Morgunblaðið - 07.08.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. ÁGÚST 1986
Filippía Kristjánsdóttir
beðið var eftir afgreiðslu fóru kon-
urnar að ræða verðlagið á land-
búnaðarvömm og erfiðleika
neytenda vegna þungra greiðslukj-
ara. „Já, það er nú heldur léttara
fyrir bændurna að lifa,“ sagði önn-
ur þeirra. „Þeir þurfa ekki nema út
í móana til þess að ná í kjötið."
Hún hefur sennilega haldið að það
yxi þar fyrirhafnarlaust á þúfunum.
Enn þann dag í dag lyktar af
þessum skringilega hugsunarhætti.
Þarna glittir í anga af öfundsýki
sem fæðir af sér orðskrípi um
„sveitaómenninguna". Hvemig
stendur svo á því að það er kapp-
hlaup að koma blessuðum bömun-
um í sveitina til sumardvalar í þessa
menningarfátækt „bændadurg-
anna“. Er ekki með því verið að
stefna sálarheill þeirra í voða? Hvað
segja svo bömin sjálf: „Ég hlakka
svo til til þegar skólinn er búinn,
þá fæ ég að fara í sveitina þar sem
ég var í fyrra og sumarið þar áður.
Það var svo gaman.“ Bragð er að
þá bamið finnur.
Höfundur er Hugrún skáldkona.
Stórhljómsveitin Dúndur, efri röð frá vinstri: Sigurgeir Sigmunds-
son, Hjörtur Howser, Jóhann Asmundsson og Bjartmar Guðlaugsson.
Neðri röð frá vinstri: Eiríkur Hauksson, Pétur Kristjánsson og Gunn-
laugur Briem.
Þekktir hljómlistar-
menn stofna „Dúndur“
Koma fram í fyrsta skipti í kvöld
NÝ hljómsveit, Dúndur, kemur
fram i fyrsta sinn í kvöld í veit-
ingahúsinu Evrópu við Borgar-
tún.
í hljómsveitinni eru þekktir tón-
listarmenn í íslenzka poppheimin-
um, þeir Pétur Kristjánsson, Eiríkur
Hauksson, Bjartmar Guðlaugsson,
Hjörtur Howser, Sigurgeir Sig-
mundsson og loks Mezzoforte-
félagarnir Gunnlaugur Briem og
Jóhann Ásmundsson.
„Við ætlum að endurlífga gömlu
góðu fimmtudagskvöldin í Klúbbn-
um sáluga," sagði Pétur Kristjáns-
son í samtali við blaðið. „Þarna er
meiningin að verði beztu hljómsveit-
ir landsins á fimmtudagskvöldum í
framtíðinni," sagði Pétur.
Dúndur verður víða á ferðinni
næstu vikurnar, skemmtir í Glaum-
bergi í Keflavík á föstudagskvöld
og Dalabúð í Búðardal á laugar-
dagskvöldið.
„Við munum spila þekktustu lög
Eiríks, Bjaitmars og mín auk þess
sem við verðum með öll nýjustu
rokklögin í dag,“ sagði Pétur.
Ovinanáman:
Veröldin eftir 100 ár?
Kvikmyndir
„Þeir þurfa ekki nema út
í móana til að ná í kjötið“
Arnaldur Indriðason
Óvinanáman (Enemy Mine).
Sýnd í Bíóhöllinni. Stjörnugjöf:
☆ ☆ ☆
Bandarísk. Leikstjóri: Wolf-
gang Petersen. Handrit:
Edward Khmara. Framleið-
andi: Stephen Friedman.
Kvikmyndataka: Tony Imi.
Tónlist: Maurice Jarre. Helstu
hlutverk: Dennis Quaid og Lou-
is Gossett jr.
Það er ekki laust við að manni
finnist við Islendingar eiga svolít-
ið í þessari amerísku geimfant-
asíu, Óvinanáman (Enemy
Mine), sem sýnd er í Bíóhöllinni.
En það er blekking ein. Því mið-
ur. Óvinanáman, sem sjálfsagt
hefur verið beðið eftir hér á landi
með nokkurri eftirvæntingu
vegna tengsla hennar við ísland,
er ágæt mynd, óvenjuleg, spenn-
andi og vel leikin og það hefði
verið gaman að eiga í henni
nokkra.ramma.
Hún er blessunarlega ólík svo
mörgum öðrum geimmyndum að
því leyti að hún er laus við ljósa-
dýrðir og loftbardaga, Máttinn og
misgáfuð vélmenni og hetjur með
leiserbyssur um mjöðmina. Hún
er fyrst og fremst um okkur sjálf,
um manninn og samskipti hans
við það sem hann kallar óæðri
kynþætti, um stríðandi öfl sem
sameinast í baráttu fyrir lífi sínu
á harðbýlli eyðiplánetu.
Þessi eyðipláneta átti að vera
Skógarsandur og Vestmannaeyj-
ar. Kvikmyndaliðið lenti hér vorið
1984 með leikstjórann Riehard
Loncraine í fararbroddi og risafur-
ur voru reistar og braki úr
geimskutlu dreift. Liðinu líkaði
vel við bæði land og þjóð og það
var gagnkvæmt en yfírmenn í
Hollywood voru ekki eins ánægðir
°g þegar um 30 prósent myndar-
innar höfðu verið tekin hér
spörkuðu þeir Loncraine og fengu
þýska leikstjórann Wolfgang Pet-
ersen (Kafbáturinn, Sagan enda-
lausa) í hans stað og hann bytjaði
frá grunni. íslandstökumar komu
honum ekki að neinu gagni.
Hvað það var sem olli leik- "
eftir Filippíu
Kristjánsdóttur
Ég hefí lengi haft andúð á þeim
ósóma, sem nú virðist uppáhalds-
efni einstakra manna að fara
óverðugum orðum um bændafólkið
og það sem sveitalífínu fylgir. Það
sem kom mér nú til þess að rita
þessar línur var grein sem kom
nýlega í DV með yfirskriftinni
„Hver er sjálfum sér næstur". Þar
var rætt um hundahald að gefnu
tilefni.
Þar stóð orðrétt: „Fomar leifar
hans (hundsins) hafa jafnvel fundist
í gröfum egypsku faróanna, sem
svo sannarlega voru engir „bænda-
durgar með hor“.“
Þessi ósmekklegu orð komu róti
á mig. Hver er tilgangurinn með
þessari kjánalegu setningu? Túlkar
hún virkilega innri mann höfundar
og álit hans á bændastéttinni, sem
svo sannarlega verðskuldar rétt mat
og tilhlýðilega virðingu? Það er
sífelldlega talað um „sveita-
mennsku" þegar eitthvað þykir ekki
nógu menningarlegt, rétt eins og
fólkið sem býr í sveitum landsins
sé einskonar annars flokks mann-
verur. Þetta ósmekklega orðaval
kemur oft úr hörðustu átt. Það
ætti flestum að vera ljóst að allir
íslendingar eiga rætur sínar að
rekja til sveitanna.
Éigum við ekki að bera virðingu
fyrir minningu forfeðra og mæðra,
sem börðust eins og hetjur hinni
góðu baráttu heiðarleika og karl-
mennsku, oft í sárri fátækt, til þess
að geta séð sér og sínum farborða?
Þá varð hver að bjarga sér án nokk-
urra styrkja úr ríkiskassanum. Upp
úr þessum annars hijóstruga jarð-
vegi uxu oft andleg stórmenni sem
við eigum skuld að gjalda. Þeir
urðu margir hveijir máttarstólpar
þjóðarinnar. Það er nú okkar að
veija hana hruni, en það verður
ekki gert með oflátungshætti og
lítilmennskuhjali, eða á fölskum
forsendum. Grandvarleiki og Guðs-
trú hefur alla tíð verið og verður
heiðurskóróna hvers manns með
góðri nýtingu náðargjafanna, en
þeirra er kærleikurinn mestur. Það
skulum við hafa hugfast alla okkar
ævidaga. Með hann sem kjölfestu
í lífínu verður mat okkar á náung-
anum til sjávar og sveita réttmætt
og engum til vansæmdar. Það koma
„Eigrim við ekki að
bera virðingn fyrir
minningri forfeðra og
mæðra, sem börðust
eins og hetjur hinni
góðu baráttu heiðar-
leika og karlmennsku,
oft í sárri fátækt, til
þess að geta séð sér og
sínum farborða? Þá
varð hver að bjarga sér
án nokkurra styrkja úr
rí kiskassanum. “
oft nýir siðir með nýjum herrum.
Nú er allt miðað við kvóta, víst
bæði til sjávar og sveita. Ég á er-
fítt með að fella mig við þá niður-
stöðu þeirra sem völdin hafa að
bændastéttin sé orðin of fjölmenn,
vegna offramleiðslu búskaparaf-
urða. Þarna hlýtur að vera einhver
skekkja í stjómarfarinu. Auðvitað
hafa búin stækkað með allskonar
hagræðingu og tækni. Nú er ég
víst að fara út á hálan ís og verð
að viðurkenna að tilfínningasemi á
þarna sterkan þátt. Ég er undrandi
og mér finnst þetta ekki þjóðleg
lífsskoðun.
{ ungdæmi mínu kepptust bænd-
ur við að stækka tún og fjölga
bústofni. Nú er verið að neyða þá
til þess að skera hann niður svo
jarðirnar fara í órækt eða eyði. Það
má segja að engan þurfi að undra
þó jarðir fram í afdölum fari í eyði,
en þegar ég á ferðum mínum um
landið horfi á reisuleg býli í þjóð-
braut fara í eyði finn ég sárlega til
einhvers saknaðar. Það er rétt eins
og gluggar hinna auðu húsa horfi
ásakandi til manns og næstum því
tárfellandi. í einni svipan þrengir
sagan sér fram. Gömul hjón, sem
eitt sinn voru konungur og drottn-
ing í ríki sínu, þurftu að yfírgefa
óðal sitt af því nýi tíminn rændi frá
þeim syninum eða dótturinni sem
voru réttborin til þess að stjóma
litla yndislega ríkinu þeirra. Þau
voru orðin of hámenntuð til þess
að setjast að þarna. Þá var ekki
um annað að gera fyrir foreldrana
en að yfírgefa sveitasæluna þar sem
þau hefðu þó viljað vera allt til
endaloka ævinnar, þar sem erfiði
og hamingja höfðu í sameiningu
ofíð þeim hinn fegursta minningar-
sveig.
Löngum hefur ýmsum í þéttbýl-
inu orðið á að misskilja og mistúlka
lifnaðarhætti bændasamfélagsins
og þá stundum á broslegan hátt.
Fyrir mörgum árum varð ég áheyr-
andi að tali tveggja kvenna hér í
borg. Við vorum staddar í mjólkur-
búð á Laugaveginum, nánar tiltekið
í Alþýðubrauðgerðinni. Á meðan
Dennis Quaid og Louis Gossett jr. í hlutverkum sínum í Ovinanám-
unni.
stjóraskiptunum varð aldrei ljóst
að fullu en á sínum tíma kom fram
í Morgunblaðinu að skoðanir leik-
stjórans um útlit myndarinnar og
listrænt gildi stönguðust á við
skoðanir þeirra j Hollywood. Fyrir
bragðið varð Ovinanáman fok-
dýrt fyrirtæki, frumsýningu á
henni seinkaði um eitt ár eða svo
og Island missti hlutverk sitt í
henni.
Myndin er byggð á vísinda-
skáldsögu eftir Barry Longyear
og á að gerast við lok 21. aldarinn-
ar. Jarðarbúar eru hættir að heyja
stríð sín á milli en eru teknir að
kanna geiminn og hasla sér þar
völl. Þeir eru aldeilis ekki einir í
henni veröld og lenda í stríði við
plánetuna Drakon þar sem Drakar
búa. Óvinanáman gefur þá mynd
af manninum að hann kanni geim-
inn eins og hann áður kannaði
Jörðina, með venjulegum yfír-
gangi og frekju. 011 mótspyma
er brotin á bak aftur, allt líf sém
fyrir er, er honum óæðra: Gömlu
nýlenduherramir hafa flutt sig
út í geiminn.
Davidge (Dennis Quaid) er orr-
ustuflugmaður sem nauðlendir á
eyðilegri og hættulegri plánetu
og Draki (Louis Gossett jr.) nauð-
lendir þar á sama tíma. Drakinn
ér líkastur eðlu á tveimur fótum
en þótt útlitið bendi frekar til
þess að hann eigi meira sameigin-
legt með pöddum en mönnum
kemur í ljós að hann er búinn
öllum bestu eiginleikum Mannsins
og ef eitthvað er, virðist hann ljúf-
ari og vinalegri. Til þess að lifa
af verða þessir tveir óvinir að
vinna saman og það tekst með
þeim vinátta sem nær út fyrir
gröf og dauða. Þeir byggja sér
skýli saman og læra mál hvors
annars og þegar Drakinn eignast.
afkvæmi og deyr tekur Davidge
það að sér. Það lendir í höndum
þrætahaldara sem af og til koma
á plánetuna í málmleit og Davidge
er bjargað aftur til Mannheima.
En hann hefur ekki gleymt Drak-
anum litla.
Að frádregnum heldur væmn-
um endi tekst Petersen og
handritshöfundinum Edward
Khmara að höndla þetta efni á
raunverulegan og spennandi hátt
með hæfílegri blöndu af kímni og
harmi. Óvinanáman gefur okkur
talsvert, sennilega framtíðarsýn
og leikmyndirnar ljá henni þann
ævintýraljóma sem hinn ókannaði
geimur býr yfír.
Dennis Quaid er nánast óskrif-
að blað í kvikmyndaheiminum (við
sáum hann og bróður hans Randy,
sem vegnað hefur betur, í Skálm-
öld (The Long Riders) í sjón-
varpinu fyrir stuttu). Hér leikur
hann Róbinson Krúsó geimaldar-
innar, oft með miklum æsingi og
látum en Drakinn er hans Fijá-
dagur í höndum Louis Gossett jr.,
sem tekst vel að spegla hlýjar og
mannlegar tilfínningar sínar í
gegnum forljótt skriðdýragerfíð.
Það er ekki af ytra útliti sem
menn skildu dæma aðra. Það sem
inni býr skiptir mestu.