Morgunblaðið - 24.07.1986, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. JÚLÍ 1986
Þijú barnanna, Vanessa, Enelda og Gilberto litli, en hann er aðeins
tveggja ára og eini strákurinn á heimilinu, vegna þess að húsrými
er of lítið til að halda kynjunum aðskildum.
L
BarnaheimiUð í Sabanitas í Panama. Myndin var tekin í júní í sumar, en þá var búið að gera talsvert
við húsið, mála það og setja gler í glugga á jarðhæð.
Fósturmóðir fimm-
tán barna í Panama
Miriam Óskarsdóttir, kafteinn í hjálp-
ræðishernum, segir frá reynslu sinni
Miriam Óskarsdóttir heitir kona, rúmlega hálfþrítug að aldri,
fædd og uppalin í Reykjavík, dóttir hjónanna Óskars Jónssonar og
Ingibjargar Jónsdóttur. Það óvenjulega við hennar lífshlaup er að
hún hefur ekki aðeins verið virk frá barnæsku i Hjálpræðishemum,
heldur hefur hún varið síðustu tveimur árunum í að sjá um barna-
heimili á vegum hersins í Panama í Mið-Ameríku. Hún féUst á að
segja blm. Morgunblaðsins frá reynslu sinni.
„Það má eiginlega segja að ég
sé fædd inn í þetta," sagði Miriam.
„Ég var fyrst yngri liðsmaður en
varð fullgildur liðsmaður, hermað-
ur, 1974. Nú er ég kafteinn. Ég var
í Noregi í nokkur ár, fyrst 1981-
82, svo heima 1982-83 og svo aftur
í Noregi 1983-84. Þar vann ég
m.a. á upptökuheimili fyrir böm.
Ég fór svo til Panama haustið
1984. Þar átti ég fyrst að starfa í
flokki eða söfnuði, en ég var strax
send, til að reka bamaheimili, vegna
þess að forstöðukonan hafði veikst.
Það er á stað sem Sabanitas heitir,
skammt frá Colon sem er næst-
stærsta borgin í Panama, á eftir
Panama-borg sjálfri. Þetta er hálf-
gert dreifbýlissvæði. Það er skógur
öðmm megin en sveitabyggð hinum
megin við okkur. I Sabanitaz er
stórmarkaður, lögreglustöð, lyfja-
búð, heilsugæslustöð og
bankaútibú. Skólar em svo í ná-
grenninu og strætisvagnar ganga
til Colon. Þeir em ekki mjög ábyggi-
legir. Þeir em reknir af einkaaðila
og ganga stundum og stundum
ekki.
Börnin og heimilið
Bamaheimilið er í einu húsi
þama sem er tvflyft steinhús. Held-
ur var það hrörlegt þegar ég kom
en töluvert hefur verið gert við það
síðan. Það var málað og okkur var
gefíð gler í gluggana á jarðhæð-
inni, en trégluggar em á efri
hæðinni. Hjálpræðisherinn erlendis
og Lionsmenn stóðu að þessu. Samt
vantar okkur tilfínnanlega nýtt hús.
Við höfum orðið að taka bara stúlk-
ur á heimilið af því að húsplássið
hefur ekki leyft annað. Við höfum
ekki aðstöðu til að halda kynjunum
aðskildum. Það er að vísu einn
tveggja ára strákur hjá okkur núna,
en framtíðardraumurinn er hús þar
sem hægt er að hafa bæði stráka
og stelpur. Eins og er höfum við
bara tvö svefnherbergi fyrir bömin.
í öðm sofa yngri bömin í kojum
en hitt hafa alltaf tvær elstu stelp-
umar. Núna em 10 böm, en í vetur
vom þau 15, á aldrinum tveggja
til átján ára.
Við emm tvær með heimilið, ég
og Elsy Mosquera kafteinn. Hún
er svört, _ 28 ára gömul frá
Kólombíu. Ég hef kennt bömunum
handavinnu og ensku og einnig
nokkmm utanaðkomandi ensku
gegn gjaldi. Það hefur hjálpað dá-
lítið til með fjárhaginn.
Bömin ganga í skóla í nágrenn-
inu, þau yngri í bamaskóla en þau
eldri í gagnfræðaskóla. Þau hafa
nóg að gera við skólann, heimanám-
ið og að hjálpa til við heimilisstörfin.
Það er einn helsti kosturinn við
bamaheimilið í Panama umfram
norska bamaheimilið, það er of
margt starfsfólk _þar að stjana í
kringum bömin. I Panama hjálpa
þau til. Þau fá hvert sitt verk að
vinna og þau skiptast á verkum á
fjögurra til sex vikna fresti.
Þau eldri þurfa að leggja af stað
í skólann eldsnemma á morgnana.
Þau em í skólanum frá kl. sjö á
morgnana til kl. eitt eftir hádegi.
Hin yngri em í skólanum frá há-
degi til kl. sex. Bekkimir em of
stórir og hver nemandi fær litla
athygli hjá kennaranum. Þá er
heimanámið mikið og bömin þurfa
mikla hjálp. Kennaramir kvarta
undan því að margir foreldrar hjálpi
bömunum ekki nóg.
Það er skólaskylda í Panama, frá
6 ára til 15 ára aldurs, en samt er
töluvert ólæsi í landinu. Það er
dýrara að hafa böm í skóla þar en
hér. Fólk þarf að kaupa skólabún-
inga, bækur og hvaðeina sem til
skólagöngunnar þarf. Því em marg-
ir mun seinna á ferðinni í skólunum
en þeir ættu að vera. Margir hafa
ekki efni á þessu og margir indján-
ar koma bömunum sínum til okkar
til að tryggja þeim einhveija mennt-
un. Annars em skólamir ágætir og
kennaramir þokkalega inenntaðir,
en ríka fólkið sendir böm sín í
einkaskóla.
Bömin koma til okkar af ýmsum
ástæðum. Sumum er komið til okk-
ar af yfirvöldum, nk. bamavemd
þeirra, vegna slæmra heimilisað-
stæðna. Onnur koma til okkar
vegna fátæktar, sum hafa misst
annað foreldrið og hitt getur ekki
séð um það, enn önnur hafa misst
báða foreldra sína, og nokkur, aðal-
lega indjánaböm, koma vegna þess
að foreldramir geta ekki framfleytt
bamahópnum. Við reynum að láta
þau halda sem mestu sambandi við
foreldrana, og sum hverfa heim ef
heimilisaðstæður skána. Annars
fara þau við 18 ára aldur, en við
rekum engan frá okkur.
Óskemmtilegur
bókaormur
Bamabólusetningar eru ókeypis.
Heilsugæsla er að öðm leyti þokka-
leg ef maður hefur peninga. Það
eru bæði til læknar með einkastofur
og læknar á vegum hins opinbera.
Þeir opinberu em ókeypis en það
er mjög erfítt að komast að og
þess vegna talið ráðlegt að mæta
snemma ef menn vilja komast að
þann daginn. Það er til almanna-
tryggingakerfí, seguro social, en
aðeins hluti íbúanna á aðild að því,
þ.e. þeir sem geta borgað til þess,
en ef menn eiga aðild fá menn t.d.
öll lyf ókeypis.
Heilsufar er að öðm leyti
misjafnt eins og við er að búast.
Malaría hafur gert vart við sig í
seinni tíð. Moskítóflugur em nátt-
úmlega út um allt, en maður venst
þeim fljótt. Þetta er í hitabeltinu
og regntíminn er talinn standa í
níu mánuði á ári, en ekki er rigning
alla dagana. En ef rignir getur
hann rignt svo um munar. Það
hafa orðið mannskaðar vegna flóða
nýlega.
Annars hefur mér líkað vel við
Iandið, þrátt fyrir að hafa fengið
eiturslöngu í heimsókn. Við getum
ekki skilið hvemig hún komst inn
því að herbergið mitt er á annarri
hæð. Ég er fegnust því að vart
varð við hana áður en hún náði að
fela sig. Ein af stúlkunum var send
upp að ná í eitthvað, og hún varð
vör við hana og æpti upp yfír sig.
Hún hentist niður og sagði frá. Við
kölluðum til hjálp og menn komu
að úr nágrenninu og leituðu í her-
berginu. Ifyrst fundu þeir ekki neitt
og héldu menn að það hefði ekki
verið neitt þama, en svo fundu þeir
hana í felum bak við bækumar
mínar, og unnu á henni. Síðan þá
hef ég haft flestallar bækurnar
mínar pakkaðar niður í kassa.
Miriam Óskarsdóttir og Elsy Mosquera (lengst til hægri) ásamt flest-
um böraunum í sjónvarpsstofunni á barnaheimilinu. Börain era alls
staðar að úr Panama og af flestum kynþáttum og blöndum.
Fátækt og glæpir
Fólkið í nágrenninu við okkur
hefur svona í sig og á en ekki miklu
meira. Það er gífurlegt atvinnuleysi
í Panama og töluverð eymd. Bæði
hafa myndast fátækrahverfí í Col-
on-borg og einnig eru sumir indján-
amir til fjalla alveg bláfátækir. Ríka
fólkið í landinu býr aftur á móti
margt í Panama-borg. Víða til
sveita er allt mjög vanþróað, en í
borgum og bæjum eru lifnaðar-
hættir eins og á Vesturlöndum.
Hjálpræðisherinn er með
margvíslega starfsemi í landinu,
þótt ekki sé hann mjög ljölmennur.
Flokkamir eða söfnuðimir eru með
matargjafír. Súpueldhús eru tvisvar
í viku, og getur fólkið tekið mat
með sér heim. Þá eru fatagjafír auk
jólaúthlutunar, og einnig em reknir
forskólar og blindraskóli og elli-
heimili. Önnur samtök sem eru með
hjálparstarf eru m.a. Rauði kross-
inn, Lionsmenn og SOS, samtök
sem m.a. reka svokallaða barnabæi,
sem em ágæt upptökuheimili fyrir
böm.
Fátæktin er mikil og það sést
greinilega í Colon. Þar hefur fólk
sest að í heimildarleysi í yfírgefnum
húsum í eigu borgarinnar, sem á
að rífa. Þetta fólk greiðir ekkert
fyrir þetta og fær enga þjónustu.
Þessum húsum er ekkert haldið við
og em sum orðin hættuleg. Nýlega
létust þijú böm þegar svalir hmndu
af húsunum. Hjálpræðisherinn hef-
ur aðsetur í samskonar húsi, sem
er haldið við og það er auðséður
munurinn þar sem þessi hús standa
hlið við hlið.
Fátæktin kyndir undir allskyns
glæpastarfsemi. Maður sér t.d.
vopnaða herlögreglumenn á verði í
stórmörkuðunum og á öðmm stöð-
um þar sem eitthvað fémætt er að
hafa. Aftur á móti em færri vopnað-
ir verðir á útimörkuðunum, þar sem
fólk kaupir ferskt grænmeti o.þ.h.
Við urðum fyrir barðinu á þjóf-
um. Þeir bmtust inn í skrifstofuna
hjá okkur og stálu öllu fémætu,
þ. á m. vasareiknivél, saumavél,
litlu sjónvarpi, ritvél með íslenska
stafrófínu og öðm sem þeir gátu
selt. Ég er því fegnust að enginn
skuli hafa vaknað og farið niður,
því þá er aldrei að vita hvað hefði
getað gerst. Það vom rimlar fyrir
öllum gluggum, en þeir höfðu verið
með stórar klippur og klippt þá í
sundur. Af þessu ályktaði lögreglan
að hér hafí atvinnumenn verið að
verki. Þá vomm við með hunda, en
þeir geltu ekki. Panamahundur sem
við áttum var nýbúinn að eignast
hvolpa, og var mikið hjá þeim. Þetta
hafa þeir líklega vitað og því höld-
um við að þama hafí einhveijir
hjálpað til sem þekktu til staðhátta.
Kynþáttunum kemur
ágætlega saman
íbúar Panama em mjög blandað-
ir. Þeir tala um hvíta, svarta, gula
og indjána, en flestir em blandaðir.
Fáir em alhvítir, þeir em flestir
einhverskonar blendingar, mest við