Morgunblaðið - 15.12.1987, Blaðsíða 62

62
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. DESEMBER 1987
LIST OG LÍFSSKOÐUN
SIGUBÐAR NORDAL
Sigurður Nordal
Kafliúr
Sigurður Nordal
- Aldarminning
Eftir Þórhall Vilmundarson
Brandr af brandi
brenn, unz brunninn er,
funi kveykiz af funa.
Signrður Nordal var eldhugi, brandur,
sem brann af brandi, hvað bjartast og
glaðast, funi, sem kveikti nýjan funa.
Við þessa líkingu mættu íslendingar
staldra með vamaðar- og eggjunarorð
Sigurðar Nordal í huga. Einmitt nú á
þessum viðsjárverðu tímum er brýnni
þörf en nokkru sinni að slá skjaldborg
um tunguna og hlúa að þjóðlegum
fræðum, hlaða nýja og nýja kesti, sem
um ókomna tíð geti tekið funanum frá
hinum björtustu bröndum, svo að eldar
íslenzkrar menningar megi loga um
aldur. *
Sigurður Nordal var um langt skeið
prófessor í íslenzkum fræðum við Há-
skóla Islands og fræðari og leiðbein-
andi þjóðarinnar allrar um hinn
íslenzka menningararf. Enginn hefur
kennt þjóðinni betur að meta hátindana
í íslenzkum bókmenntum, allt frá Völu-
spá og Snorra til skálda 19. og 20.
aldar. Kennsla og ritskýringar Sigurð-
ar Nordal kalla fram í huga mér,
nemanda hans, vísur úr þýðingu hans
á kvæði Gustafs Fröding um hið horfna
sagnaland Atlantis, sem faðir minn
kenndi mér ungum:
Báturinn ber okkur hægan
burtu frá annanna þysmiklu strönd;
draumanna blánandi blæja
breiðist um voga og lönd.
Legg mér að vanga
vangann og horfum
bæði yfír borðstokksins rönd.
Það sem hér undir þú eygir,
eru ekki steinar og klettar og sker,
- líttu á þær háreistu hallir,
hver þar af annarri ber!
Atlantis sagna,
óðar og drauma,
heimurinn sokkni er hér.
List og lífsskoðun er annar
flokkurinn í ritum Sigurðar Nordal.
Er þar saman komið í þremur
bindum allt hið helzta, sem hann lét
eftir sig af skáldskap og ritum um
heimspeki og lífsskoðun.
Fomar ástir, Líf og dauði, Einlyndi
og marglyndi og leikritið
Uppstigning eru meðal hinna mörgu
kunnu verka, sem safnað hefur verið
saman í þennan flokk.
Auk þess eru í honpm fjöldi ritgerða
og endurminningaþátta, en hluti
efnisins hefur ekki verið prentaður
áður.
Sólarlag
Einni unni eg meyjunni,
meðan það var.
Nú er sú ástin aska
og útbrunnið skar.
Nú er sú ástin aska,
sem áður vermdi lund
eins og júnísól í heiði
um hádegisstund.
Sól varstu og þíðvindi
þungbúnu geði,
ylur minn, ljós mitt,
líf mitt og gleði.
Svo hættirðu að vinna
á hretskýjunum svörtu.
Svona fer þeim öllum,
sólunum mínum björtu.
Svona fer þeim öllúm,
þótt í suðri hafi þær völd.
Dagurinn þeirra á sér
áður en varir kvöld.
Þú hvarfst mér í norðri,
það húmar að kveldi.
Á morgun fer önnur úr suðri
um sál mína eldi.
Óravegir
1
Lífið leiddi mig inn í höll sína og sýndi
mér níu konungsdætur, hvetja annarri feg-
urri. Allar syndir jarðarinnar og unaðssemd-
ir paradísar leiftruðu á þúsund vegu í augum
þeirra.
Og lífið sagði: Kjóstu!
Hvernig ætti eg að kjósa? Eg kýs þær
allar.
Kjóstu eina!
Varpaðu mér heldur í myrkrastofu og
lofaðu mér að dreyma um þær allar.
Síðan er eg landflótta og förumaður á
leiðum jarðarinnar, en ek í purpura og gull-
reið um óravegu draumanna.
2
Mér hefur verið sagt frá erni, sem var-
menni veiddi í dýraboga. Hann skar af
honum báða fæturna og lét hann síðan
fljúga.
I fyrstu varð öminn lausninni feginn.
Meðan hann sat fastur í boganum, hafði
hann kviðið áþján eða bana. Aldrei fyrr
hafði hann unnað frelsinu eins og nú. Hann
flaug og flaug hvíldarlaust. Vængjum hans
jókst sífellt þróttur, hann lærði að grípa
bráð sína í loftinu og rífa hana sundur með
nefínu.
Hann flýgur og flýgur. Það er enginn
blettur á jörðinni, hvorki tindar né dalir,
jöklar né fmmskógar, sem hann hefur ekki
rennt augunum yfir. Hann flýgur hærra en
aðrir ernir, og vængir hans kunna ekki að
þreytast. En hann getur hvergi fótað sig,
hvergi leitað hvíldar, á sjó eða landi. Hann
hefur ekki setzt ámm saman.
Og það getur orðið langt að lifa svo.
Jafnvel öm getur orðið leiður á að fljuga.
Maki hans héfur vitjað hans í himinbláman-
um og reynt að lokka hann með sér. En
hún þreyttist á að fljúga með honum og
hvarf aftur. Seinna hefur hann séð hana
sitja á eggjum annars arnar í hengitó í
hamrabjörgum.
Eg hef hlustað á eintal hans, Gyðingsins
gangandi í loftsins ríki. Það var á hljóðri
haustnótt, og hann sveif hægt og lágt yfir
skóginum. Hann getur ekki sungið, en hann
á hlakkandi siguróp hins volduga og kveln
hins hrausta.
Hann miklast yfir valdi sínu og víðsýni,
hann tryllist af gleði yfir frelsi sínu og árdeg-
isroðanum á jöklunum. Hann þrjózkast við
aðdráttarafli jarðarinnar og fyrirlítur þá,
sem kúra í hreiðrum á greinum og í mösa-
tóm.
En er ekki eitt hreiður, sem þú átt,
stærra en jörðin öll, sem enginn getur
eignazt? Eg er eins og konungur hundrað
hersveita, sem enginn ann. Brjóst mitt frýst
í sólarhitanum, af því það á ekkert til að
verma.
(úr ,,Hel“)
Leikmaður stíg’ur
í stólinn
Alltaf síðan eg fór að vita til mín, hefur
það verið mér undrunarefni að vera til. Mér
hefur fundizt það dásamlegt ævintýri, að
þessi hnefafylli af mold og ösku skuli hafa
vaknað til lífs, farið að hugsa og finna til,
hryggjast og gleðjast, vaxa og þroskast.
Mig hefur langað til þess að láta mér verða
sem mest úr þessu ævintýri, hvort sem það
yrði langt eða skammt.
En lífið hefur líka verið mér vandamál.
Eg á ekki við það, að eg hef álpazt áfram
eins og gengur og gerist, barizt fyrir dag-
legri afkomu, unnið störf mín með misjöfn-
um árangri, átt mínar ofætlanir og
vonbrigði, gert mínar skyssur, beðið mínar
sorgir og ýmiss konar ósigra. En eg á við
hitt, að hvemig sem lífsbaráttan hefði
lánazt, þó að eg hefði orðið auðugur, voldug-
ur eða frægur, unnið einhver stórvirki og
öll ytri kjör leikið mér í lyndi, hefði mér