Morgunblaðið - 19.08.1986, Qupperneq 35

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. ÁGÚST 1986 or - 35
Morgunblaðið/Einar Falur
Vigdís Finnbogadóttir, forseti íslands, ávarpar borgarstjóm Reykja-
víkur á hátíðarfundi hennar í gærmorgtin.
um hátíðarfundi í borgarstjóm
Reykjavíkur á 200 ára afmæli að
þannig verði að öllu staðið varð-
andi þjóðargjöfina stóru til
afmæiisbamsins að allir lands-
menn fá í framtíðinni sem fyrr
að njóta þar saman sem einn
maður að ganga um grundir og
dyr. Þannig á það einnig að vera,
því slík er sameignarsaga
Reykjavíkur, þjóðarinnar allrar og
• Viðeyjar.
Gleðilega afmælishátíð!
Megi heill og farsæld fylgja
höfuðborg okkar, Reykjavík,
stjórnendum hennar og öllum íbú-
um um ókomna tíma.
Morgunblaðið/Ámi Sæbcrg
rgeirsson, flytur predikun í Dómkirkjunni í Reykjavik á sunnudaginn.
ig Asgeirsdóttir.
Því erum við hér í dag. Kirkjurn-
ar í borginni hafa í morgun lofsung-
ið þann Guð, sem gaf Reykjavík,
og leitt hefur borgina, þjóðina, í
gegnum aldimar tvær og tímans
straum frá ómunatíð.
Við tökum eftir því, að Jesús
segir: „Þér eru ljós heimsins,“ —
rétt eins og hann sagði um sjálfan
sig. En hvernig má það verða, að
syndugir menn, geti orðið ljós, —
eins og hann? Aheyrendur Jesú
þekktu þetta líkingamál. ísraels-
menn voru sannfærðir um, að
enginn kveikti ljósið af eigin ramm-
leik, ekki sjálfur. Heldur var ljósið
fengið að láni, — eins og reyndar
allt annað, sem við teljum okkar
eigið. Jerúsalem lýsti, en það var
Guð, sem kveikti á þeim lampa.
„Þitt orð er lampi fóta minna og
ljós á vegum mínum," (Davíðs sálm.
119:14) — segir Biblían um Guðs
orðs. Reykjavík er borg, sem lýsir,
en það er Guð vors lands sem ljósið
kveikir.
Við tökum eftir, að Kristur segir
ekki: Þér eru ljós kirkjunnar. Það
þýðir, að við eigum ekki að ein-
skorða ljósið við kirkjurnar, heldur
vera Ijós í heiminum hvar sem er,
í verksmiðjunni, á skrifstofunni, í
versluninni, á leikvellinum, í
kennslustofunni. Hvað hefði orðið
af kristindóminum, ef sá, sem
kveikti ljósið í sál okkar hefði dreg-
ið sig út úr heiminum, ekki komið
á fiskiströndina, við Galileu-vatn,
Ræturnar í Reykjavík
Ræða Magnúsar L. Sveinssonar, forseta
borgar stj órnar, við setningu afmælishátíð-
ar Reykjavíkurborgar 18. ágúst 1986
Forseti íslands, frú Vigdís Finn-
bogadóttir.
Góðir Reykvíkingar,
aðrir gestir.
Fyrir hönd borgarstjórnar
Reykjavíkur býð ég ykkur öll hjart-
anlega velkomin til þessarar hátíð-
ardagskrár við Arnarhól.
I dag minnumst við þess, að fyr-
•ir 200 árum, hinn 18. ágúst 1786,
undirritaði Danakonungur kon-
ungsúrskurð um kaupstaðarréttindi
Reykjavíkur.
Markmiðið með því var að efla
atvinnnulífið, sem var mjög bágt í
landinu á þessum tíma, svo ekki sé
meira sagt.
Það sem réð úrslitum að hér
myndaðist kaupstaður var að árið
1752 reisti Skúli Magnússon, land-
fógeti, fýrsta fyrirtæki landsins hér
í Reykjavík, Innréttingarnar, sem
kallaðar voru, þar sem margir fengu
atvinnu við iðnað og verzlun.
Það fer vel á því, að aðalhátíðar-
höldin á sjálfan afmælisdaginn séu
haldin hér í túnfæti Ingólfs Amar-
sonar við Amarhól, en sagan segir
að „undir þeim hól höfðu öndvegis-
súlur hans fundist reknar", en að
þar skyldi hann reisa bæ sinn er
öndvegissúlumar ræki að landi.
Hér liggja því rætur íslands-
byggðar, þar sem fyrsti landnáms-
maðurinn tók sér framtíðarbúsetu
og síðar varð höfuðborg landsins,
sem við öll eigum sem höfuðborg,
hvar sem við búum á landinu.
Samstaða var í afmælisnefndinni
að helga allt árið afmælinu og gera
það ógleymanlegt.
Ánægjulegt hefur verið að fínna
hinn mikla áhuga borgarbúa og
raunar landsmanna allra fyrir á
ekki farið til Jerúsalem, ekki skipt
sér af neyð náungans, ekki flutt
ræðuna úti á fjallinu? Hugsum um,
hve heimurinn hefði þá orðið ljós-
laus og myrkrið mikið.
Reykjavík er nú til sýnis á ýmsum
sviðum. Hefur trúin, ljós Guðs —
nokkuð að gera fyrir hin ýmsu at-
hafnasvið borgarinnar, vísindi,
listir, tækni og menntun. Já, þar
er ljóssins þörf, ekki síður en ann-
ars staðar. Heimurinn gæti orðið
eins og Jónas Hallgrímsson lýsir í
honum í kvæðinu um Pál Gaimard:
„Vísindin efla alla dáð,
orkuna styrlg'a, viljann hvessa,
vonina glæða, hugann hressa,
farsældum vefja lýð og láð.
Tífaldar þakkir því færa ber
þeim, sem að guðdómseldinn skæra
vakið og glætt og vemdað fá
viskunnar helga fjalli i“
Hér dylst eigi á hverju byggja
skal vísindin svo að þau megi „far-
sældum vefja lýð og láð“. Guði er
fyrst og fremst að þakka. Við þökk-
um og þeim, er hafa komið með
ljós hans, þökkum bæði lærðum og
leikum, að ljós kærleikans fékk að
skína. Og meðan einhver er í myrkri
og neyð, læknar ekkert nema ljós
miskunnar og kærleika. Sannleik-
urinn er sá, að það er ennþá margt
að meini og margur sem á bágt.
Á vaxtarskeiðum sínum hefur
Reykjavík orðið að búa við blítt og
strítt, — eitt sinn kotbær við Kolla-
fjörð, í annan stað um það bil að
tapa móðurmáli sínu, óálitlegur bær
á stundum. Þegar ég hugsa um
þennan feril finnst mér hann minna
á ævintýrið um svaninn, sem gat
ekki dreymt um þá prýði, sem hann
var skapaður til.
Þannig er Reykjavík orðin höfuð-
prýði í augum Islendinga, og aldrei
hefur það komið skýrar í ljós en
þessa daga. Eins og landsbyggðin
getur ekki verið án höfuðborgar,
getur höfuðborgin heldur ekki verið
hátíðarhöldunum.
Þau hófust með því þann 1. jan-
úar að borgarstjórinn í Reykjavík,
kveikti á borgarsúlum við borgar-
mörkin. Síðan hefur hver viðburður-
inn rekið annan og verður svo út
árið.
Ég vil sérstaklega nefna framlag
skólabarna borgarinnar til hátíðar-
haldanna. En í skólum borgarinnar
var sl. vetur efnt til hátíðarhalda,
þar sem nemendur og kennarar
stóðu fyrir fjölbreytilegum sýning-
um, sem allar áttu það sammerkt,
að einkennast af mikilli hugkvæmni
og sköpunargáfu unglinganna, en
þó fyrst og fremst einlægni þeirra
til borgarinnar sinnar.
Margháttaðir listviðburðir hafa
verið og verða á árinu með þátttöku
inrtlendra og erlendra listamanna,
en fjöldi heimsþekktra listamanna
sækir okkur heim í tilefni afmælis-
ársins.
Sýningar hafa verið opnaðar, þar
sem kynnt er þróun byggðar í
Reykjavík, frá kaupstað til nútíma-
borgar, og þróun tæknivæðingar.
Þegar litið er til baka hafa ótrú-
legar breytingar átt sér stað hér á
iandi á þeim 200 árum, sem í dag
eru liðin frá því að Reykjavík fékk
kaupstaðaréttindi.
Þá voru íbúar Reykjavíkur 167
að tölu. Atvinna var næsta lítil og
flestir voru brenndir fátækramarki,
hér eins og víðast hvar annars stað-
ar á landinu. Það ástand hélst enn
um langt árabil, því framfarir voru
mjög hægfara.
Á aldarafmæli kaupstaðarrétt-
inda í Reykjavík, fyrir réttum 100
árum, eru íbúar Reykjavíkur 3540
og þá voru 170 torfbæir í Reykjavík.
án landsbyggðar. í morgun var ég
minntur á eitt af merkjum trúarinn-
ar í lífi og sögu Reykjavíkur. Skúli
Magnússon, faðir Reykjavíkur, lét
það vera eitt af sínum verkum að
byggja Viðeyjarkirkju, sem nú er
orðin ein af kirkjum Reykjavíkur-
borgar og í eigu hennar. Skúli lagði
fram alla krafta sína til að reisa
kirkjuna. Undir altarinu og predik-
unarstólnum er hann grafinn.
Þegar ég leit altarið og hugsaði til
þessa föður Reykjavíkur, gat ég
eigi varist þeirri hugsun, hvað Skúli
hafði með helgidóminum gert til
þess að ljós Guðs mætti lýsa. Um
Skúla Magnússon má segja það,
sem Opinberunarbókin orðar svo:
„Þeir skulu fá hvíld frá erfíði sínu,
því að verk þeirra fylgja þeirn."
(Opinb. 14:136)
Reykjavík á sér háborg. Á Skóla-
vörðuhæð er risin kirkja í minningu
um mesta trúarskáld Islendinga,
Hallgrím Pétursson. Tilkomumikil
sjón er að sjá þennan þjóðhelgidóm
og turninn, sem nú er orðinn að
tákni Reykjavíkur. Það sem mest
er um vert, er að hlusta á hvað
kirkjan vill við okkur tala, hvernig
hún er ljósið, og hvert hún bendir
upp n\eð orðum Hallgríms til him-
insins heim: „Upp, upp mín sál“.
Reykjavík er og til á himni, eins
og Jerúsalem. Það er Reykjavík
þeirra, sem famir eru á undan, og
hvíla í helgum reitum borgarinnar.
Þeirra minnumst við í dag með
hjartans þökk og bæn. Hið eilífa
ljós lýsi þeim. — Þegar við hugsum
til hinna eilífu bústaða, er gott að
játa og finna borgina okkar byggða
á fjalli Guðs, — borgina og byggð-
ina í okkar hjartkæra landi. Guð
vaki yfir landi og lýð. Hjartanlega
til hamingju blessaða Reykjavík.
Látum hamingjuóskimar rætast,
með því að vera það, sem Jesús
vill að við séum, er hann segir:
„Þér eruð ljós heimsins".
Amen.
Magnús L. Sveinsson, forseti
borgarstjórnar, flytur ávarp sit^
á hátíðinni við Arnarhól.
Ári seinna flytja 2000 íslending-
ar, flestir utan af landi, til Vestur-
heims vegna hallæris hér á landi.
Þessir erfiðu tímar eru ótrúlega
nærri okkur í tímatalinu en mjög
fjarlægir í efnahagslegu tilliti.
Ásgrímur Jónsson, listmálari,
segir í endurminningum sínum frá
fyrstu ferð sinni til Reykjavíkur,
fyrir rétt 90 ámm síðan. Þá var
hann 17 ára unglingur hjá foreldr-
um austur í Ámessýslu. Hann hafði
smíðað og skorið út skútu, sem
hann vildi koma í verð.
Hann segir svo frá: „Ætlaði ég
að kaupa glaðning til jólanna fyrir
andvirðið, því þetta var í desember-
mánuði og knappt orðið um
matföng á heimilinu.
Ég lagði svo einn af stað fót-
gangandi snemma dags og bar
skútuna á bakinu."
Ásgrímur seldi skútuna fyrir 2
krónur.
„Keypti ég síðan kaffí, sykur og
annað smálegt fyrir peningana, eft-
ir því sem þeir hmkku til.“
Síðan hélt hann heimleiðis með
varninginn, fótgangandi eins og
áður.
Þessi saga listamannsins gefur
okkur góða innsýn í lífsafkomu
fólks á þessum tímum, fyrir aðeins
rúmum 90 ámm.
Upp úr þessu fer þróunin að
verða hraðari í uppbyggingu at-
vinnulífsins og íbúum fer ijölgandi,
sem í dag em um 90 þúsund. Hin
stóm umskipti verða svo hér á og
eftir stríðsárin. Þá siglum við hrað-
byri inn í veröld tækni og framfara.
Á stundu, sem þessari, þegar
allir landsmenn fagna 200 ára af-
mæli höfuðborgar sinnar og þeim
stórstígu framfömm sem orðið
hafa, hljótum við að minnast þeirra
kynslóða sem á undan em gengnar
og í kyrrþey og af trúmennsku
hafa unnið sín daglegu störf, sem
skapað hafa þessa borg og lagt
gmnninn að þeirri velferð, sem við
búum nú við.
Um leið og við á hátíðarstundu,
minnumst hins liðna skulum við
horfa fram á veginn og láta af-
mælisárið verða okkur hvatningu
til nýrra átaka, þar sem við höfum
það að leiðarljósi að fegra og bæta
mannlífið, svo það verði sífellt betra
að búa í þessari borg og landinu
öllu.
Góðir hátíðargestir!
Ég set þessa hátíðardagskrá með
því að kveikja eld kvöldsins.