Morgunblaðið - 12.12.1987, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1987
P
pierre cardin
Skartgripur
sem mœlir tímann
Jón og Óskar
Laugavegi 70
MEBA
Magnús E. Baldvinsson
Kringlunni
Guðmundur Þorsteinsson
Bankastræti 12
Klukkan
Hamraborg 1
Kópavogi
Georg V. Hannah
Keflavík
Jón Bjarnason
Akureyri
Myndverk úr máli
JÓN DAN
1919 - ÁRIÐ EFITR SPÖNSEIVEIKINA
Saga byggö á
raunverulegum
atburöum,
í senn
harmsöguleg
og kímin.
Saga sem
hittir lesand-
ann beint í
hjartastað.
BÓKAÚTGÁFAN KEILIR
Bókmenntir
Friðrika Benónýs
Stálnótt. Höfundur: Sjón.
Útgefandi: Mál og menning,
1987.
Í ritdómi um ljóðasafnið Dreng-
urinn með röntgenaugun í nýjasta
hefti Tímaritsins Máls og menning-
ar (TMM/4/87) heldur Ástráður
Eysteinsson því fram að Sjón sé
neðansjávarskáld. Gott og vel. En
í fyrstu skáldsögu sinni, Stálnótt,
rís hann úr djúpinu, undir nafninu
Johnny Triumph, brunar framhjá
sokknu flakinu af Medúsu RE 23,
og ekur á land. Hann sáir eggjum
sínum í geislavirka jörð og upp rísa
djöflar Qórir, einn til höfuðs hverri
höfuðátt. Það kemur svo í hlut gam-
alla kunningja úr Ævintýrabókum
Enid Blyton, Finnsins, Jonnans,
Dísunnar og Onnunnar að vera full-
trúar hverrar áttar fyrir sig og eiga
stefnumót við djöflana í nóttinni.
Ekkert þeirra, nema Annan, lifir
þann fund af; Finnurinn hverfur í
hafið, Jonninn sogast inn í himininn
og Dísan klofnar í tvennt við fæð-
ingu afkvæmis djöfulsins. En
Annan gerir meira en lifa af. Hún
sem var lömuð fær mátt og gengur
til verks við að koma eggjum
Johnny Triumph fyrir kattamef.
Eða hvað? Skolar þeim ekki óðara
á land aftur?
Hér er vissara að staldra við og
taka fram að þessi söguþráður er
mín útkoma úr þvi púsluspili sem
bókin er. í Stálnótt er nefnilega
ekki um neinn línulegan söguþráð
að ræða. Bókin er sett saman úr
myndbrotum, sínu úr hverri áttinni
og lesanda látið eftir að raða þeim
saman. Stíllinn er knappur, kaflar
byija stundum í miðri setningu og
ekkert er skýrt út. Öllu er lýst utan
frá eins og i kvikmynd og það þög-
ulli kvikmynd því engin persónanna
mælir orð frá munni. Þessi aðferð
er líka vel við hæfi því það eru
myndimar sem bera frásögnina
uppi; undraheimur afþreyingar-
myndanna er uppspretta Qölmargra
lýsinga ( bókinni og ásamt súrrealf-
skri/demónskri myndlist greinilega
sterkasti áhrifavaldurinn. Mikil
rækt er lögð við smáatriðalýsingar
og útlistað nákvæmlega hveiju per-
sónur klæðast og jafnvel hvemig
þær mála sig. Litadýrðin er gífurleg
Sjón (Siguijón B. Sigurðsson)
og eykur enn á þá tilfinningu að
hér sé um myndverk að ræða ekki
síður en bókmenntir. Ég minnist
þess ekki að hafa séð í íslenskri
skáldsögu annan eins myndvefnað,
nema þá helst hjá Thor Vilhjálms-
syni.
En það er á fleiri máta sem Stál-
nótt sker sig úr í íslensku bók-
menntasafni síðari ár. Einmitt
núna, þegar menningarvitar hafa
þyngri áhyggjur en nokkru sinni
fyrr af því flóði erlendrar afþreying-
ar sem yfír okkur ríður, og dagskip-
un rithöfunda virðist vera að sækja
sér efnivið í hinn íslenska sagna-
arf, þá geysist Sjón inn á skáld-
sagnaakurinn með sögu sem gefur
öllum slíkum vangaveltum eins
langt nef og hugsast getur. Trúr
sinni súrrealísku stefnu ögrar hann
viðteknum hugmyndum, en er hann
ekki lfka að koma til skila þeim
sagnaheimi sem kynslóð hans og
þær sem á eftir koma þekkja best?
Eru ekki Ævintýrabækumar og
afþreyingamyndimar, tfskufatnað-
ur og geislavirkni mun sterkara afl
í mótun ungs fólks en íslendinga-
sögur og þjóðsögur? Og hvers vegna
þú ekki að gera þeirri mótun skil f
bókmenntunum?
Það er kannski á þessum forsend-
um sem því er lialdið fram að
Stálnótt sé unglingabók, eins og
Þórður Helgason gerði í umfjöllun
um hana f Rfkisútvarpinu. Én ég
trúi ekki öðru en þeir sem eldrí eru
kunni jafnvel að meta hana, ef þeim
tekst að hrekja afþreyingargrýluna
úr huganum og lesa bókina nem
það bókmenntaverk tem hún vissu-
lega er. Hún er ekki íullkomin, en
myndimar, málfarið, Etíllinn og
hugmyndimar standa fyllilega jafn-
fætis þvf besta sem Líjón hefur gert
f ljóðum sfnum. Það iná kannski
lfka með nokkmm rétti halda þvf
fram að Stálnótt sé ekki skáld-
saga, heldur Ijóðaflokkur, en ég fæ
ekki séð að það skipti nokkru máli.
Ekki frekar er spumingar um það
hvort Sjón sé súrrealisti, dadaisti,
fútúristi eða frík, skipta máli; hann
er skáld.
Sunnudaginn 13. desember veröur efnt til Framsóknarvistar ac! Hótel Sögu,
Súlnasal kl. 14.00. í tilefni 50 ára afmælis Framsóknarvistar veróa vegleg verö-
laun. Þar á meóal feróirtil Amsterdam, bókaverölaun og jóla-matarkörfur.
Guömundur G. Þórarinsson, alþingismaöur flytur ávarp.
Aðgangseyrir er kr. 350.- Kaffiveitingar innifaldar
FRAMSÓKNARFÉLAG REYKJAVÍKUR
Myndbanda-
skáparnirvinsælu
komnir.
Fjórargerðir.
VALHÚSGÖGN
Araib S. .i-*r USTB
FRAMSORNARVIST
Á HÓTEL SÖGU
SUNNUDAGINN
13. desember.
i