Morgunblaðið - 06.03.1987, Page 29

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. MARZ 1987
29
íurinn á að vera
hugmynda o g
^ur ungs fólks
Morgunblaðið/Olafur K. Magnússon
Þorsteinn Pálsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, flytur ræðu sína
við setningu landsfundar flokksins í gær.
stæðisf lokksins í gær
á er haldið, hvaða grundvallar-
stefnu er fylgt við stjóm efnahags-
mála. Þetta sýnir okkur líka hversu
mikilvægt það er að glutra ekki
niður góðærinu, eins og gert var á
árunum kringum 1980. Það hefur
sýnt sig að það er hægur vandi.
Verkefni okkar hlýtur að vera að
varðveita árangurinn og treysta
hann í sessi. Látum það ekki ger-
ast aftur að góðærið glatist. Við
höfum á undanfömum fjómm ámm
tekist á við hvom tveggja — kreppu
og góðæri. Við höfum sýnt fram
á, að stefna okkar skilar árangri,
hvort sem á móti blæs eða við höf-
um óskabyr.
Hallinn á viðskiptum við aðrar
þjóðir var orðinn svo gífurlegur í
tíð fyrri stjómar, að hann nam orð-
ið tíu hundraðshlutum af allri
framleiðslu þjóðarinnar. Slíkum
halla má jafna til þess þegar laun-
þegi fær fyrirfram greitt af launun-
um sínum. Hann eykur kaupmátt
sinn þann mánuð, en rýrir hann að
sama skapi þegar endurgreiða þarf
það sem fyrirfram hefur verið tek-
ið. Á nákvæmlega sama hátt hlaut
það að leiða til nokkurrar kjara-
skerðingar, þegar ráðist var til
atlögu við þessa meinsemd efna-
hagslífsins i efnahagskreppunni
sjálfri strax í byijun stjórnartíðar
þeirrar ríkisstjómar, sem nú lætur
senn af störfum.
Halli á viðskiptum við útlönd leið-
ir einnig til ójafnaðar á milli
atvinnugreina. Hann styrkir inn-
flutning og þjónustu á kostnað
útflutningsframleiðslu. Og með því
að atvinnulífið á landsbyggðinni
byggist fyrst og fremst á fram-
leiðsluatvinnugreinum hefur við-
skiptahallinn það í för með sér, að
staða atvinnulífsins á landsbyggð-
inni veikist.
Við lok kjörtímabilsins höfum við
á ný náð jöfnuði í viðskiptum við
útlönd.
Það er ekki einungis árangur til
að státa af í hagskýrslum, heldur
hefur hann grundvallarþýðingu fyr-
ir alhliða uppbyggingu atvinnulífs-
ins í landinu og viðleitni okkar til
að halda eðlilegu jafnvægi milli
landsbyggðar og þéttbýlisins við
Faxaflóa.
Erlenda skuldasöfnunin varð
ekki stöðvuð meðan við vomm enn
í öldudal kreppunnar. En bætt skil-
yrði þjóðarbúskaparins undangeng-
in tvö ár hafa verið notuð til þess
að lækka umtalsvert hlutfall er-
lendra skulda af þjóðarframleiðslu.
Einnig á þessu sviði höfum við náð
verulegum árangri.
í ríkisfjármálum búum við þó enn
við allnokkum halla. Að stærstum
hluta til má rekja hann til þess, að
ríkisstjómin varð sammála um, að
færa þá fóm í því skyni að ná öðr-
um mikilvægari efnahagslegum
nmarkmiðum. Á haustmánuðum
1984 höfðum við sjálfstæðismenn
forystu um, að bjóða skattalækkan-
ir, sem þátt f þríhliða viðræðum
aðila vinnumarkaðarins og stjóm-
valda. Þá var boðið til víðtækrar
þjóðarsáttar við lausn kjaradeilna í
ákveðinni viðleitni til þess að auka
kaupmátt og treysta í sessi þann
stöðugleika sem þá hafi náðst í
verðlagsmálum. Því miður varð ekki
samstaða um að fara nýjar leiðir
með þessum hætti við lausn kjara-
samninga það haust, með þeim
afleiðingum að nokkur afturkippur
varð í viðureigninni við verðbólg-
una.
Flokkur allra stétta
En smám saman varð mönnum
ljóst, að það var mikilvægt að reyna
nýjar leiðir í þessu efni. Menn vildu
freista þess að fara ekki troðnar
verðbólguslóðir, heldur takast á við
þetta nýja verkefni með nýjum
hætti. Og því var það, að forystu-
menn launþega innan Alþýðusam-
bandsins og forvígismenn
atvinnurekenda höfðu í byrjun
síðasta árs fmmkvæði að tillögu-
gerð, sem miðaði að þríhliða sátt á
vinnumarkaðnum með aðild ríkis-
ins. Þáttur ríkisins var fyrst og
fremst í því fólginn að lækka skatta
og tolla. í framhaldi af fyrri tillög-
um okkar um þetta efni var auðvelt
að koma til móts við aðila vinnu-
markaðarins í þessum samningum.
Þar sannaðist mikilvægi þess að
Sjálfstæðisflokkurinn er flokkur
allra stétta. í miðstjóm era forvígis-
menn bæði launamanna og atvinnu-
rekenda. Forystumenn á þeim
vettvangi beggja megin samninga-
borðsins eiga miklar þakkir skildar
fyrir framkvæði og áræði til þess
að ryðja nýjar brautir. Enginn vafi
leikur á því að þetta samkomulag
er eitt það allra merkasta sem gert
hefur verið á vinnumarkaði fyrr og
síðar. Með því var sýnt fram á í
verki, að grandvallarhugmyndir
okkar um samvinnu stéttanna í stað
stéttastríðs, eru vænlegustu leiðirn-
ar til þess að bæta lífskjör og
fryggja stöðugleika í þjóðarbú-
skapnum og festu í öllum stjómar-
háttum.
Árangurinn lét ekki á sér standa.
í kjölfarið fylgdi áframhaldandi
hjöðnun verðbólgu með meiri kaup-
máttaraukningu en nokkra sinni
fyrr. Og einmitt þessi árangur varð
til þess að unnt var að endurnýja
samkomulag á svipuðum grandvelli
fyrir lok síðasta árs, áður en að
lq'arasamningar voru útrannir. Þar
var á ný lagður grandvöllur að
bættum kjöram án verðbólgu. Mik-
ilsverðast við þá samninga var þó
sú raunhæfa tilraun, sem í þeim
fóist að bæta fyrst og fremst kjör
þeirra, sem lakast vora settir. Segja
má að þetta hafi verið fyrsta alvöra-
sáttagjörðin um að breyta orðum
um bætt kjör láglaunafólks í at-
hafnir.
Þessi merku tímamót annars
vegar í samskiptum aðila vinnu-
markaðarins sín á milli og hins
vegar í samskiptum þeirra við ríkis-
valdið gerðust auðvitað ekki af
sjálfu sér. Jarðvegurinn, sem þetta
samkomulag er sprottið upp úr, era
nýjar efnahagslegar aðstæður í
þjóðfélaginu. I þeirri ringulreið og
óðaverðbólgu, sem ríkti, þegar nú-
verandi ríkisstjórn tók við völdum,
var óhugsandi að slíkt samkomulag
gæti tekist. Það varð að plægja
jarðveginn að nýju til þess að af
honum yxi sá viður er borið gæti
þennan ávöxt.
Grundvallarbreyting-ar
Þar koma til ýmsar grundvallar-
breytingar sem núverandi ríkis-
stjórn hefur beitt sér fyrir.
í fyrsta lagi var horfið frá dag-
legri gengisfellingu krónunnar til
stöðugleikastefnu í gengismálum.
Sú stefnubreyting var forsenda
þess, að árangurs væri að vænta í
baráttunni við verðbólguna. Hún
skapaði einnig nýjar aðstæður fyrir
atvinnulífíð í landinu og leiddi til
aukins aðhalds og festu.
í öðru lagi breytt stefna í pen-
ingamálum til þess að sparnaður
færi vaxandi á nýjan leik, en áður
hafði hann farið minnkandi með ári
hveiju.
Og í þriðja lagi var opnað fyrir
möguleika á að beita umtalsverðum
skatta- og tollalækkunum í þeim
tilgangi að búa til nýjar aðstæður
á vinnumarkaðnum.
Það var þetta sem skapaði þann
jarðveg, sem þjóðarsáttin spratt
upp úr.
Við höfum náð árangri víðar en
á efnahagssviðinu. Þannig tókst t.d.
fyrir tæpum tveimur áram að koma
fram á Alþingi nýjum útvarpslög-
um. Þau heimiluðu hinar fijálsu
útvarps- og sjónvarpsstöðvar, sem
hafa þegar skapað sér stóran sess
í daglegu lífi fólks, þar sem efni
þeirra næst, en stöðvamar teygja
nú dreifikerfí sín hröðum skrefum
um landið.
Við skulum ekki gleyma því,
hvernig afturhaldsöfl í öllum hinum
stjómmálaflokkunum beittu sér
gegn þessu máli. Meira að segja
greiddu einn ráðherra úr samstarfs-
flokknum og formaður þingsflokks
hans atkvæði gegn málinu, en sjálf-
ur forsætisráðherra sat hjá. Al-
þýðubandalagið var allt á móti
málinu, eins og vænta mátti, en það
vakti meiri furðu að enginn þing-
maður Alþýðuflokks treysti sér til
að fylgja því. Sjálfstæðisflokkurinn
einn með stuðningi örfárra fram-
sóknarmanna og þingmanna
Bandalags jafnaðarmanna kom
málinu í gegn.
Það er svo lýsandi fyrir hringl-
andaháttinn í stjómarandstöðunni,
að talsmenn hennar lýsa því nú
ýmist yfír að þeir sjái eftir að hafa
verið á móti eða hafi aldrei í alvöra
verið andvígir útvarpsfrelsinu. En
skyldi það ekki vera svo um fleiri
atriði, þar sem mál hafa verið færð
til aukins frelsis, að afturhalds-
flokkamir sjái alltaf eftir andstöðu
sinni þegar frelsið er orðið að vera-
leika og fólk er farið að njóta þess.
Á sviði gjaldeyrismála hefur ver-
ið rýmkað um ýmsar óeðlilegar
hömlur. Fyrir nokkram áram, þegar
gjaldeyrir til ferðamanna var sem
naumast skammtaður, var svarta-
markaðsbrask með gjaldeyri al-
gengt. Það heyrir nú sögunni til
að almenningur þurfi að hafa úti
öll spjót til að afla sér eðlilegs gjald-
eyris til utanferða.
Einnig má nefna að greiðslukort
til notkunar í útlöndum hafa verið
gerð að almenningseign, en era
ekki lengur forréttindi fárra for-
stjóra og yfírmanna hjá hinu
opinbera. Og fólk sem flyst til út-
landa þarf ekki lengur að bíða í
heilan mannsaldur eftir því að geta
flutt eignir sínar þangað með sér.
Þannig hefur verið haldið fram
á við á fjölmörgum sviðum þjóðlífs-
ins, bæði í smáu sem stóra. Þetta
sýnir að það er ekki bara kerfinu
og kerfiskörlunum, sem er treyst.
Fólkinu er nú treyst.
í tíð fyrrverandi ríkisstjórnar var
húsnæðislánakerfið brotið niður
með því að kippa fjárhagslegum
forsendum undan því. Það var því
eitt af fyrirheitum okkar fyrir
síðustu kosningar, að vinna að því
í áföngum að byggja þetta kerfi
upp á ný, þannig að unnt yrði að
viðhalda sjálfseignarstefnunni í
húsnæðismálum, sem verið hefur
ein mikilvægasta undirstaða efna-
hagslegs sjálfstæðis heimilanna í
landinu. Þegar í stað var hafist
handa við þetta verkefni, með því
að flytja aukna fjármuni yfír í hús-
næðislánakerfíð.
Með þjóðarsáttinni við aðila
vinnumarkaðarins náðist svo á
síðast ári víðtækt samkomulag um
aðild lífeyrissjóðanna að uppbygg-
ingu þessa kerfis. Með því móti
hafa undirstöður sjálfseignarstefn-
unnar verið treystar. Lán eru nú
mun hærri en áður og veitt til miklu
fleiri aðila. Á hinn bóginn hefur það
jafnframt verið stefna ríkisstjórnar-
innar að fjölga ekki svo veittum
lánum, að stefndi í óeðlilega þenslu
á byggingamarkaði. Undanlátssemi
í þeim efnum gæti brotið kerfíð
niður og stefnt í tvísýnu öðram
markmiðum.
Skattamál
Við hétum því einnig, sjálfstæðis-
menn, í síðustu kosningum, að beita
okkur fyrir lækkun skatta. Nú, við
Iok kjörtímabilsins, era skatttelq'ur
ríkisins um 2.800 milljónum króna
lægri en þær hefðu verið, ef við
hefðum búið við óbreytt skattalög
fyrri ríkisstjómar. Um helmingur
þessarar upphæðar hefur komið
fram í minni tekuskattsálagningu.
Um nokkum tíma hefur legið
Ijóst fyrir að byggja þyrfti tekjuöfl-
unarkerfí rfkisins upp frá granni.
Framvarp um kerfísbreytingu úr
söluskatti yfír í virðisaukaskatt hef-
ur verið lagt fram á Alþingi, en
verður ekki tekið til afgreiðslu nú,
fyrir þá sök, að allt kapp hefur
verið lagt á að koma fram á þessu
ári staðgreiðslu tekjuskatts. í annan
stað era tilbúnar tillögur um nýja
tollskrá, en ekki hefur þótt fært að
leggja þær tillögur fram eins og
sakir standa, af kostnaðarástæðum.
Um nokkurt skeið hafa farið
fram víða um lönd umræður um
grandvallarbreytingar á tekjuskatt-
heimtu. Þær hafa yfírleitt hnigið í
eina átt. Fjallað heftir verið um ein-
földun skattkerfisins, fækkun
frádráttarliða, lækkun skatthlut-
falla og hækkun skattleysismarka.
Bandaríkjamenn náðu á síðastliðnu
sumri fram breytingum af þessu
tagi og þær hafa víða verið til
umræðu. í haust sem leið ákvað
fjármálaráðuneytið að hefja athug-
un og undirbúning að sams konar
breytingum hér. Nefnd sérfræðinga
var skipuð til að hefja það verk.
Þegar umræður hófust milli aðila
vinnumarkaðarins um endumýjun
kjarasamninga komu fram svipaðar
hugmyndir af hálfu launþegasam-
takanna. Jafnframt var lögð áhersla
á það af hálfu þeirra, að flýta
áformum um upptöku staðgreiðslu
skatta. Þessar hugmyndir vora í
fullu samræmi við það sem unnið
var að á vegum fjármálaráðuneytis-
ins og var því tiltölulega auðvelt
að ná samkomulagi um að hraða
tillögugerð um þessa umfangs-
mestu skattkerfísbreytingu og
einföldun á skattkerfínu, sem gerð
hefur verið.
Þessar tillögur liggja nú fyrir
Alþingi og samkomulag er um, að
afgreiða þær fyrir þinglok. Stað-
greiðsla tekjuskatts, nokkurra
minni skatta og útsvar verður 35%
að hámarki. Staðgreiðslugildi sömu
skatta í núverandi kerfi er 40%.
Með þessu nýja einfalda kerfí er
því stigið stórt skref í þá vera að
lækka skatthlutföll.
Fjögurra manna ijölskylda bytjar
ekki að greiða skatta, hvorki tekju-
skatt né útsvár, fyrr en tekjur
hennar era komnar yfír 850 þús. á
ári. Fjölskylda af þessari stærð
greiðir því ekki skatt af almennum
launatekjum, eftir að þessi breyting
er orðin að veraleika. Á þennan veg
sýnum við fram á efndir þeirra fyr-
irheita sem gefin vora.
Einföldun skattakerfisins og
staðgreiðsla skatta fela í sér miklar
umbætur og réttarbætur frá því
sem verið hefur. Sjálfstæðismenn
hafa aldrei haft orð um að ganga
lengra en að gera almennar launa-
tekjur fjölskyldu skattlausar.
Aug-ljósir og
skýrir kostir
Andstæðingar okkar rejma á
stundum að núa okkur því um nas-
ir að við gleymum að gæta
hagsmuna þeirra sem lakast era
settir. Áður fyrr hét þetta á vöram
andstæðinganna að sjálfstæðis-
stefnan gerði þá ríku ríkari og
fátæku fátækari.
Einnig hér afhjúpa staðreyndim-
ar talsmenn stjórnarandstöðunnar.
Þannig er kaupmáttur elli- og ör-
orkulífeyris hærri en áður hefur
þekkst.
Við höfum fetað okkur fram á
sviði menningar- og menntamála
jafnt sem opinberam framkvæmd-
um í samgöngumálum. Með
hagræðingu hefur okkur tekist að
halda áætlunum um lagningu bund-
ins slitlags á þjóðvegi, svo dæmi
sé nefnt.
Þegar þjóðin gengur að kjörborð-
inu í vor, stendur hún frammi fyri
augljósum og skýram kostum:
Hún getur valið á milli þess ann-
ars vegar að varðveita þann
árangur sem náðst hefur og byggja
upp á þeim granni, ellegar á hinn
bóginn að fá verðbólgu með hefð-
bundinni kjaraskerðingu og þjóð-
félagslegri upplausn.
Þannig velur þjóðin á milli ríkis-
stjómar þar sem Sjálfstæðisflokk-
urinn er í lykilhlutverki, eða vinstri
stjómar.
Verði Sjálfstæðisflokkurinn
áfram í ríkisstjóm, mun sá efna-