Morgunblaðið - 20.12.1986, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. DESEMBER 1986
• • ••
Orn og Orlygur 20 ára:
Bókaútgáfa sem
byijaði með
metsölubók
Bókaútgáfan Öm og Örlygur á
tvítugsafmæli á þessu ári, en um
svipað leyti um árið kom út fyrsta
jólabókin á vegum forlagsins,
Landið þitt, eftir Þorstein Jósefs-
son. Það var djarflega af stað farið,
því að fyrir 20 árum þótti verk eins
og Landið þitt var (og er) afar veg-
legt og þetta var einhver dýrasta
útgáfa sem ráðist hafði verið í, ef
ekki sú dýrasta. Bókinni var það
vel tekið, að Emi og Örlygi óx ás-
megin og í dag er forlagið eitt hið
sterkasta í landinu.
„Ég hafði að vísu gefið út Ferða-
handbókina, en rétt er það, að
Landið þitt var fyrsta jólabókin og
satt best að segja var sannarlega
rennt blint í sjóinn. Hún var fima-
dýr og þegar að því kom að verð-
leggja hana leist mér hreint ekki á
blikuna, því hún varð að vera mun
dýrari en nokkur önnur bók. Bókina
varð að leggja fyrir dóm lands-
manna. Þetta gekk svo vonum
framar, Landið þitt varð samstund-
is metsölubók. Eg man ekki lengur
hvað hún seldist í stóm upplagi, en
stórt var það og þessi bók er iöngu
ófáanleg. Sem dæmi um vinsældir
hennar þá var mér sagt frá bónda
einum norður í landi sem fékk 18
eintök í jólagjöf. Einnig get ég
nefnt, að í einu dagblaðanna vom
nokkrir þekktir menn beðnir að
nefna þá bók sem þeir helst vildu
eignast, eða gefa öðmm. Birgir
heitinn Kjaran valdi Landið þitt og
var hann þó sjálfur í bókaútgáfu
þá og þar af leiðandi beinn sam-
keppnisaðili. Mér fannst það afar
stórmannlegt af honum og þótti
vænt um það,“ sagði Örlygur Hálf-
dánarson í samtali við Morgun-
blaðið nýlega.
Seinna kom út annað bindið,
Steindór Steindórsson frá Hlöðum
fjallaði um hálendið, en síðar vom
rit þessi endurskoðuð, bætt við þau
og unnin upp í fimm binda ritsafn,
sem er með glæsilegri sem gefín
hafa verið út hér á landi. Útgáf-
unni lauk í fyrra með útgáfu lykil-
bókar fyrir fyrri bindin fjögur. í
tilefni af þessu var Örlygur inntur
eftir því hvort Landið þitt hafí
Páll Líndal
REYKJAVIK
Sögustaóur viö Sund

'skiiJsmpitiir
C tícQV/S
i8-’o
Kötturinn sem fer sínar eigin leiðir
GallafatavBralunin
VILLIKÚTTURINN
jj^^%hólavör5ustíg 12
(gengið inn frá Bergstaðastrafti)
Sími 23222
Stórvirkin á afmælisárinu: Reykjavíkurbókin og tslandsmyndir Mayers.
markað útgáfustefnu forlagsins:
Örlygur: „Já, það má segja það, það
kemur raunar fram á plakati sem
ég lét prenta í tilefni afmælisins:
Landið — Þjóðin — Tungan — Sag-
an. Þótt það kenni margra grasa í
okkar bókapakka um hver jól, þá
em þessir málaflokkar uppistaðan.
Og þeir em þess eðlis að þeir heimta
að vel sé gert við þá. Vandað til
verks eins og framast er unnt. Sam-
anber Ferðabók Eggerts og Bjama.
Hún hefði aldrei getað orðið annað
í okkar meðfömm, efnið er þess
eðlis.
Örlygur Háldánarson.
Þetta er þó dýr útgáfa, hversu
dýr? Örlygur: „Það er ekki hægt
að nefna neinar tölur, en rétt að
það komi fram, að vinnan við þessi
verk er miklu meiri heldur en ein-
ungis að setja texta og prenta
bókina. Ef við tökum Ensk-íslensku
orðabókina sem dæmi, þá var fyrir-
tækið með tugi manna í launaðri
vinnu í fímm ár áður en bókin var
fullbúin og farin að skila arði. Það
var reyndar erfíðasta tímbil sem
fyrirtækið hefur gengið í gegn um.
Aðrar eins hremmingar vildi ég
ekki að heltust yfír það aftur og
satt best að segja, þá efast ég stór-
lega um að ég myndi hafa farið út
í þá útgáfu ef ég hefði vitað fyrir-
fram hversu nærri fyrirtækinu hún
myndi ganga. Áætlanir stóðust ekki
og kostnaður jókst og jókst. En við
stóðum af okkur þann stórsjó."
Hvað er Örlygi efst í huga þegar
hann lítur yfír 20 ára farinn veg?
Hann svarar: „Auðvitað getur
margt leitað á hugann, því margt
hefur gerst á 20 ámm. Ævintýrið
með orðabókina er eitt af minni-
stæðustu málunum, en ekki fyrir
gleði sakir, nema þá þegar hún var
loksins búin. Ég gæti nefnt ýmis-
legt, t.d. persónuleg kynni við
Þorstein Jósefsson er hann vann
með mér að útgáfu Landið þitt.
Þorsteinn var orðinn sjúklingur og
má segja að hann hafi unnið hand-
rit sitt í kapphlaupi við dauðann.
Ég minnist þess hversu mjög það
gladdi hann hvað bókin fékk góðar
viðtökur. Svo var allt í kring um
þá bók eitt ævintýri og virkilega
uppbyggjandi að hún skyldi um-
svifalaust verða að metsölubók."
Öm og Örlygur verða með tvær
bækur í jólabókaflóðinu nú sem em
beinlínis í tilefni 20 ára afmælisins.
Fyrst er að nefna Reykjavíkurbók-
ina eftir Pál Líndal í samvinnu við
Einar Amalds og Örlyg Hálfdánar-
son. Er það fyrsta verkið af fjórum
sem munu fjalla um Reykjavík, en
að þeim loknum höldum við af stað
hringveginn og tökum önnur kaup-
tún og kaupstaði fyrir í veglegu
ritsafni. Við emm þegar langt
komnir með næsta bindi Reykjavfk-
urbókarinnar. Það er margt fróð-
legt að skoða og lesa í nýútkomna
bindinu, gamlar myndir frá
Reykjavík og saga ailra húsa sem
sögfu eiga.
— Þá sendum við frá okkur
mesta stórvirkið á þessu ári, „ís-
landsmyndir Mayers 1836“. Þar
hefur ekkert verið til sparað, fengn-
ir hafa verið til liðs Ámi Bjömsson
þjóðháttafræðingur, Fríða Ólafs-
dóttir, sem hefur sérkunnáttu í
klæðaburði fólks á umræddum
tíma, safnverðir og listamaður til
að lita ofan í svart/hvítu myndimar
samkvæmt ráði lektorsins. Síðan
hafa myndimar verið unnar með
sérstakri tækni af Kristni Sigurðs-
syni. Hann hefur annaðhvort þekkt
eða fundið upp aðferð til þess að
fá sérstaklega gljúpan pappír til
þess að soga vatnið úr vatnslitum
listamannsins Guðrúnar Rafnsdótt-
ur. Til að kóróna allt fór Ásgeir
S. Bjömsson lektor í fótspor May-
ers til þess að kanna trúverðugleika
myndanna. Það hefur stundum ver-
ið sagt um myndir Mayers að þær
séu ónákvæmar og lítið á þeim að
græða. Hið sanna er hið gagn-
stæða, sú varð niðurstaða Ásgeirs.
Þetta er gott dæmi um alla þá vinnu
sem lögð er í ýmsar af bókum þessa
forlags. Annað dæmi er bókin okk-
ar um léttu vínin. Hún var fímm ár
í vinnslu, einkum vegna þess að það
þurfti svo mikið af nýyrðum.
Plöntuhandbókin var einnig fímm
ár í vinnslu, enda ekkert til sparað.
Við rýnum ekki svo mjög í kostnað-
inn, aðalmálið er að bókin sé
hnökralaus og glæsileg.
— Annað sem ég vildi að fram
kæmi var í sambandi við Reykjavík-
urbókina. Segja má að nú séu
síðustu forvöð að gera borginni
skil á þennan hátt. Höfundurinn
Páll Líndal man borgina nefnilega
í allt annarri mynd heldur en unga
fólkið og þó ég sé sjálfur yngri
maður en Páll man ég einnig eftir
allt annarri Reykjavík heldur en
þeirri sem við byggjum í dag. Breyt-
ingamar hafa verið svo gífurlegar.
En hefði einhveijum dottið í hug
að skrifa um Reykjavík? Nú eru
uppi menn sem þekkja bæði gömlu
og nýju Reykjavík og geta nálgast
viðfangseftiið þar af leiðandi með
mun persónulegri reynslu og þekk-
ingu.
Svona í lokin Örlygur, hvað er
framundan?
„Ég er nú búinn að svara því
óbeint hér að framan, stefna fyrir-
tækisins markaðist fyrir 20 árum
og er í megindráttum óbreytt, Öm
og Örlygur halda sínu striki."