Morgunblaðið - 15.09.1987, Qupperneq 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. SEPTEMBER 1987
Jafnrétti fatlaðra unglinga
eftir Hrafn
Sæmundsson
Umræða um jafnrétti er stöðnuð.
Umræðan snýst nær eingöngu um
jafnrétti kynjanna. Jafnrétti milli
kvenna og karla. Þessi umræða er
orðin eins og skemmd grammófón-
plata. Hún er orðin þráhyggja
þeirra aðila í þjóðfélaginu sem misst
hafa yfírsýnina. Aðila sem halda
að veröldin sé það þrönga umhverfí
sem þeir sjálfír hrærast í. Umræðan
er einnig oftast flutt í tilfínninga-
hita og af tilfínningasemi og vantar
alla rökhyggju. Þessi einhliða um-
ræða gerir það að verkum að
jafnréttismál almennt eru lítið á
dagskrá. Jafnrétti er það, að allir
menn hafí sama rétt eða svipaðan.
Það á ekki að snúast um baráttu
milli karls og konu frekar en bar-
áttu milli karla inribyrðis og kvenna
innbyrðis. Eða jafnrétti milli ýmissa
þjóðfélagshópa. Jafnréttisumræðan
á að snúast um jafnrétti á öllum
sviðum.
Lítill hópur
Hér verður aðeins drepið á jafn-
rétti eins lítils hóps í þjóðfélaginu.
Jafnrétti fatlaðra og ófatlaðra ung-
menna. Til að skýra þetta nánar
getum við tekið dæmi um tvö böm.
Annað fæðist ófatlað en hitt fatlað.
Ef til vill má segja að þessi tvö
böm eigi sama rétt í þjóðfélaginu
samkvæmt lögum og reglugerðum.
í reynd er þetta ekki þannig. Alveg
frá upphafí kostar það til að mynda
miklu meira fyrir fatlaða bamið að
geta notið þess sama og það ófatl-
aða. Þetta er aðeins einn þáttur
málsins.
Þjóðfélagið kemur á ýmsan hátt
til móts við þarfír fatlaðra bama.
Of langt yrði upp að telja þá hluti,
þá þjónustu, sem fatlað bam fær
úr sameiginlegum sjóði þjóðfélags-
ins til þess að geta notið jafnréttis
til móts við ófatlaða barnið. Þegar
þau mál em þó skoðuð nánar kem-
ur í ljós að meginþorri þess sem
fatlaða bamið fær til þess að það
geti setið við sama borð og það
ófatlaða, nær ekki ýkja langt fram
yfír þær frumþarfir sem hver og
einn þarf á að halda. Því miður nær
þjónustan ekki einu sinni alltaf til
að fullnægja þessum frumþörfum.
Það er full ástæða til að vekja
athygli á þessum staðre}mdum. Það
er full ástæða til að vekja athygli
á þessu, meðal annars vegna þess
að skortur á jafnrétti fatlaðra og
„ Jafnrétti er það, að
allir menn haf i sama
rétt eða svipaðan. Það
á ekki að snúast um
baráttu milli karls og
konu frekar en baráttu
milli karla innbyrðis og
kvenna innbyrðis.“
ófatlaðra ungmenna stafar stund-
um af þekkingarleysi þeirra sem
þama eiga hlut að máli. Þessi þekk-
ingarskortur veldur því meðal
annars að ekki er gert ráð fyrir því
í skipulagi og skiptingu fjármagns
að það kostar miklu meira að veita
fötluðum ungmennum sama rétt og
þeim ófötluðu.
2,0 LÍTRAR
Hrafn Sæmundsson
Það er hægt að taka einföld
dæmi um það. Að taka dæmi um
þróun fatlaðs og ófatlaðs bams
fram yfír unglingsárin. Ófatlaða
bamið fer inn í hefðbundið kerfí.
Það gengur — ef allt er með felldu
— nokkuð ömggan tröppugang
fram til fullorðinsára. Það fer í
gegnum skólakerfið. Það á kost á
unglingavinnu á sumrin. Það hefur
greiðan aðgang að félagslífí o.s.frv.
Allt þetta stendur ófötluðu bami
nokkum veginn opið. Fyrir fatlaða
bamið er þetta miklu flóknara og
erfíðara. Það kemur strax í ljós að
það em ótal hindranir á leið fatlaða
bamsins. Þessar hindranir em bæði
félagslegs og efnahagslegs eðlis. í
félagslega þættinum er hægt að
vinna og mætti raunar vinna miklu
meira en gert er. Fjárhagshlið dæm-
isins er spuming um siðferðilegar
og pólitískar ákvarðanir.
A þessu sviði verður að taka til-
lit til þess að á unglingsámnum
lenda fötluð og ófötluð ungmenni í
sömu aðstöðunni. Félagslegar þarf-
ir þeirra em svipaðar. Þó þurfa
fotluð ungmenni oft á tíðum meiri
aðstoð en ófötluð til að geta notið
félagslífs og almennra mannrétt-
inda á þessum ámm. Þetta fer
meðal annars eftir eðli fötlunarinn-
ar.
Pólitískt mat
Þá er komið að lq'ama málsins.
Það þarf auðvitað vissan skilning
og vissa skipulagningu til að jafn-
rétti fatlaðra og ófatlaðra ung-
menna verði að veruleika. En menn
verða einnig að gera sér raunsæja
grein fyrir því að það kostar miklu
meiri flármuni að gera þetta jafn-
rétti að raunvemleika. Það kostar
mikla fjármuni að gera fötluðum
ungmennum kleift að njóta sama
réttar og ófatlaðir unglingar hafa
og þjóðfélagið hefur viðurkennt í
reynd.
Tökum örfá dæmi um þetta.
Hvað þarf til þess að fatlað ung-
menni geti notið jafnréttis til
sumarvinnu? Það getur þýtt sér-
stakan tilsjónarmann fyrir hvem
einstakling eða allavega meiri um-
sjón ef um mikla fötlun er að ræða.
Jafnrétti á þessu sviði borgar sig
ekki fjárhagslega við fyrstu sýn.
Til þess að þetta jafnrétti geti orðið
í reynd verður að gera sérstakar
ráðstafanir í flárhagsáætlun fyrir
þennan þátt.
SIEMENS
Siemens VS 52
jLótt og iipur ryksuga!
>1
• Með hleösiuslcynjara og sjálfinndreginni snúru.
• Kraftmikil en spameytin.
• Stór rykpoki.
• 9.5 m vinnuradús.
Smith og Norland
Nóatuni4,
s. 28300