Morgunblaðið - 13.12.1987, Blaðsíða 70

'4UMHt40£*"
^70 C
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. DESEMBER 1987
UR tiEIMI EVIEAtyNDANNA
Sovétríkin:
Saga um illan
einræðissegg
Georgíski leikstjórinn Tengiz Ab-
uladze og myndin hans „lðrun“
Bandaríkin:
Úr vöðvarækt í
Hollywood-frægð
Arnold Schwarzenegger upplifir
ameríska drauminn í Hollywood
Fyrir daga frœgðarinnar; Arnold
með foreldrum sfnum.
Hver vill ekki upplifa ameríska
drauminn um frœgð og frama?
Hversu fáum auðnast að njóta
hans? Flestir verða að láta sér
nægja að dreyma. En það eru allt-
af einhverjir sem láta ekki staðar
numið við draumóra og vöðvafjallið
frá Austurríki, kvikmyndaleikarinn
Amold Schwarzenegger, er einn
af þeim. Þegar hann kom til Banda-
ríkjanna fyrir 19 árum átti hann
ekkert nema íþróttatöskuna sem
hann hélt á. Núna er hann 30 millj-
ón dollurum ríkari og hann hefur
sannarlega afsannað brandarann
um að því stærri sem vöðvarnir
eru því minni sé heilinn.
Arnold veit hvað hann vilJ og
oftar en ekki veit hann hvernig á
að höndla það. Hann hefur sjaldn-
ast farið með meira en tvær
setningar í einu á hvíta tjaldinu en
er núna einn af hæstlaunuöustu
leikurum Hollywoods. Eftir hinar
miklu vinsældir nýjustu myndar
hans, „Hlauparinn" („The Running
Man“ (verður sýnd í Bíóhöllinni eða
Bíóborginni), keppast menn um að
fá að framleiða hans næstu mynd-
ir. Og á sama tíma og hann talar
fyrír pólitík Ronalds Reagan giftist
hann inní frægustu pólitísku fjöl-
skyldu landsins, hina frjálslyndu
Kennedy-fjölskyldu.
Pressan í Bandaríkjunum hefur
gaman af að segja frá velgengni
þessa stórvaxna Austurríkis-
manns af og til og nú nýlega var
grein um hann í Newsweek. Þar
segir að „Hlauparinn" hafi tekið inn
10,5 milljónir dollara fyrstu vikuna
sem hún var sýnd og að „Predat-
or“ (sem hann gerði á undan henni
og var nýlega sýnd í Bíóhöllinni)
hafi tekið inn 107 milljónir. Og í
myndinni sem hann vinnur að núna
og heitir „Red Heat“ má vera að
hann sýni raunverulega leikhæfi-
ieika í fyrsta skipti.
Þegar Schwarzenegger fyrst
kom til Hollywodd vann þrennt ó
móti honum — austurríski hreimur-
inn, vöðvarnir og nafnið. Með
sömu ákveðninni og járnviljanum
og hafði gert hann fimm sinnum
að herra Alheimi og sjö sinnum
herra Olympíu samdi hann fimm
óra áætlun sem koma átti honum
á toppinn í bíóborginni. „Ég vissi
að ef ég hefði þolinmæði gæti ég
hægt og bítandi unnið mig uppúr
Herkúlesmyndunum," segir hann.
„Það var undir mér komið að sýna
að í mig var varið. Þegar það
bæri árangur vissi ég að það hefði
enn meiri áhrif vegna þess að ég
var einstakur. Ég yrði einn af millj-
ón.“
Arnold hafði fengið góða um-
fjöllun fyrir sinni hlut í mynd Bob
Rafelsons sem hét „Stay Hungry".
Hann kom fram í sjónvarpi og var
f smáhlutverkum í bíómyndum
þegar Steven Spielberg mælti með
honum við framleiöandann Ed
Pressman í hlutverk „Conan villi-
manns". Gagnrýnendur voru ekki
par hrifnir — hvorki af Schwarzen-
egger eða myndinni — en hún tók
inn 100 milljón dollara.
Vöðvafjallið valdi nú hlutverk af
kostgæfni og fékk æ meiru ráðið
um myndirnar sem hann lék f. í
„Terminator", sem tók inn 100
milljónir, lék hann þögult, ógn-
vekjandi vélmenni. í „Commando",
„vildi ég skríöa útúr harðjaxlaskel-
inni,“ segir hann; svo hann fókk
nokkur kjánaleg atriði með lítilli
stelpu þar sem hann hómaði rjóm-
aís og þess háttar. Og í tilraun til
aö ná til annarra en unglinga og
kvenfólks fékk hann höfunda til að
semja fyrir sig kaldhæðna brand-
ara. Myndin tók inn 100 milljónir
— u.þ.b. dollar fyrir hvern skúrk
sem Schwarzenegger sendi í gröf-
ina. í „Raw Deal“ mun hann loksins
hafa unnið gagnrýnendur á sitt
band með hlýleika og kímni. „Og
ég lék í jakkafötum í þeirri mynd,"
segir hann.
Hann býst við að f framtíöinni
muni hann snúa sér í ríkari mæli
að kaupsýslunni en hann hefur
stundað talsverð fasteignavið-
skipti. Núna er það þó hvíta tjaldið
sem hann glímir við og það er nóg
að gera. í „Red Heat" leikur hann
sovéska löggu sem kemur til
Chicago að ná i rússneskan eitur-
lyfjasala og flytja til síns heima. Jim
Belushi leikur á móti honum en
Walter Hill er leikstjóri. Allir vilja
vinna með Arnold. Gamanleikstjór-
inn Ivan Reitman vill vinna meö
honum; Universal vill gera fanga-
mynd með honum; Warner Bros.
er með handrit í smíðum fyrir hann;
Fox vill hann í „Commando II".
Honum hafa verið boðnar 10 millj-
ónir fyrir næstu mynd.
Nokkuð gott fyrir austurríska
strákinn með (þróttatöskuna.
Uppstilllng; hefur varla sagt tvær
setningar I röð á hvfta tjaldlnu
en framleiðendur slást um hann.
Aðalpersónan f „Iðrun" er einræð-
isherrann Varlam. Hann er bæjar-
stjóri í smábæ i Georgíu í
Sovétríkjunum og lítur svoiítið út
eins og Mussolini en er einnig
haldinn nokkru af brjólæöi Hitlers
og klækjum Stalíns og hann sver
sig dulítið í ætt við Lavrenti P.
Beria, öryggislögreglustjóra Stal-
íns. Varlam er óstöðvandi í valda-
fíkn sinni og þegar tök hans á
fólkinu herðast brýst út ótti og
skelfing og spillingin þrífst.
„Iðrun", sem er margræð liking
við einræði i sinni verstu mynd,
er eftir leikstjórann Tengiz Abulad-
ze frá Georgíu. Milljónir sovét-
borgara hafa séð þessa órás hans
á stalínismann og arftaka Stalins
og „Iðrun" hefur verið valin fram-
lag Sovétríkjanna í Óskarsverö-
launakeppnina um bestu erlendu
myndina.
Myndin hefst á dauða og jarða-
för Varlams hvers lík helst ekki við
f gröfinni heldur er sífellt að birtast
bæjarbúum. Hún er lýsing á sam-
félagi sem eyðilagt er órnanda
sem skiiur eftir sig glæpsamlegan
og mannskemmandi lygavef er
arftakar hans neita að takast á við
mikið til eins og arftakar Stalíns
hafa neita að gera í Sovótríkjunum.
Kveikjan að myndinni, sem Mik-
haíl Gorbatsjov hefur séð og líkaði,
var bílslys sem Abuladze lenti í
fyrir nokkrum árum. „Það gerðist
einn morgunn," sagði hann, „ná-
lægt Jerevan f Armenfu. öskubíll
keyrði á okkur oa ungi maðurinn
við stýrið lést. Eg var f marga
mánuði á spftala að nó mér og
ákvað að ef ég lifði slysið af og
gæti unnið aftur skildi ég gera eitt-
hvað sem skipti verulegu máli. Ég
Lfkið af Varlam hinum illa sténdur
upp við tré og hrellir sonlnn Avel
f myndlnni „Iðrun".
hóf að skrifa „Iðrun" árið 1981 og
þótt það væri ekki líklegt vissi ég
að ég ætti eftir að gera þessa
mynd. Hver kafli hennar er byggð-
ur á staðreyndum. Einu sinni sagði
mér kona fró lifinu í fangabúðum.
Hún talaði F sex stundir. Saga
hennar kveikti í mér þörfina á að
deila henni með öðrum. Ég vissi
öið siðfræðileg, sögð á mörkum
draums og veruleika.
í lok ársins 1982 var handritið
tilbúið og ég ákvað að sýna það
Eduard Shevardnadze utanrikis-
ráðherra, sem þá var aöalritari
Kommúnistaflokksins f Georgíu.
Ég skildi það eftir á skrifstofunni
hans og frétti ekkert af því mánuð-
Frakkland:
„Bless, krakkar" eftir Louis Malle
Sumir gagnrýnendur í Frakk-
landi segja að nýjasta kvikmynd
Louis Malle, „Bless, krakkar"
(„Au revoir les enfants"), sé hans
meistaraverk. Myndin byggir á
reynslu Malle sjálfs frá því aö
hann var lítill drengur og segir
frá þremur gyðingastrákum sem
Gestapo tekur fró rómversk-
kaþólskum heimavistarskóla í
Frakklandi og sendir í útrýming-
arbúðir nasista þaðan sem þeir
óttu ekki afturkvæmt.
Sem strákur varð Malle vitni
að því þegar Gestapo kom í skól-
ann og tók strákana og sfðan
hann gerðist kvikmyndaleikstjóri
hefur sá atburður alltaf verið of-
arlega í huga hans sem efni í
kvikmynd. Fyrir meira en áratug
skrifaði hann fimm síöna lýsingu
ó handtökunni fyrir vin sinn sem
var að skrifa sögu um andspyrnu
gegn nasistum „en að gera mynd
um þennan atburð var mjög er-
fitt," sagði hann. „Árum saman
taldi ég þaö ekki fýsilegt. Það
varð að lýsa upplifun þessa tíma-
bils með augum barnsins og
meira en það, upplifun berns-
kunnar sjálfrar, með ótta sínum
og hryllingi og breytingum."
En innblósturinn kom yfir
Malle á sveitasetri hans sumarið
1986. Hann gerði uppkast að
handriti sem byrjaöi á för hans
í skólann fró París og endaði meö
því að þrír bekkjarfélagar hans
og skólastjórinn gengu út um
skólahliðiö f fylgd hermanna.
Uppkastið fullnægði þeirri kröfu
„að breytast úr venjulegri frá-
sögn yfir í harmleik," eins og
Malle orðaði þaö.
Frakkar hafa undanfariö oröið
aö takast á við fortföina meira
en oft áður. Nýlega lauk réttar-
höldunum yfir Gestapoforingjan-
um Klaus Barbie og fyrir skömmu
var sýnd í franska sjónvarpinu
stórmerk heimildarmynd Claude
Lanzmanns um Helförina, en
myndin heitir „Shoah".
Gagnrýnendur f Frakklandi og
víðar hafa eins og áður var
minnst ó farið mjög lofsamlegum
oröum um mynd Malle og aðsókn
á hana hefur verið mjög mikil.
Þetta hefur „sannfært Frakka um
aö ég er aö snúa til þeirra aftur.
Glataði sonurinn snýr aftur,"
sagði Malle í gríni, en hann hefur
unnið í Bandarfkjunum í mörg ár.
„Það eru miklir möguleikar á
því aö ég haidi áfram að vinna
hér í Frakklandi. Það er sannar-
Gyðingadrengirnir f myndinnl „Bless, krakkar".