Morgunblaðið - 15.09.1987, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. SEPTEMBER 1987
Morgunblaðið/Sverrir
Verslunin Fólk í Nýjabæ hefur stækkað verslunarrými sitt og er nú
á rúmlega 500 fm gólffleti.
Verslunin Fólk
á 500 fm gólffleti
VERSLUNIN Fólk í Nýjabæ við
Eiðistorg á Seltjarnarnesi á 1 árs
afmæli um þessar mundir. Ný-
lega stækkaði verslunin við sig
og er nú á rúmlega 500 fm gólf-
fleti.
Verslunin Fólk býður upp á fatn-
að fyrir fólk á öllum aldri. Fatnaður-
inn kemur aðallega frá Skand-
inavíu, m.a. frá Hennes & Mauritz,
Þýskalandi og Englandi. Einnig er
ráðgert að setja upp skódeild í versl-
uninni á næstunni.
Eigandi verslunarinnar er Baldur
Dagbjartsson ásamt fleirum.
Kvikmyndasýning
á Tannháuser
STYRKTARFÉLAG íslensku
óperunnar gengst fyrir kvik-
myndasýningu á óperunni
Tannháuser kl. 20.00 í kvöld.
Mynd þessi var tekin upp af sýn-
ingu óperuhússins í Bayreuth á
Tannháuser árið 1978.
Sýnt verður í Þýska bókasafninu,
Tryggvagötu 26 á 4. hæð og er
öllum heimill aðgangur.
Tónleikar í Lang-
holtskirkju
AÐRIR tónleikar Tónlistarhátíð-
ar ungs fólks á Norðurlöndum
(Ung nordisk musik) verða í
Langholtskirkju kl. 20.30 í kvöld,
15. september.
Á efnisskránni eru kammerverk
eftir ung tónskáld frá Norðurlönd-
um, þar á meðal tvö íslensk eftir
þá Eirík Öm Pálsson og Hauk Tóm-
asson. Ásgeir H. Steingrímsson,
Eiríkur Öm Pálsson og Sveinn Birg-
isson leika „Five Miniatures" eftir
Eirík en flokkur hljóðfæraleikara
undir stjóm Guðmundar Óla Gunn-
arssonar flytur verk Hauks „5
landslög". Guðmundur Óli stjómar
jafnframt flutningi á „Lapidory
Landscapes" eftir Jesper Koch frá
Danmörku.

Athugið
Læknastofa mín verður lokuð til mánudagsins 5.
október. Staðgengill minn verður Sveinn Rúnar
Hauksson Dómus Medica.
Timapantanir hjá honum eru í síma 15477 frá
kl. 9-18 alla virka daga.
Grimur Sæmundsen, læknir.

&
Fyrir skólann
Prjónum húfur með
nöfnum á.
Verð á skíðahúfum
kr. 400,
á dúskahúfum kr. 500
og á treflum kr. 250.
Allar nánari upplýsingar í
símum 98-2057, 98-1650
og íversluninni
Adam og Eva
sími 98-1134.
QeymlA auglýslnguna.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir Önnu Bjamadóttur
Maðurinn veldur
flestum stórslysum
EFTIR heimsfréttum að dæma fer stórslysum og náttúruham-
förum sífjölgandi. Það líður varla sú vika að ekki sé greint frá
flóði, jarðskjálfta, flugslysi, stórbruna eða jafnvel kjamorku-
slysi einhvers staðar í heiminum. Sérfræðingar, sem hafa kannað
þessa þróun á vísindalegan hátt, draga sömu ályktun og almenn-
ingur. Þeir telja að stórslysum eigi eftir að fjölga verulega á
næstu ámm og kenna mannskepnunni að mestu um. Hellirigning
veldur ekki af eigin rammleik flóðum í Ölpunum. Ófullnægjandi
vamarkerfi í sovéskum kjamorkuvemm eða svissneskum efna-
vömgeymslum valda umhverfinu ekki stórskaða. Athafnir
mannsins bjóða hættunni heim. Tvo þriðju allra stórslysa í heimin-
um má rekja til mannskepnunnar sjálfrar.
Tryggingafélög sem tryggja
önnur tryggingafélög, endur-
tryggingafélög, fylgjast grannt
með stórslysum, orsökum þeirra
og afleiðingum. Það er mikið í
húfi fyrir þau ef ekki verður
spomað við þessari þróun. Annað
stærsta endurtryggingafélag
heims, Schweizerischer Ruck-
versicherungsgesellschaft
(Schweizer Ruck) í Zurich, hefur
gefið út niðurstöður ítarlegrar
könnunar á stórslysum í heimin-
um á árunum 1970 til 1985. Hún
nær til slysa sem ollu stórfelldu
fjártjóni eða þar sem 20 eða fleiri
létu lífið. Á þessum fimmtán árum
urðu samtals 2305 stórslys, 1,5
milljónir manna létust og 50 millj-
ónir misstu heimili sín. Trygg-
ingafélög greiddu 36 milljarða
dollara í skaðabætur en tjónið er
metið í heild á 70 milljarða dollara.
Umferðarslys og
stórbrunar mestu
tjónvaldarnir
Könnunin leiðir í ljós að nátt-
úruhamfarir, eins og jarðskjálftar,
óveður og stórflóð, ollu þriðjungi
(29,1%) stórslysa á þessu tíma-
bili. Meginhluti þeirra varð hins
vegar í tengslum við umferð í
lofti, á láði eða legi (46,3%) eða
stórbruna (18,9%). Tæplega 70%
stórslysa urðu þannig af manna-
völdum, og þá eru minniháttar
umferðar-, vinnustaða- og
frístundaslys ekki tekin með í
reikninginn.
Stórslys eru mannskæðust í
þriðja heiminum. 98% allra sem
létust í þeim á árunum 1970 til
1985 bjuggu í fátækustu löndum
heims. 1,1 milljón manns lést til
dæmis í jarðskjálfta í Kína 1976
og 300.000 manns fórust í flóðum
sem hvirfilbylur orsakaði í
Bangladesh 1970. Mesta fjártjó-
nið varð hins vegar í Norður-
Ameríku og Evrópu. Náttúruham-
farir eru algengasta orsök
stórslysa í Norður-Ameríku en
stórbrunar valda mestum skaða í
Evrópu.
Tíðni stórslysa jókst um 18% á
árunum 1970 til 1985, eða úr 133
á ári í 158. Þekkingarleysi við
meðferð stórvirkra en flókinna
tækja verður æ algengari slysa-
valdur. Vangá og kæruleysi er til
dæmis kennt um að 6230 iétu lífið
í feijuslysum í þriðja heiminum
1970 til 1985.
Það liggur í augum uppi að
aukin tæknivæðing, umferð og
þéttbýli auka hættu á stórslysum.
Því flóknari sem tæknin verður
og umferðin meiri því meiri líkur
eru á stórslysum, mannfalli og
fjárskaða. Það er erfiðara að sýna
fram á samhengi milli breytinga
á umhverfi og náttúruhamfara.
Talið er víst að loftmengun og
eyðing eða nýting regnskóganna
muni til dæmis hafa áhrif á veður-
far og auka úrkomu í heiminum
í framtíðinni. Hitt verður þó ekki
sannað fyrirfram hvort þetta hafi
fleiri náttúruhamfarir í för með
sér.
Ræktun landsins eyk-
ur líkur á stórf lóðum
Vísindamaðurinn Herbert Tie-
demann hefur þó sýnt fram á, í
könnun sem hann gerði fyrir
Schweizer Ruck, að beint sam-
hengi virðist vera milli náttúru-
hamfara og röskunar mannsins á
náttúrunni. Þurrkun mýrlendis,
stíflur í ám og vötnum, malbik
og uppbygging auka líkumar á
flóðum í miklum rigningum. Gróð-
ursæl jörð með fjölda ólíkra
smáplantna tekur við mun meiri
vætu en ræktuð jörð. Þetta á sérs-
taklega við í skóglendi. Gróður-
lendi af þessu tagi drekkur í sig
þrettán sinnum meiri úrkomu en
akrar. Flóðin í Evrópu í sumar
stöfuðu því ekki eingöngu af
vatnsmagninu sem helltist yfir
heimsálfuna heldur höfðu athafnir
mannsins á jörðu niðri og ill áhrif
hans á umhverfið sitt að segja.
Stjómvöld í Bæjaralandi í Vest-
ur-Þýskalandi tóku þetta til
athugunar og ákváðu í kjölfar
flóðanna í Olpunum að hætta
samstundis við að ryðja land und-
ir skíðabrautir.
Líkur á að náttúruhamfarir
valdi vemlegu tjóni hafa marg-
faldast frá fyrri tíð. Nú er iðulega
byggt þar sem engum datt í hug
að reisa mannvirki áður. Ná-
kvæmar rannsóknir, forspár og
almannavamir eiga nú að koma
í veg fyrir að stórslys hljótist af
náttúmhamfömm á stöðum, sem
reynslan kennir mönnum að em
hættulegir.
Tryggingafélög era framarlega
í hópi þeirra sem beijast fyrir
auknu öryggi og forvömum. Sér-
fræðingar þeirra vilja þó hvorki
setja skorður við tækniþróun né
banna landbúnað og hraðbrautir.
Þeir vilja heldur bæta alla skipu-
lagsstarfsemi og Iáta taka meira
tillit til hugsanlegrar slysahættu
í framtíðinni. Þeir ítreka nauðsyn
fullkomins öryggiskerfís í sam-
bandi við tækni og vísindi og vinna
að rannsóknum á nýjum leiðum
til að draga úr hættu af náttúm-
hamfömm.
Heimild: Die Weltwoche
Vísindi og tækni halda áfram að auðvelda okkur lífið. Á hinn
bóginn fer enginn í grafgötur um hættumar, sem eru samfara
rannsóknum, vísindastörfum og tækniframförum.