Morgunblaðið - 13.12.1987, Blaðsíða 24

1
24 C MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. DESEMBER 1987
„NIÐUR MED
EINRÆÐIÐ!“
Matvælaóeirðir í Rúmeníu auka vanda Ceausescus
Ceausescu og Elena forsetafrú: 35 ættingjar í valdastöðum.
NICOLAE Ceausescu Rúmeníuforseti verður trúlega fyrir þrýst-
ingi á aukaþingi rúmenska kommúnistaflokksins, sem hefst á
morgun. Það átti upphaflega að fara fram fyrir viku, en því var
frestað vegna aukinnar andstöðu, sem forsetinn hefur mætt, og
vaxandi óvissu og upplausnar í flokknum. Flokksþingið fylgir í kjöl-
far matvælaóeirða í iðnaðarborginni Brasov og tilskipunar um
orkuskömmtun, fjórða veturinn í röð. Völd Ceausescus hafa aldrei
verið í eins mikilli hættu og forystuhæfni hans hefur aldrei verið
dregin eins rnikið í efa, en erfitt er að hrófla við honum.
Tóm matvöruverzlun: skömmtun eins og á stríðstímum.
Fyrir nokkrum dögum rak
Ceausescu Alexandru
Babe fjármálaráðherra
vegna versnandi efna-
hagsástands og aukinnar
óánægju almennings með rýmandi
lífskjör. Þremur dögum áður hafði
í fyrsta skipti verið staðfest að ofsa-
fengnar mótmælaaðgerðir hefðu
farið fram í Brasov, sem er önnur
stærsta borg Rúmeníu. Um leið
hótuðu Rúmenar að greiða ekki
Alþjóðabankanum um 75 milljarða
kr. skuld. Alls hefur Ceausescu rek-
ið um 20 ráðherra og embættis-
menn síðan í ágúst. Slíkar
hreinsanir em nær árviss atburður
og haft er á orði að hann kunni
engin önnur ráð til að berjast gegn
þrálátum matvæla- og orkuskorti.
Þeir erfiðleikar stafa af því að
Ceausescu hefur fylgt þeirri stefnu
síðan 1981 að greiða megnið af
erlendum skuldum Rúmena fyrir
1990 og auka framleiðni. Skuldim-
ar hafa minnkað um rúman helming
og nema nú um 200 milljörðum kr.
Matvæli og flestar aðrar seljanlegar
vömtegundir hafa verið fluttar út
til að grynnka á skuldunum. í fyrra
minnkaði útflutningur um 11% og
þá nam halli á viðskiptum við út-
lönd tveimur milljörðum dollara.
Skuldir Rúmena stafa af miklum
og óarðbæmm „gælu“-fjárfesting-
um í iðnaði á fyrstu stjómarámm
Ceausescus, sem er 69 ára gamall
og hefur verið við völd síðan 1965.
Skipulagning orkumála hefur verið
í molum og rafstöðvar em í lama-
sessi.
Skuggsýnt
Nokkmm dögum áður en í brýnu
sló í Brasov gaf stjóm Ceausescus
út tilskipun um 30% niðurskurð á
orkunotkun heimila og „óarðbærra
fyrirtækja", m.a. skóla og sjúkra-
húsa. Skrúfað er fyrir rafmagnið í
tvo til átta tíma á dag og hiti í
heimahúsum hafður í lágmarki.
Skuggsýnt er á heimilum og skrif-
stofum, því aðeins má hafa kveikt
á örfáum lömpum. Vandratað er
um götur borga og bæja í skamm-
deginu, því að einu götuljósin, sem
loga, em við aðalgötur. Stjómío
hefur jafnvei gengið svo langt að,
stela rafmagni frá Júgóslövum úr
sameiginlegu orkuveri þeirra í Jám-
hliðinu í Dóná, með því að taka
þaðan óleyfilegt magn.
Þúsundir Rúmena freista þess
að flýja myrkrið, kuldann, skortinn
og kúgunina og em skotnir af
landamæravörðum. Um 2.000
reyna árlega að komast til Júgó-
slavíu, margir með því að synda
yfir Dóná. 1 júgóslavnesku landa-
mæraþorpi em tugir ómerktra
grafreita flóttamanna, sem vom
komnir inn í Júgóslavíu þegar þeir
féllu fyrir kúlum rúmenskra landa-
mæravarða. Að undanfömu hefur
tugum Rúmena verið smyglað til
Vestur-Þýskalands í vömbifreiðum
gegn allt að 5.000 punda gjaldi.
Þrátt fyrir uppþotin í Brasov
hefur lítið borið á óánægju í Rúm-
eníu. Landsmenn fá helzt útrás fyrir
gremju sína á leiksýningum, þar
sem hæðzt er að ástandinu, t.d.
með því að láta verksmiðjustjóra
laga „skyndikaffi", sem sést varla
í verzlunum, og húsmæður hringja
í næstu verzlun og panta kjöt. Jafn-
vel skinka, spægipylsa og niðursoð-
ið kjöf fást ekki nema fyrir harðan
gjaldeyri, sem almenningi er bann-
að að hafa undir höndum. Leikhús
em velsótt, því að ekki er talið
fært að sjónvarpa nema í tvær
klukkustundir á kvöldin. Leiksýn-
ingar, tónleikar og ópemuppfærslur
hefjast kl. 6 e.h., áhorfendur sitja
dúðaðir í sætum sínum og hljóð-
færaleikaramir em með vettlinga.
Launalækkun
í Brasov hefur vakið óánægju,
ekki síður en annars staðar í Rúm-
eníu, að skömmtun er á brauði,
kjöti, sykri, hveiti og öðmm undir-
stöðumatvælum, eða ógerningur að
fá slíka „munaðarvöm" í verzlun-
um, og að íbúðir, skrifstofur,
verzlanir og verksmiðjur em ekki
kyntar nema hluta úr degi. Þó er
Brasov ein blómlegasta borg Rúm-
eníu. íbúar hennar em um 400.000.
Hún hét áður Kronstadt og er ein
helzta miðstöð þýzka þjóðarbrotsins
í Rúmeníu.
Samkvæmt sumum heimildum
tóku 20.000 manns þátt í mótmæl-
unum í Brasov 15. nóvember. Þeir
sem gerzt þekkja segja að þau hafi
verið óundirbúin. Þau bmtust út
þegar embættismenn flokksins til-
kynntu starfsmönnum verksmiðj-
unnar „Rauði fáninn", sem
framleiðir vömbíla og dráttarvélar,
að laun þeirra hefðu verið lækkuð
einu sinni enn, þar eð „þeim hefði