Morgunblaðið - 16.12.1986, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 16. DESEMBER 1986
Fjölbreytt mannlíf
Bókmenntir
Súsanna Svavarsdóttir
NÍU LYKLAR
Höf: Ólafur Jóhann Ólafsson
Útg.: Vaka Helgafell
Það er einkennilegt að þegar mað-
ur fær bækur eftir unga og óþekkta
rithöfunda upp í hendumar, hefur
maður tilhneigingu til að nálgast þær
af varfæmi og tortryggni. Maður
varast að vera með væntingar af þvi
það er svo sjálfsagt að það taki höf-
und hálfa ævina að þróa stíl og
orðfæri svo vel fari.
Svo fær maður „Níu lykla", og
getur ekkert sagt. Sest bara niður í
hrifningarvímu.
Bókin hefur að geyma níu smásög-
ur. Sögur um fólk sem er allt í
kringum okkur, andlit sem við tökum
ekki eftir, kannski af því það er til
svo mikið af áberandi fólki. Þó er
ekki hægt að segja að Ólafur Jóhann
sé að skrifa um fólk sem hverfur í
fjöldann. Persónur hans em mjög
ólíkar hver annarri. Pjölbreytni
mannlífsins er dregin skýmm drátt-
um í bókinni.
Þótt persónur sagnanna séu ólík-
ar, eiga þær margt sameiginlegt.
Þær hafa tilfinningar og þurfa að
lifa í þessum heimi sem á svo smáa
skammta af tillitssemi og umburðar-
ljmdi við það sanna og hreina í
manneskjunni.
„Níu lyklar", segir heilmikið um
bókina, því hverri sögu gefur Ólafur
Jóhann lykil að þeirri persónu sem
hann skapar. Hann opinberar okkur
þann atburð sem veldur straum-
hvörfum í lífi þeirra, hversu sár sem
hann er.
í fyrstu sögunni segir frá fullorðn-
um manni, gömlum drykkjurút, sem
lifír löngu liðna atburði, alls óvænt.
Minningin eltir hann uppi og sviptir
hann hjúpi sjálfsblekkingarinnar.
Hann hefur alltaf talið sig hafa skap-
að sinn heim og stendur frammi fyrir
því að verki hans er lokið, ef hann
var þá einhvem tíma til. Hann legg-
ur á flótta út í snjó og kulda til að
gleyma aftur.
Það er ógemingur að gera þessari
bók þau skil sem hún verðskuldar í
stuttri umfjöllun. í einfaldleika sínum
eru sögumar oft margþættar og
höfða það mikið til tilfinninganna að
efnisleg frásögn getur aldrei orðið
annað e_n flatneskjan ein.
Stíll Ólafs Jóhanns hefur fátt sem
flokkast gæti undir byijendabrag.
Hann virðist hafa nánast fullkomið
Brúarsmiðurinn mikli
Ólafur Jóhann Jónsson
vald yfír því sem hann er að fást
við, hvort sem það eru persónur eða
orð. Hann segir mikið í fáum orðum,
heila ævisögu í stuttri smásögu. Ólaf-
ur er laginn við að nota veðurfarslýs-
ingar, stuttar og einfaldar, til að
leggja áherslu á aðstæður þær sem
persónur hans búa við. Aðstæður
sem þær ráða ekki við, frekar en
veðurfarið.
En þótt Ólafur Jóhann skrifí um
sársauka, þjáningu og sorgir eru
sögur hans enginn tárahvati og alls-
endis eru þær lausar við að vera
þyngslalegar og torsóttar. Það eru
einmitt svona bækur sem geta gert
okkur að betri mönnum.
Békmenntir
/ Jenna Jensdóttir
C.S. Lewis
Sigling fara
Myndirnar gerði Pauline Baynes.
Kristín Thorlacius íslenskaði.
Almenna bókafélagið 1986.
Kynjaveröld C. S. Lewis, Namía
er sveipuð dulúð, sem gerir ævin-
týri eftirsóknarvert lestrarefni.
Frásögn er beitt af kunnáttu og
þeirri hófsemi að atburðimir skapa
sterka heildarmynd, litríka og lif-
andi. Þannig að lesandi veit ekki
fyrr en sagan er búin. Þetta er
þriðja Namíu-sagan í íslenskri þýð-
ingu, en alls eru bækumar sjö.
Nú em það bara tvö systkinin,
Játvarður og Lúsía, sem hverfa inn
í kynjalandið, er þau horfa á mynd
af skipi frá Namíu. Einmöstmð
skúta, með stórt rásegl.
Frændi þeirra, Elfi-áður Kormák-
ur, sem hefur heyrt allt tal systkin-
anna um Narníu, gerir gys að þeim
og myndinni. Allt í einu em þau
sjálf komin í hafíð, þar sem öldum-
ar bijóta á skútunni.
Þeim er bjargað um borð í hana
— öllum þrem. Þar verða fagnaðar-
'ANTOMMUR
í
'tw *®
STCR.
BYÐUR EINHVER BETUR?
HUÐMBÆR
Umboðsmenn,- HVERFISGÖTU 103 SÍMI 25999 Opið til kl. 16.00 í dag
Bókaskemman Akranesi, Radíóver Húsavík, Kaupfélag Rangœinga Hvolsvelli,
Kaupfélag Borgfiröinga, Skógar Egilssfööum, M.M.búöin Selfossi,
Sería ísafirði. Kaupfélag Héraösbúa Egilsstööum, Rás Þorlákshöfn,
Kaupfélag Skagfiröinga Sauöárkróki, Myndbandaleiga Reyöarfjaröar, Rafeindaþjónusta Ómars Vestmannaeyjum,
KEA Akureyri, Djúplö Djúpavogi, Fataval Keflavík,
Radíóröst Hafnarfiröi, Búland Neskaupstaö,
J.L. húsiö Reykjavík, Hornabœr Hornafiröi,
fundir. Hér siglir skútan Dagfari,
með Kaspían konunginn unga, sem
þau systkin höfðu hjálpað að kom-
ast til valda seinast þegar þau vom
í Namíu.
Kaspían hafði á krýningardegi
sínum svarið þess eið, með sam-
þykki ljónsins, Aslans, að sigla
austur undir heimsenda, tækist
honum að koma á friði í Narníu.
Erindi hans er að leita sjö vina föð-
ur síns og hefna þeirra.
Börnin þijú fara með í leiðangur-
inn. Pilturinn Elfráður er hrokafull-
ur og leiðinlegur fyrst í stað, en
sérstæð lífsreynsla hans í ferðinni
hefur djúptæk áhrif á hann og
breytir hugsunarhætti hans og
framkomu.
Músin Pipíríp er spakmál og
ráðagóð. Að útliti er hún ólík öllum
öðmm músum.
Ferðin til heimsenda er átaka-
mikil og full ævintýra. Sum þeirra
em harmsöguleg. Aðferð höfiindar
við að hafa ávallt ótal tækifæri
opin til að vinna viturlega úr erfið-
um aðstæðum, er hreint snilldarleg.
Umhverfíslýsingar em stórkostleg-
ar.
Kaspían konungur og fylgdarlið
hans á Dagfara komast oft í hann
krappan. Fárviðri og sjóræningjar
stofna lífí þeirra í tvísýnu. í Stak-
eyjaklasanum, sem er undir yfir-
ráðum Narníu komast þau í bráða
lífshættu oftar en einu sinni.
Þekking Lúsíu og Játvarðar á
Namíu, frá því þau ríktu þar, verð-
ur ómetanleg.
Tilgangi ferðarinnar er náð í
sögulok.
Þetta ævintýri býr yfir seiðmætti
sem felst í því að þræðir raun-
vemleika fortíðarinnar ber það
uppi: Átök heimsvelda og lífshætt-
ir. Atburðir sem áttu sér stað
blandaðir óskhyggju þess sem horf-
ir til baka og getur leyft sér allt í
ævintýri.
Ljónið Aslan, sem í öllu og alls
staðar býr, sem máttur þess góða,
segir við bömin í sögulok er þau
hverfa til baka: „Ég er þar en þar
hefí ég annað nafn. Þið verðið að
læra að þekkja mig með því nafni.
Einmitt þess vegna vomð þið send
til Namíu, til þess að þið fengjuð
að kynnast mér hér um hríð, svo
að þið gætuð betur þekkt mig þar.“
Aslan er brúarsmiðurinn mikli.
Þessi ævintýri C.S. Lewis em
einstök í sinni röð, hugljúf og spenn-
andi. Þýðing er góð. En ekki kann
ég að meta að Gunnari á Hlíðar-
enda, Njáli og Bergþóm er blandað
inn í ævintýrið úr fortíð — aftur á
Arthúr konungur þar heima frá
höfundar hendi.
Frágangur er ágætur.

u
Ný hljómplata -
„Með góðum mat
ÚT ER komin hljómplatan „Með
góðum mat“. Ragnar Jónsson,
tónskáld, leikur á píanó gamlar
og nýjar laglinu í eigin útsetn-
ingfu. Hljómplatan hentar einkar
vel sem „dinner“-tónlist.
Það má nefna lög eins og „White
cliffs of Dover", „Solace" og „Hymn
to freedom" og fleiri. Hljómplatan
er gefín út til styrktar útgáfu og
flutnings á „Friðar cantötu" tón-
skáldsins.
Hljómplatan fæst í hljómplötu-
verslunum um allt land. Dreifíngu
annast Tónlistarskóli Ragnars Jóns-
sonar.