Morgunblaðið - 02.07.1987, Page 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. JÚLÍ 1987
Burðarþol bygginga
Leiðir til úrbóta
Seinni grein
eftirRagnar
Sigbjörnsson
í þeirri umræðu sem fram hefur
farið um burðarþol bygginga hefur
komið fram að þolhönnun mann-
virkja er á ýmsan hátt áfátt. A
ráðstefnu um hönnun og burðarþol
bygginga, sem félagsmálaráðherra
gekkst fyrir þann 18. júní sl. hélt
Ragnar Sigbjömsson erindi þar sem
hann benti á leiðir til úrbóta. Erind-
ið nefndist „Rannsóknir á burðar-
þoli bygginga" og fer síðari hluti
þess hér á eftir.
Hvað er til ráða?
Eins og fram hefur komið þá er
þolhönnun bygginga hérlendis
áfátt. Ég vil í því sambandi benda
á eftirfarandi fimm atriði sem ég
tel að betur megi fara:
— Rannsóknir
— Menntun
— Eftirlit
— Starfshefðir
— Staðlar
Hér á eftir verður fjallað nánar
um þessi atriði.
Rannsóknir
Rannsóknir ber að stórauka. Það
varður að gera þær markvissari og
vandaðri. Fjárveitingavaldið
verður að beina fjárveitingum
sínum á þá staði og í þau verk
sem skila árangri. Ég hygg að
nú sé öllum augljós nauðsyn þess.
Ég vil sérstaklega beina því til fjár-
veitingavaldsins að rannsóknir á
sviði byggingatækni og burðarþols
eru einhveijar þær þjóðhagslega
arðbærustu rannsóknir sem hægt
er að leggja fé í. Ég hygg að mann-
virkjahönnun sé sú grein hátækni
sem einna vænlegust sé til útflutn-
ings.
Mikið starf hefur verið unnið af
Rannsóknarráði ríkisins til að sam-
ingarfulltrúa skuli í megindráttum
haldast óbreytt. Aukið aðhald er
þó af hinu góða, t.d. það að hönnuð-
ir skili inn útreikningum. Auk þess
verður að telja útreikningana nauð-
synlega engu síður en teikningar
sem heimild um byggingar.
Starfshefðir
Ég tel nauðsynlegt að efla sam-
starf arkitekta (höfunda aðalupp-
drátta) og þolhönnuða svo og
sérfræðinga við þolhönnun bygg-
inga.
Hér er sérstök ástæða til að
benda á nauðsyn þess í jarðskálfta-
landi að þoihönnuður/sérfræðingur
fjalli um þá hluta mannvirkisins
sem ekki teljast hluti af burðar-
kerfi þess svo sem létt.ir veggir,
upphengd loft, útveggjaklæðningar
og tæknikerfi.
Staðlar
Eitt heista vandamál í tengslum
við þolhönnun hérlendis er vöntun
á reglum og stöðlum. Rétt er að
undirstrika að þolhönnunarstaðlar
eru ekki til (sjá heimild 5). Brýnt
er að bæta úr þessu og verður það
aðeins gert með því að veita fjár-
magni í nauðsynlegar undir-
stöðurannsóknir (sjá hér að ofan).
Nauðsynlegt er að gera greinar-
mun á tveimur mismunandi gerðum
staðla:
Ragnar Sigbjörnsson
víkja frá ákvæðum staðalsins ef
hægt er að sýna fram á, með tækni-
legri og/eða vísindalegum rökum,
að það sé forsvaranlegt:“
Lokaorð
Með þetta að leiðarljósi og með
hliðsjón af færni íslenskra tækni-
manna tel ég brýnast að ráðist verði
í að semja og gefa út samræmdan
kröfustaðal fyrir þolhönnun bygg-
inga. Meginþættirnir við verkið eru
sýndir á mynd 1 í flæðiriti.
Þegar horft er til þess hversu
framarlega íslendingar standa á
mörgum sviðum vekur það undrun
að ekki skuli vera búið að koma
staðalmálum varðandi þolhönnun í
viðunandi horf fyrir löngu, einkum
mBzms
HftíTR>í
mmœ*

:Ti JWFfc?
Jlx^ WTJCÍl
m sr .feí
!.f
- ^
■é wmtmXv-té . 4 - é> *Á
wmtzw

lnnilega þakka ég öllum þeim sem glöddu mig
meÖ heimsóknum, gjöfum og kveÖjum á nírœÖis-
afmœli mínu hinn 27. júní sl. Eg óska ykkur
öllum, nær og fjœr, blessunar GuÖs.
Árni Sæmundsson,
Bala i Þykkvabæ.
3 gerðir
il
BÚSTOFN
Smiðiuvegi 6, Kópavoqi simar 45670 — 44544.
Gasgrill
Flæðirit, sem sýnir megin verkþætti við samningu þolhönnunarstaðla.
Frá örófi alda hafa menn skilið
nauðsyn þess að hafa ákveðnar
reglur varðandi mannvirkjagerð.
Myndin sýnir byggingarreglu-
gerð Hammurabis frá því um
2200 f.Kr., en það mun vera ein
elsta byggingarreglugerð sem
varðveist hefur. (Heimild: J.
Feld: Construction Failure,
1966.)
ræma rannsóknarstarfsemina í
landinu. Gefnar hafa verið út
langtímaáætlanir fyrir rannsóknar-
stofnanir atvinnuveganna12líta
eftir hversu skilvís og vönduð
rannsóknarstarfsemin er. Ýmis
ótvíræð teikn eru á lofti um að
þar megi margt betur fara.
Þau rannsóknarverkefni sem ég
tel að eigi að hafa forgang eru tal-
in hér á eftir í forgangsröð og
auðkennd með viðkomandi fræða-
sviði:
(1) Jarðskjálftaverkfræði
(2) Vindverkfræði
(3) Steinsteypt burðarvirki
(4) Öryggi mannvirkja
(5) Stöðlun
Til frekari glöggvunar fylgir með
sérstök greinargerð þar sem verk-
efnin eru skilgreind nánar. 2-8>
Menntun
Enda þótt menntun verkfræð-
inga og tæknimanna sé almennt
góð, hefur nú komið ótvírætt í ljós
að nauðsynlegt er að auka hana
og bæta á sviði þolhönnunar og
skyldra greina svo sem jarðskjálfta-
verkfræði. í þessu sambandi er rétt
að benda á hversu hlutfallslega fáir
sérfræðingar í burðarþolsverkfræði
eru til hérlendis.
Því legg ég til að sett verði á fót
framhaldsnám í burðarþolsverk-
fræði við Háskóla íslands. Áætluð
lengd námsins er eitt og hálft
ár.i þannig að starfandi
verkfræðingar og tæknifræðingar
geti lokið því ef þeir uppfylla
ákveðnar lágmarkskröfur.
Eftirlit
Eftirlit ber að auka.
Hér skal sérstaklega bent ánauð-
syn þess að koma á fót ákveðnu.
lágmarkseftirliti með innfluttum
byggingarefnum. Lagt er til að
þetta verði gert með því að skylda
efnissala til að veita nákvæmar
upplýsingar um efnisgæði, svo sem
brotstyrk, sem nauðsynlegt er fyrir
þolhönnun að hafa upplýsingar um.
Ég tel að eftirlitshlutverk bygg-
(1) Kröfustaðlar, sem skilgreina
fyrst og fremst markmið þolhönn-
unar. Slíkir staðla hafa oftast
lagalegt gildi og eru gefnir út á
vegum stjómvalda.
(2) Iðnaðarstaðlar eða hönnunar-
leiðbeiningar, þar sem gerð er grein
fyrir (oft með dæmum) á hvern
hátt hægt er að ná settum mark-
miðum. Slíkir staðlar eru oft gefnir
út af hagsmunaaðilum og hafa þá
ekki lagalegt gildi að öllu jöfnu.
Raunar má telja það mjög óheppi-
legt að slíkir staðlar öðlist lagalegt
gildi.
Þessu tvennu er oft blandað sam-
an (dæmi Byggingarreglugerðin)
og verður að telja það mjög óheppi-
legt vegna þess, að það getur
auðveldlega leitt til þess að „þum-
alfingursreglur" öðlist lagalegt
gildi, en slíkt er dragbítur á eðlilega
þróun.
Grundvallarregla í öllum stöðlum
ætti því að vera: „Leyfilegt er að
og sér í lagi þegar haft er í huga
að kostnaður við slíka staðlagerð
er óverulegur samanborið við þau
verðmæti sem í húfi eru.
Heimildir
(1) Rannsóknir og þróunarstarfsemi í þágu
atvinnuvcganna, Langtímaáœtlun
1982—1987, Rannsóknaráð ríkisins, Rit
1982:2.
(2) Rannsóknir f verkfrœði- og raunvísind-
um, Langtímaáætlun 1984—1989, Rann-
sóknaráð rfkisins og Háskóli íslands, júlí
1985.
(3) Ragnar Sigbjðrnsson: Greinargerð
varðandi rannsóknir í burðarþolsverk-
fræði, Verkfræðistofnun Háskóla íslands
1987.
(4) Ragnar Sigbjömsson: Tillaga varðandi
nám í burðarþolsverkfræði, Verkfræði-
stofnun Háskóla íslands 1987.
(5) Byggingarreglugerð 1979 ásamt skipu-
lagslögum, byggingarlögum og skipulags-
reglugerð 1985, Skipulag rfkisins 1985.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Verkfræðistofnunar Háskóla fs-
lands.