Morgunblaðið - 13.12.1987, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. DESEMBER 1987
Sexmenningarnir með Andesfjðllin i baksýn. F.v. Sigurlína, Inigbjörg, Bryndís, Páll, Lára og Maria
TILMÓTS
VIÐINDÍÁNA
Daginn eftir komuna til Lima
fiugum við til Cusco sem er í suður
Perú í 3400 metra hæð. Þegar fólk
fer snögglega frá sjávarmáli í svona
mikla hæð getur það fengið svokall-
aða hæðarveiki og þarf því að fara
mjög varlega meðan líkaminn er
að aðlaga sig hinu þunna loftslagi.
Ég hafði lesið um hæðarveiki en
hélt endilega að þetta myndi ekki
koma fyrir mig og hafði því arkað
niður i bæ til að skoða mig um.
En eftir um það bil klukkutíma þá
fór mig að svima og ég fann fyrir
meiri hjartslætti en endranær, þrek-
ið var minna, hæðarveikin hafði
gripið mig heljartökum. Ég sá mér
ekki annað fært en fara eftir þeim
fyrirmælum sem okkur höfðu verið
gefin af þessu tilefni. Okkur hafði
verið ráðlagt að drekka kókate sem
búið er til úr laufi Kókaplöntunnar
sem vex þama, en slíkt te er mikið
notað til þess að vinna á móti hæð-
arveikinni. Síðan er nauðsynlegt að
Ieggjast fyrir og hvíla sig fyrst um
sinn. Það tók nokkra daga að venj-
ast þessu þunna lofti en ég fann
svolítið fyrir hæðarveikinni allan
tímann. Éin úr hópnum varð hins
vegar all veik og kastaði upp en
hún lagaðist þó fljótlega.
Cusco er hin_ fræga höfðuborg
Inkanna fomu. Á þeim tímum sem
Spánverjar komu til Perú, á sext-
ándu öld, var Cusco stærsta borg
í Ameríku. Þá bjuggu þar um 400
þúsund manns en nú eru íbúar þar
350 þúsund. Hin upphaflega merk-
ing orðsins Inki er konungur eða
drottnarf en í dag er þetta orð not-
að yfír ákveðna menningu sem
myndaðist á hálendi Perú og
Bolivíu. Inkar eru fyrst og fremst
frægir fyrir byggingarlist sína og
skipulagningu. Við skoðuðum þess-
ar fomu Inkabyggingar og rústir
og þótti mikið til um. Það er hreint
ótrúlegt hvemig það hefur látið sig
gera að hlaða þessar byggingar
svona listavel. Steinamir, sem
stundum nálgast það að vera björg,
falla nákvæmlega hver að öðrum
og eru svo þétt saman að það er
ekki hægt að reka hnífsodd á milli
þeirra. Allt er svo nákvæmlega
homrétt og hnitmiðað að það gerist
ekki betra á okkar tímum. Það veit
enginn með vissu hvemig þeir fóru
að því að slípa steinana til því á
þessum tímum var jám óþekkt og
engar vélar og þeir þurftu oft að
fara með byggingarefnið langar
vegalengdir allt upp í nokkra kíló-
metra. Hins vegar höfðu þeir yfir
að ráða ógrynni af verkafólki.
Fomar Inkahleðslur
legt og okkur leið vel í návist þess,
þá ellefu daga sem við dvöldum í
landinu.
Mér er mjög eftirminnilegt það
sem ég sá þegar við skoðuðum
Machu Picchu sem er Inkaborg sem
er uppá fjallstindi 2300 metra yfír
sjávarmáli. Það' var bandarískur
fomleifafræðingur, Hiram Bing-
ham, sem fann þessa borg árið
1911, en þá hafði hún verið týnd
frá sextándu öld. Hún var hulin
gróðri þegar hún fannst. Á öllu
svæðinu í kringum Cusco em gaml-
ar Inkabyggðir og á milli þeirra
liggja gönguslóðir. Machu Picchu
var svo vel falin að Spánveijar
fundu hana aldrei og þar földu sig
Inkar sem vom á flótta undan Spán-
veijum. Borgin týndist svo í áranna
rás og var algerlega glötuð um-
heiminum þar til Bingham fylgdi
eitt sinn gamalli gönguslóð og kom
að Indíánabyggð einni við fjallsræt-
ur og fregnaði þar að týnd Inkaborg
leyndist á flallstindinum fyrir ofan.
Rústir borgarinnar vom svo hreins-
aðar og em nú til sýnis fyrir alla
sem þama fara um. Sum húsin í
borginni hafa verið endurbyggð til
þess að hægt sé að sjá hvemig
byggingamar litu einu sinni út.
Eftir að hafa skoðað allar þessar
Inkabyggðir þá lögðum við leið
okkar til bæjararins Puno, sem
stendur við vatnið Titicaca sem
liggur hvað efst allra vatna í heim-
inum eða í tæplega 4000 metra
hæð. Við fómm á milli Cusco og
Puno með lest og tók það ferðalag
tólf tíma. Við ferðuðumst þar á
fyrsta farrými en því mætti líkja
við þriðja eða íjórða farrými eins
og það gerist á Vesturlöndum. Þessi
lestarferð var mikið æfintýri. Léstin
stoppaði mjög oft á leiðinni og á
hveijum einasta stað kom inn heill
hópur af sölufólki sem vildi selja
okkur alls kyns vaming, matvömr
og ýmsar handunnar vömr. Fólkið
virtist fara á milli staða með vam-
inginn, koma inn á einum stað og
fara úr á næsta.
Við fómm til Puno til þess að
skoða eyjar út á Titicacavatni sem
heita Uros. Þær em merkilegar
fyrir það að þetta em sefeyjar sem
Úr skólastofu & Sefeyjunum & Titicacavatni
Páll og Lára á bátí út á Titícacavatni
Byggingar Cusco em i dag sam-
bland af byggingarstfl Inka og
Spánveija. Þegar Spánveijar komu
til borgarinnar rifu þeir efri helming
margra bygginga Inka og notuðu
svo hluta af veggjunum undir bygg-
ingar í spönskum stfl. Þannig er
borgin í dag. Þama er hrikaleg
fátækt og lítið um nýbyggingar.
Fátæklingar byggja sér hús úr sam-
blandi af leir og Ichu, sem er
lágvaxin og harðger jurt sem vex
aðeins í 4000 metra hæð og þar
fyrir ofan. Þessu blanda þeir saman
og gegnir jurtin sama hlutverki og
steypustyrktaijám gerir hjá okkur.
Þetta fólk þekkir engin þægindi og
varla innanstokksmuni af neinu
tagi. Þetta á við um þá fátækustu
en jafnvel hinir sem betur mega sín
em fátækir á okkar mælikvarða.
Laun prófessora við háskólann í
Cusco em t.d. aðeins 80 til 100
dollara á mánuði eða sem svarar
tæplega Qögur þúsund krónum.
Flestir þeirra hafa enda einhveija
aukabúgrein til að drýja tekjumar,
svo sem garðrækt af ýmsu tagi.
Heilbrigðistástandi þama er
mjög ábótavant, hreinlæti af skom-
um skammti og bamadauði mikill.
Kona sem eignast segjum sex böm,
Hús í spönskum stfl, reist á fomum hleðslum Inka
hún getur búist við að þijú þeirra
a.m.k. deyi í æsku. Það em einung-
is þeir harðgemstu sem lifa, en
nái bam skólaaldri má reikna með
því að það komist til fullorðinsára.
Ferð okkar var óskaplega vel
skipulögð. Við þurftum ekki að
hafa fyrir neinu. Það var ferðaskrif-
stofa í Perú sem skipulagði ferðina
og hún sá um að tekið var á móti
okkur á hveijum stað og séð um
okkur að öllu leyti. Kvöldið áður
en ég fór f ferðina var ég í stór-
veislu og þar kvöddu mig margir
hinstu kveðju, fólk gerði greinilega
alveg eins ráð fyrir þvf að ég kæmi
aldrei aftur heldur lenti í klónum á
villimönnum og yrði hugsanlega
étin af Indíanum eins og ein ágæt
kona orðaði það. En það var síður
en svo að þama væri nokkuð að
hræðast. Fólkið í Perú er mjög vina-
hlaðnar vom upp úr sefi fyrir mörg
hundmð ámm og þar býr Indfana-
þjóðflokkur sem kallast Ayamara
við mjög frumstæðar aðstæður. Það
tók okkur um klukkutíma að sigla
á smábát út á vatnið til þess að
skoða mannlífíð á þessum „eyjum".
Á þriggja mánaða fresti þurfa íbú-
amir að bæta ofan á eyjamar vegna
þess að sefið rotnar smám saman
undir þeim og eyjamar myndu
smám saman síga í sæ ef ekki
væri stöðugt bætt ofan á þær. Ekki
er vitað með vissu hvað varð til
þess að fólk tók uppá að hlaða þess-
ar sefeyjar nema þá helst að hafi
viljað vera í friði fyrir ofbeldisseggj-
um. Enn f dag lifir fólk þama við
nánast sömu skilyrði og fólk gerði
fyrir mörg hundruð árum. Allir
vinna baki brotnu við að slíta upp
sef sem vex í kringum eyjamar og
þurrka það í sólinni og síðan er
þetta þurrkaða sef notað til að hlaða
upp eyjamar, byggja hús og báta
og neðsti hluti stöngulsins er notað-
ur til átu, ég notaði tækifærið og
fékk smá bita og satt best að segja
þá smakkaðist hann ljómandi vel.
Þurrkaða sefið hefur þann eigin-
leika að þegar það blotnar þá tútnar
það út þannig að húsin þéttast og