wagner-hátið þar i vik-
unni. Skemmdir voru metnar á
um 3.000 mörk, eða tæplega
60.000 krónur islenskar.
Brennuvargar köstuðu benzín-
sprengju inn um glugga á búnings-
herbergi kvenna, klukkan hálfþtjú
á aðfaranótt þriðjudags. Nætur-
verðir í ópemhúsinu urðu eldsins
varir, og tókst að slökkva hann með
handslökkvitælqum. Enginn meidd-
ist.
Talsmaður lögreglunnar sagði
hana ekki hafa neinar vísbendingar
um hvetjir brennuvargamir væm.
Næsta föstudag mun hefjast í óper-
unni hin árlega Wagner-hátíð.
Gonzales við þingsetningu:
Kjarnorkuvopn
ekki leyfð á Spáni
Madrid, AP.
FELIPE Gonzales, forsætisráð-
herra Spánar, sagði í stefnuræðu
við þingsetningii i gær að stjórn
sín myndi sjá til þess að kjarn-
orkuvopn kæmu ekki á spánska
grund.
Gonzales sagði að stjóm sín mundi
uppfylla skyldur sínar sem aðili að
Atlantshafsbandalaginu (NATO) en
herir Spánar myndu standa utan
sameiginlegrar herstjómar banda-
lagsins á kjörtímabilinu, sem er
nýhafið.
Gonzales sagði einnig að stjóm
sín mundi halda áfram viðræðum
við Bandaríkjamenn um fækkun
bandarískra hermanna í fjórum her-
stöðvum, sem þeir hafa afnot af á
Spáni.
Spánveijar gerðust aðilar að
NATO í maí 1982. í október þess
árs vann sósíalistaflokkur Gonzal-
esar sigur í þingkosningum, en á
þeim tíma var flokkurinn gegn aðild
að varnarbandalaginu og hét því að
efna til þjóðaratkvæðis um aðildina.
Atkvæðagreiðslan fór fram 12. marz
sl. og reyndist meirihluti Spánveija
með aðildinni.
Gonzales sagði ennfremur að
stjórn sín mundi á næstu fjórum
ámm aðlaga spænskt efnahagslíf
aðildinni að Evrópubandalaginu.
Jafnframt lýsti hann því yfir að
stjóm sín muni aldrei semja við að-
skilnaðarsamtök baska, ETA.
STEYPUVÍBRATORAR
BOR- og BROTHAMRAR
HNALLAR
JARÐVEGSÞJÖPPUR
VALTARAR
DÆLUR
STEYPUSAGIR
ASETA HE
ÁRMÚLA 17A
SÍMI 83940