Morgunblaðið - 20.02.1988, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1988
Við íslendingar erum
jafningjar annarra í
samfélagi þjóðanna
eftir Halldór Blöndal
Hver ærlegur stjómmálamaður
leggur þar við heiður sinn að
gæta virðingar þjóðar sinnar hver
sem í hlut á. Skiptir þá ekki máli,
þótt þjóðin sé lítil og smá og kunni
ekki vopnaviðskipti, en við sé að
eiga annað tveggja mestu kjam-
orkuvelda veraldar. Einmitt þá
ríður á að fulltrúi smáþjóðarinnar
standi á rétti sínum og ætlist til
að honum sé fullur sómi sýndur,
en glati ekki sjálfsvirðingunni
vegna stundarhagsmuna, sem
kunna að reynast sýnd veiði en
ekki gefín. Það em gömul og ný
sannindi að alltaf er á þann geng-
ið, sem hvorki sýnir reisn né stað-
festu.
Eitthvert undarlegasta mál,
sem hér hefur komið upp, er hið
óvænta og bráðláta boð Sovét-
manna um, að forseti íslands sé
velkominn austur þangað í opin-
bera heimsókn hlaupársdaginn
29. febrúar, hvorki fyrr né síðar.
í kjölfarið lét Steingrímur Her-
mannsson svo ummælt, að við-
skiptahagsmunir okkar kynnu að
vera í húfí, ef við þægjum ekki
boðið nákvæmlega þá. Vitnaði
hann til þess, að Finnar hefðu
haft góða reynslu og flárhagsleg-
an ábata af slíkum skyndikvaðn-
ingum og taldi að við ættum að
fylgja þeirra fordæmi. Þó vitum
við öU, að nábýlið við Sovétríkin
veldur því, að Finnar hafa hvorki
treyst sér til að fylgja sjálfstæðri
stefnu í utanríkis- og öryggismál-
um né í utanríkisviðskiptum. En
svo hittist á, að Steingrímur er
allt í senn ráðherra utanríkis- og
öryggismála svo og utanríkisvið-
skipta. Mér er hinsvegar mjög
ógeðfellt að hugsa þá hugsun til
enda, hvemig fyrir okkur yrði
komið, íslendingum, ef staða okk-
ar gagnvart Sovétríkjunum yrði
sambærileg við Finna. Þá yrði
margt breytt í Norðurálfu og
skuggi yfír löndunum.
Það er umhugsunarefni hvers
vegna Sovétmenn kusu að láta
hina opinberu heimsókn rekast á
þá daga, þegar Steingrímur Her-
mannsson á að gegna skyldustörf-
um á ráðherrafundi Atlantshafs-
bandalagsins, þar sem hann á
fyrir hönd þjóðar sinnar að gæta
öryggishagsmuna hennar. En
jafnframt er það embættisskylda
utanríkisráðherra að fylgja for-
seta þjóðarinnar í opinberum
ÉQaMlsö \ssÆ
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
Gleðifregn með dapurleg-
um endi. Eg var svo heppinn
að kveikja á útvarpinu síðdegis
hinn 11. þ.m., því að þá heyrði
ég fréttaþul Ieiðrétta málvillu
mjög skilmerkilega. Hann gat
þess að áburðarverð hækkaði,
svo sem hann kvað á um, og
bætti svo við: „En áburðarverð.
hækkar ekki í verði, eins og
áður var sagt.“
Gladdist ég nú harla mjög,
því að þama hafði margnefndur
staglstfll fengið á baukinn, og
auk þess var þetta gleðilegur
vottur um vönduð vinnubrögð
útvarpsins. Staglstfllinn hefur
verið svo uppsækinn, að hér í
þáttunum hefur hann fengið
nafnið Fróðárselur. Hefur það
margsinnis verið skýrt, sjá 53.
kafla Eyrbyggju.
En Fróðárselur hinn nýi þarf,
ekki síður en hinn gamli, mörg
höggin. Höfuð hans hefur ekki
gengið betur ofan en svo, að
rétt sem ég var með uppkast
að gleðifréttinni í huga mér,
dynur á mér úr Sjónvarpinu
dagskrárkynning: „Fréttatíminn
er [eða verður] ekki sendur út
á hefðbundnum tíma.“ Jæja, þá
ætla þeir að fara að senda út
fréttatímann, en hvað ætla þeir
að gera við fréttimar? Kannski
verður einhver „hefðbundin" at-
höfíi framin á þeim?
★
Enn em menn fúsir að Ieggja
sitt af mörkum til þess að út-
rýma róbótakvikindinu úr máli
okkar. Jón Dan í Reykjavík
skrifar mér á þessa leið:
„Kunnmgi minn.
Nokkrar umræður hafa orðið
um vélmenni eða róbóta sem nú
em að ryðja sér til rúms hér á
landi eins og víðar. Stungið hef-
ur verið upp á nokkmm nýyrðum
um þennan þarfa þjón. Eitt
skaut upp kollinum í huga mér
það er véli. (Beygist eins og
peli). Það á að sjálfsögðu að
minna á vél en fá á sig karlkyns-
endingu. í orðabók Menningar-
sjóðs er karlkynsorðið haft um
hrút sem er ónýtur til undaneld-
is. Það er líka vel við hæfí því
róbótar geta ekki af sér af-
kvæmi, svo vitað sé, í þeirri
merkingu sem venjulega er lögð
í orðið. Þá er ágætt að orðið sé
karlkyns því oftast fæst vélinn
við erfíð störf. Komi til þess að
hann verði notaður til fínlegri
iðju má hæglega breyta um kyn
og kalla hann vélu. (Kvk. ein-
tölu véla).
Vel getur verið að þetta ný-
yrði hafí komið fram án þess ég
muni eftir því. Sé svo nýtur það
stuðnings míns...
Vertu blessaður og sæll.“
Ég þakka Jóni Dan fyrir þetta
góða bréf. Ég vísa til síðasta
þáttar og bið menn að reyna nú
að sameinast um góðan orðkost
i stað „róbótans", en ég ligg
ekki á þeirri skoðun minni, að
mér þykir robbi Páls Bergþórs-
sonar besti kosturinn I bili.
Kjartan Ragnars í Reykjavík
leggur fyrir mig allmikið vanda-
mál í eftirfarandi bréfí:
„Heill og sæll.
Fréttamenn sjónvarps tala um
Kosta Ríku; ég kann ekki við
þessa beygingu á heiti landsins
Costa Rica. Eg tel að heiti landa
sé að öllum jafnaði hvorugkyns
í ísl. máli, nema því aðeins form-
ið krefjist annars. Nú kann þetta
að vera eitthvað á reiki, enda
tölum við t.d. um Ítalíu, Albaníu
o.s.frv.
En ef fyrst nefndur háttur er
á hafður ættu fréttamenn að
taka árinni dýpra f og tala þá
um Kostu Ríku, og þá væntan-
lega um grannlandið Ník-
arögvu(I), en það dettur víst
engum í hug, — og þó enn síður
um Kanödu eða jafnvel Kínu —
sem væri þó í samræmi við
Kostu Ríku.
Heiti þessara landa tel ég öll
hvorugkyns, enda taki þau ekki
kvenkynsbeygingu. En eyjar eru
yfírleitt kvenkyns og því er sök
sér þótt talað sé um eyna Jövu.
Borgir eru líka yfírleitt kven-
kyns; sovésk borg er nefnd
Vyasma; hún ætti e.t.v. skv.
áður nefndri beygingu frétta-
manna sjónvarps, að nefnast
Víösmu í aukaföllum; þá er og
önnur borg austur í Asíu og
nefnist Alma Ata; yrði hún
425. þáttur
kannski Ölmu Ötu(!) í aukaföll-
um?
Ég nefni þessar Qarstæður
vegna þess að mér virðast téðar
beygingar, sem sagt, nokkuð á
reiki hjá okkur.
Treystir þú þér til að segja
fyrir um eitthvað bitastætt í
þíessu efni?
Bestu kveðjur.
E.s. Þegar ég er að pára þess-
ar línur heyri ég að sjónvarps-
þula segir fréttir frá Kostu Ríku,
hefur því tekið upp nýju stefn-
una.“
★
Umsjónarmaður er naumast
fær um að veita miklar forsagn-
ir um þetta efni, en hann mun
reyna í næsta þætti að fjalla
svolítið um það. I bili ætlar hann
að skjóta skildi fyrir sjónvarps-
fólki (hann gerir það ekki svo
oft) með því að vitna til ágætrar
bókar sem kynnt var hér f 417.
þætti. Sú heitir Orðalykill, út-
gefandi Menningarsjóður, höf-
undur Ámi Böðvarsson cand.
mag. í þessari bók segir svo:
„Kostaríka, ef. Kostaríku
Mið-Ameríku, sp. Costa rica
(„Ströndin auðga“), opinb. heiti
ríkisins República de Costa Rica,
fb. Kostaríkumaður, lo. kost-
aríkskur, höfuðb. San José,
ríkismál spænska."
Fleira úr þessari bók og eigin
athugasemdir umsjónarmanns
bíða þá næsta þáttar.
★
í 420. þætti var minnst á hina
sjaldgæfu sögn að fölva um
það, er snjóföl kemur á jörð.
Steindór Steindórsson frá Hlöð-
um segir mér að oft hafí í hans
ungdæmi verið talað um að það
fölgvaði og þá í sömu merk-
ingu. Þessa sögn hefur líka orða-
bók Menningarsjóðs, að vísu
með v-inu í sviga (fölg(v)a).
★
Að síðustu brot úr fréttabréfí
frá Vilfríði vestan:
Hann Daníel sálugi digurflón
var dálítið yngri en Siguijón
sem enn er þó lifandi
og endalaust skrifandi
um Vatnsfjarðarætt fyrir Vigurhjón.
Halldór Blöndal
„Það er umhugsunar-
efni hvers vegna Sovét-
menn kusu að láta hina
opinberu heimsókn rek-
ast á þá daga, þegar
Steingrímur Her-
mannsson á að gegna
skyldustörfum á ráð-
herrafundi Atlants-
hafsbandalagsins, þar
sem hann á fyrir hönd
þjóðar sinnar að gæta
öryggishagsmuna
hennar. En jafnframt
er það embættisskylda
utanríkisráðherra að
fylgja forseta þjóðar-
innar í opinberum
heimsóknum erlendis.“
heimsóknum erlendis. Þetta var
Sovétmönnum auðvitað ljóst og
þar með að dagsetningin hentaði
ekki okkur íslendingum. Þeim gat
því ekki komið á óvart, þótt boðið
yrði þakksamlega þegið en jafn-
framt leitað eftir annarri tíma-
setningu eins og alsiða er milli
þjóða, sem líta á sig sem jafn-
ingja og vilja sýna hvor annarri
virðingu. Viðbrögð utanríkisráð-
herra varpa hins vegar annarlegu
ljósi á hið sovéska boð sem vel
má verða þeim undrunarefni í
Kreml. Hitt getur hins vegar ekki
komið þeim á óvart, að við íslend-
ingar teljum öryggi okkar nauð-
synlegt, að vel sé fylgst með ferð-
um skipa umhverfís landið og
flugvéla yfír því, minnugir þess
að sá þarf ekki að fela sig sem
vill með friði fara.
Forseti íslands er tákn sjálf-
stæðis okkar og fullveldis. Frú
Vigdís Finnbogadóttir hefur
gegnt þeirri, ég vil segja brot-
hættu embættisskyldu af fuliri
reisn, svo að þjóð hennar er sómi
að. Það er þess vegna þyngra en
tárum taki að embætti hennar
skuli nú með ósmekklegum hætti
dregið inn í erfítt samningaþref
um það, hvort íslenskar fram-
leiðsluvörur seljist til Sovétrflq-
anna eða ekki. En sú staðreynd,
að þetta skuli nú hafa komið fyr-
ir, dregur athyglina að því, sem
við áður vissum, hversu valt er
að treysta viðskiptasamböndum
við einræðisríki, þar sem pólitískir
duttlingar en ekki viðskiptalegir
hagsmunir ráða því hvort af kaup-
unum verður eða ekki. Þessi
áminning hlýtur að verða okkur
hvatning til að leggja meiri
áherslu á það en ella að leita ann-
arra markaða, sem lúta lögmálum
hins fíjálsa hagkerfís frjálsra ein-
staklinga.
Ég hef auðvitað ekki hugmynd
um hvort sú hrakspá á við rök
að styðjast að ekkert verði úr
Sovétviðskiptunum þar sem hin
opinbera skyndiheimsókn á hlaup-
ársdag var ekki þegin. Fari svo
hlýtur það að vekja grunsemdir
um, að Sovétríkjunum hafí gengið
annað til en opinberlega hefur
verið látið í veðri vaka og getur
hver og einn ráðið í þá gátu. En
fari svo er eitt víst, að það hlýtur
að verða Steingrími Hermanns-
syni ærið umhugsunarefni, því að
utanstefnur viljum við engar hafa,
íslendingar.
Höfundur er alþingismaður Sjálf-
stæðisflokks fyrir Norðurlands-
kjördæmi eystra.
Morgunblaðið/Ólafur Bcmódusson
Þátttakendur á námskeiðinu í kennslustofunni.
Skipstjórar útskrif-
aðir á Skagaströnd
Skagastrðnd.
13 MANNS stunda nú 30 tonna skipstjórnarréttindanám i kvöld-
skóla sem starfrsektur er við Höfðaskóla á Skagaströnd. Námið fer
fram á námskeiði sem stendur á hveiju kvöldi og alla laugardaga
og sunnudaga í þijár vikur. Umsjónarmaður og aðalkennari á nám-
skeiðinu er Gylfí Guðjónsson, stýrimaður.
I hópnum sem stundar námið eru
ein kona og 12 karlar. Kemur þetta
fólk úr ýmsum atvinnugreinum s.s.
vélstjórar, gröfumenn, sjómenn,
verkamenn, bóndi og kennari.
Námsefnið er fíölbreytt og þó mest-
um tíma sé varið í siglingafræði,
stöðugleika skipa og siglingareglur
er einnig farið í eldvamir, skyndi-
hjálp og kennd meðferð nýjustu
siglingatækja.
Námskeið þetta er tilkomið að
undirlagi atvinnumálanefndar
Skagastrandar í samvinnu við
grunnskólann. í tengslum við nám-
skeiðið komu nokkrir eigendur og
sjómenn á minni bátum einn sunnu-
dag og horfðu á nokkur myndbönd
um meðferð gúmmíbjörgunarbáta
og fleira sem sjómenn þurfa að
kunna.
Þátttakendur á námskeiðinu
kváðust vera ánægðir með það og
sögðu að „pungaprófíð" væri miklu
meira nám heldur en þeir hefðu
haldið. _ ÖB.