Morgunblaðið - 18.11.1987, Blaðsíða 54

54
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. NÓVEMBER 1987
Fáksmenn samankomnir í annarri hópreið sinni 1926 á gatnamótum Fríkirkjuvegar og Skothúsvegar. Myndina tók Magnús Ólafsson.
„Hestur í lífi þjóðar:
Hlutverk þarf-
asta þjónsins
í hnotskurn
Hestar
Valdimar Kristinsson
Fyrr á þessu ári var gefin út
bókin „Hestur í lífi þjóðar“. Er
hér um að ræða myndabók með
safni af gömlum myndum þar
sem hesturinn er sýndur í lífi og
starfi íslensku þjóðarinnar á
seinni hluta 19. aldarinnar og
fyrri hluta 20. aldar. Það eru
fjórir einstaklingar sem standa
að útgáfu bókarinnar. Anna
Fjóla Gísladóttir sá um ljós-
myndavinnu, ívar Gissurarson
safnaði heimildum og skrifaði
texta, Marietta Maissen sá um
útlit ásamt Pétri Behrens og Max
Indermaur frá Sviss gefur bók-
ina út.
Formála að bókinni skrifar Bjöm
Th. Bjömsson og rekur hann þar
sögu íslenska hestsins og hlutverk
hans frá öndverðu til þessa dags.
Þá leiðir Bjöm getum að því að
íslenski hesturinn sé hinn uppruna-
legi hestur Norður-Evrópu og að
e.t.v. sé hann hinn óbreytti
stríðsfákur Genghis Khan og að
riddarar Vilhjálms bastarðar hafi
hleypt slíkum hestum upp brekk-
umar við Senlac haustið 1066 og
með þeim unnið Bretland undir veldi
sitt, svo notuð séu orð Bjöms. í lok
formálans segir Bjöm: „Þannig
hefur asíski steppuhesturinn,_ frjó-
semistákn eiraldar, Sleipnir Óðins,
stríðshestur víkingaaldar, haldist á
íslandi um 1100 ár, án blóðblöndun-
ar, og er enn jafn hreinn og stæltur
og þegar hann var fluttur á knerri
norður um hafið á níundu öld.
Bókinni er skipt í níu kafla sem
kallast íslenski torfbærinn, þarfasti
þjónninn, dráttarhestar, sunnu-
dagstölt, samgöngur og ferðalög,
konungskomur, kappreiðar, Græn-
landsleiðangur og í þeim síðasta er
stutt kynning á þeim ljósmyndurum
sem eiga flestar myndir í bókinni.
Bók þessi gefur mjög góða mynd
af hlutverki hestsins á þessum
tímum og má segja að hún beri
nafn með rentu. Er bókin merkilegt
safn heimilda um íslenska hestinn
og meira en það því hún segir
margt um húsbyggingar og klæða-
burð fólksins á þessum tímum.
Fróðlegt er að skoða myndir úr
þéttbýli, sem eru aðallega frá
Reykjavík og Akureyri, með saman-
burð við nútímann í huga.
Sérstaklega má geta hér kaflans
um Grænlandsleiðangur Kapteins
Johans Peter Koch 1912-1913 sem
er mjög fróðlegur, bæði myndir og
texti. Voru keyptir sextán hestar
héðan í þennan leiðangur þar sem
átti að fara 1200 km leið yfir Græn-
landsjökul. Endirinn varð sá að
aðeins fimm hestar fóru upp á há-
jökulinn. Um einn þessara hesta.
Grána, skrifaði Koch í dagbók sína:
„Nú er Gráni einn eftir. Ég vona
af öllu hjarta að okkur takist að
bjarga þeirri afbragðsskepnu. Hans
líkar eru vandfundnir." Éftir ótrú-
lega þrautseigju er svo komið í
júnílok, að Gráni er farinn að tefja
leiðangurinn frekar en hitt, og gripu
menn þá til þess ráðs þann 28. júní
að draga hann á sleða frekar en
að lóga honum. Koch lýsir þessu
svo: „Þegar hann gafst upp í morg-
Overland-bifreið frá bifreiðastöð Steindórs föst í Steinslæk við Sandhólaferju 1921. Hestar frá Sand-
hólafeiju eru tilbúnir að draga bílinn upp úr læknum. Á hestunum eru frá vinstri: Vigfús Pálmason
frá Hofshjáleigu, Ágúst Jóhannsson kaupmaður í Vetleifsholtshverfi, Guðmundur Halldórsson bóndi á
hestinum Sval og Björgvin Jónsson frá Ármúla. í bilnum eru frá vinstri óþekktur bílstjóri og Steindór
Einarsson eigandi bifreiðastöðvarinnar. Sagt er að Steindóri hafi verið það mjög á móti skapi að Har-
aldur Blöndal ljósmyndari skyldi skrá atburð þennan með myndatöku sinni. Það hefur lagst þungt í
þennan forgöngumann íslenskrar bilamenningar að vera dreginn upp úr læknum af samgöngutæki
fortíðarinnar, hestinum.
un, bundum við fætur hans saman
og lögðum hann á áklæðið hans
ofan á svefnpokana, milli sleða-
mastranna, breiddum tvö hrein-
dýraskinn og tjaldið ofan á hann
og bundum varlega en örugglega á
sleðann. Þar lá hann með malpoka
sinn á hausnum, jóðlaði ögn af fóð-
urbæti í sig og kunni því bersýni-
lega vel að láta draga sig.“ Þann
fjórða júlí varð þó ekki komist hjá
því að taka Grána af lífi og um
miðjan mánuðinn lauk þessum
merka rannsóknarleiðangri.
Útlit bókarinnar er með ágætum
en óneitanlega hefði þó verið að-
gengilegra að hafa hvem mynda-
texta við þá mynd sem hann
tilheyrði en ekki alla saman í lok
hvers kafla. Athygli vekur að þrátt
fyrir háan aldur myndanna eru
gæði þeirra margra með ólíkindum
mikil. Texti bókarinnar, sem er
stuttur og snaggaralegur, er á fjór-
um tungumálum, ensku, dönsku,
þýsku og að sjálfsögðu á íslensku.
Með þessari tilhögun er bókin kjör-
in ti) gjafa bæði hérlendis sem
erlendis.
„Hestur í lífi þjóðar" er enn einn
ástaróðurinn til íslenska hestsins í
formi bókar. Auk þess er það lofs-
vert framtak að þessum myndum
skuli safnað á einn stað til útgáfu.
Satt best að segja óraði mann ekki
fyrir því að til væru svo margar
myndir af hestinum frá þessu tíma-
bili og alls ekki svo góðar myndir.
Hestarnir fimm sem fóru á Grænlandsjökul. Frá vinstri talið: Gráni
sem getið er um hér í greininni. Hann situr Vigfús Sigurðsson og
teymir Brúnku, Kapt. Koch á Jarpi og Larsen situr Pólaris og teym-
ir Kavalerinn. Myndina tók Dr. Alfred Wegener veðurfræðingur.
Forverar sjúkrabflanna flýtja hér sjúkan mann til lækningar. Höfundur myndarinnar er ókunnur, auk
þess sem ekki er vitað hvenær myndin var tekin eða hvar.
Skáldsaga frá
Max Frisch
á íslensku
ÚT ER komin hjá Bókaútgáfunni
Erni og Örlygi islensk þýðing á
skáldsögunni Homo faber eftir
Max Frisch.
í frétt frá útgefanda segir að
Max Frisch sé fremsti rithöfundur
Svisslendinga á þessari öld og með-
al þekktustu skálda sem skrifa á
þýska tungu. íslendingar hafa til
þessa einkum þekkt Frisch sem leik-
ritaskáld og þá sérstaklega verkin
Andorra og Biedermann og brennu-
vargamir. Homo faber er sú
skáldsagna Frisch sem hefur orðið
mestrar athygli og vinsælda aðnjót-
andi.
Homo faber er nafngift sem vísar
annarsvegar til aðalpersónu og
sögumanns bókarinnar, Walters
Faber, en hinsvegar til ákveðinnar
persónugerðar, „tæknimannsins" í
nútímasamfélagi, þeirrar mann-
gerðar sem telur sig vera æðsta
stig „homo sapiens". Walter Faber
álítur sig vera slíka tækniveru, með
fullt vald yfir umhverfi sínu, en
margháttuð og óvenjuleg reynsla,
sem hann veðrur fyrir á linnulaus-

FABER
msB^sKÁLDSAGA
MAX FRÍSCH
um ferðalögum sínum í sögunni,
knýr hann til að endurskoða lífsvið-
horf sín. Margt virðist tilviljunum
og duttlungum háð og þær hremm-
ingar sem Walter Faber ratar í
vekja upp þá spurningu hvort hann
sé í raun og vem homo faber.
Skáldsöguna þýddu Ástráður
Eysteinsson og Eysteinn Þorvalds-
son. Þeir hafa jafnframt ritað
ítarlegan eftirmála með verkinu þar
sem lýst er höfundarferli Frisch og
fjallað um ýmis skáldverk hans,
með sérstakri áherslu á Homo fa-
ber.