Morgunblaðið - 20.02.1988, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1988
Umburðarbréf Jóhannes Páls páfa:
Barátta stórveldanna
í vegi fyrir framþróun
Vatíkaninu, Reuter.
BARÁTTA stórveldanna stendur í vegi fyrir sönnum framförum i
vanþróuðum löndum heims, segir Jóhannes Páll páfi annar í umburð-
arbréfi um afstöðu kirkjunnar til félagslegs réttlætis og alþjóða-
mála sem út kom f gær.
Umburðarbréfíð heitir „Sollic-
itudo Rei Socialis" eða „Um félags-
legan vanda". Þar segir, að skuldir
ríkja og vandinn sem af þeim leiðir
hafí stuðlað að vanþróun. Hvetur
páfínn til breytinga á stefnunni í
alþjóðaviðskiptum og Qármálum í
því skyni, að fátækum ríkjum verði
veitt aðstoð.
Bréfíð er 102 síður og er embætt-
isbréf frá páfa til rómversk ka-
þólsku kirkjunnar um víða veröid.
Bréfíð er framhald umburðarbréfs
Páls páfa sjötta sem gefíð var út
1967 og kallaðist „Popolorum Pro-
Franskir
jafnaðarmenn;
Jospin mun
hætta eftir
kosningar
París. Reuter.
LIONEL Jospin, formaður
franska jafnaðarmannaflokks-
íns, sagði í gær að hann hefði
ákveðið að hætta formennsku f
flokknum eftir forsetakosning-
arnar í aprfl.
„Það er tími kominn til að breyta
til og ég tel mig ekki hafa meir að
gefa eftir sjö ár í forystu flokksins.
Sjálfur þarf ég að komast í nýtt
umhverfí til að öðlast nýjan þrótt,"
sagði Jospin í sjónvarpsviðtali.
Jospin er fímmtugur og gekk til
liðs við Jafnaðarmannaflokkinn árið
1971, þegar franskir jafnaðarmenn
sameinuðust í einum flokki. Hann
tók við flokksformennsku af Fran-
cois Mitterrand, forseta, í janúar
1981.
gressio" eða „Framfarir þjóða“ þar
er meðal annars að fínna fræga
setningu: „Þróun er nýtt nafn á
friði“. Jóhannes Páll páfí sagði, að
ástandið f heiminum hefði versnað
síðan það umburðarbréf var gefíð
út. Fátækum hefði fjölgað og kirlq-
an þyrfti að verða markvissari í
baráttu sinni gegn fátækt.
„Eignadýrkun" á
Vesturlöndum
„Andspænis skorti geta menn
ekki staðið aðgerðarlausir og iagt
kapp á að eignast óþarft kirkju-
skraut og dýran búnað til trúariðk-
ana. Þvert á móti ætti að skylda
menn til að selja slíkan vaming í
því skyni að afla matar, drykkjar,
klæða og húsaskjóls fyrir þá sem
ekki eiga þessa hluti," segir í bréfí
páfa. Skýrir hans heilagleiki þessi
orð ekki frekar. Hann segir kirkjuna
gagnrýna markaðshyggju og marx-
isma og hallmælir offramboði af
alls kyns vamingi á Vesturlöndum
og segir, að það hafí stuðlað að
„eignadýrkun", sem sé ýtt undir
með gerviþörfum.
Skipting heimsins
erhindrun
Verulegur hluti bréfsins snýst
um skiptingu heimsins milli austurs
og vesturs eftir síðar heimsstyijöld-
ina, en í því er ekki rætt um ein-
stök lönd. „Hvor ríkjafylkingin um
sig hefur á sinn hátt hneigst til
heimsvaldastefnu eða ný-nýlendu-
stefnu: er það freisting sem auð-
velt er að falla fyrir og oft hefur
verið fallið fyrir. Núverandi skipting
heimsins er bein hindrun í vegi
þess að unnt sé að hverfa frá van-
þróun í þróunarrfkjunum og þeim
rflgum sem illa eru á vegi stödd."
Páfí hvetur ríkar þjóðir til að
hverfa frá hvers konar heimsvalda-
eða yfírráðastefnu og stuðla að því
að alþjóðlegt kerfí verði mótað, sem
byggist á jafnræði allra þjóða og
sanngjamri skiptingu á auði heims-
ins. fþeim hluta bréfsins, sem heim-
ildarmenn inna kirkjunnar segja,
að snerti utanríkisstefnu beggja
risaveldanna, segir páfí, að árátta
öflugs ríkis til að tryggja öryggi
sitt gæti sært „sjálfstæði, sjálfs-
ákvörðunarrétt og jafnvel landsyfir-
ráðarétt veikari rflq'a, sem væru
innan svokallaðs áhrifasvæðis." „
Páfi segir að öllum mönnum beri
skylda til að horfast í augu við
áskomn síðasta áratugs annars ár-
þúsundsins og leysa efnahagsvanda
og forðast hemaðarógnir sem gætu
leitt til styrjaldar án sigurvegara.

*
vS-
Reuter
Heimili Mandela rannsakað
Suður-afrískir lögreglumenn gerðu í gær húsrannsókn á heimili
Nelsons Mandela, blökkumannaleiðtogans sem nú er í fangelsi.
Þeir leituðu að bömuðum pólitískum vamingi, en fundu ekkert
annað en boli með myndum af fangelsuðum og myrtum andófs-
mönnum. Dóttir Nelsons Mandela, til hægri, heldur hér á slíkum
bol skömmu eftir húsrannsóknina. Til vinstri er systir Mandela.
Friðarviðræður í Mið-Ameríku:
Tillaga Obando y Bravo
kardinála kemur á óvart
vopnaJ
I till
Guatemala-borg. Reuter.
MIGUEL Obando y Bravo kardináli, milligöngumaður í friðarviðræð-
um kontra-skæruliða og sandinista-stjórnarinnar í Nicaragua, lagði
fram tillögu fyrir samingamennina sem hófu viðræður í Guatemala-
borg í gær. í tillögunni er gert ráð fyrir að sandinistar sýni sveigjan-
leik og sýni þannig í verki að stjórnin hafi vilja til að semja um
mahlé eftir sex ára þrotlausan ófrið í landinu.
aragua gefí mikið eftir. Kvéður til-
lagan á um að sandinistar veiti öll-
um pólitískum föngum sakarupp-
gjöf, tryggi prent-frelsi, haldi áfram
viðræðum við stjórnarandstæðinga
og hætti hemaði. Á móti kemur að
skæruliðar kontra geri 30 daga
vopnahlé og haldi sig á svæðum í
Nicaragua sem samþykkt er af báð-
um aðilum.
tillögu Obando y Bravo kardi-
nála er gert ráð fyrir að stjóm Nic-
ERLENT
Báðir samningsaðilar eru að-
þrengdir fjárhagslega og geta því
vart haldið uppi hemaði lfld og
verið hefur undanfarin sex ár.
Skæruliðar horfa fram á erfiða tíma
eftir að bandaríska þingið felldi
beiðni Ronalds Reagans Banda-
ríkjaforseta um 36 milljón dollara
aðstoð við þá. Stjómvöld í Nic-
aragua eiga í miklum erfiðleikum
í efnahagsmálum.
Formaður samninganefndar
kontra-skæruliða, Jaime Morales,
sagði að þeir gætu gengið að þess-
um skilmálum en sandinistar voru
ekki eins ákveðnir og viidu gera
einhveijar breytingar á tillögunni.
Samningamaður sandinista-stjóm-
arinnar í Nicaragua, Victor Hugo
Tinoco aðstoðamtanríkisráðherra,
sagði að tillaga kardinálans væri
allrar athygli verð en stjómin þyrfti
umhugsunartíma.
Afvopnunarsamníngar eru
ekkí aðeins til hátíðabrigða
Caspar Weinberger leysir frá skjóðunni
Washington, frá Ivari Guðmundsayni, fráttaritara Horgunblaðsina.
CASPAR W. Weinberger, sem nýlega lét af embættí sem varnarmála-
ráðherra Bandarikjanna, er ekki myrkur í máli frekar en fyrri dag-
inn, er hann ræðir varaarmál þjóðar sinnar og Atlantshafsbandalags-
ins. Félag erlendra blaðamanna í Washington bauð Weinberger til
hádegisverðar á dögunum, þar sem hann ræddi meðal annars samn-
ing þeirra Ronalds Reagans Bandarflgaforseta og Míkhaíls S. Gorb-
atsjovs Sovétleiðtoga um upprætingu meðal- og skammdrægra kjara-
orkuflauga, sem almennt gengur undir nafninu INF-samningurinn.
Hann svaraði fyrirspuraum blaðamanna og kom víða við.
Weinberger sagðist fagna sátt-
málanum og að hann vonaðist til,
að hann yrði staðfestur á Banda-
ríkjaþingi óbreyttur. Stuðningur
hans við sáttmálann byggðist ein-
göngu á því, að hann væri til hags-
bóta fyrir Bandaríkin og banda-
menn þeirra. Styrkur og þolinmæði
Bandaríkjastjómar hefði gert að
verkum að hagstæður samningur
væri nú í höfn ekki síst vegna þess
að Bandaríkjamenn hefðu vitað
hveiju þeir vildu ná fram. Samning-
urinn væri í öllum aðalatríðum sam-
hljóða tillögu sem hann sjálfur og
Reagan forseti hefðu mótað árið
1981 og gekk undir heitinu „núll-
lausnin". Þá hefðu Sovétmenn þver-
tekið fyrir að ganga til samninga
og raunar staðið upp frá samninga-
borðinu í fússi.
Weinberger sagði Sovétmenn þá
hafa talið að þeir gætu beitt fyrir
sig almenningsálitinu bæði í Banda-
rflqunum og víðar um heim til að
ná sínu fram, þar á meðal að hætt
yrði við geimvamaáætlunina (SDI).
„Sovétmenn urðu fyrir miklu
áfalli er áróðursherferð þeirra í
Evrópu gegn staðsetningu Pers-
hing-eldflauganna mistókst. En það
varð til þess, að þeir samþykktu
loks að ganga til viðræðna um út-
rýmingu meðal- og skammdrægra
flauga, þar sem þeir vildu fyrir
hvem mun losna við Pershing-
flaugamar. En við gáfum okkur
ekki og náðum besta samningi, sem
völ var á. Vitaskuld varð að taka
tillit til óska Sovétmanna að ein-
hveiju leyti, eins og alltaf er tveir
aðilar semja," sagði Weinberger.
Afvopnunaraamningar
og hentístefna
„Þegar gengið er til afvopnunar-
samninga verða menn að vita fyrir-
fram hvaða marki þeir hyggjast ná.
Það á ekki að hefja samningavið-
ræður vegna þess, að það sé heppi-
legt fyrir kosningar sem fara í hönd,
að þjóðhátíð sé í vændum, eða ein-
hver eigi afmæli þannig að eitthvað
þurfi að gera til hátíðabrigða. Það
hefír stundum viljað brenna við, að
stjómmálamenn telji, að það geti
nú verið gaman og gott, að ganga
til samninga um vinsæl mál eins
og frið og afvopnun, sem allur al-
menningur þráir. Þeir telja að það
geti verið skrautflöður í þeirra hatt.
Þeir samningar sem eru undirrit-
aðir vegna þess eins að menn telja
að gera þurfí sáttmála á sviði
vígbúnaðarmála verða aldrei til
góðs. Ég á hér t.d. við ABM-
samninginn frá 1972 (um takmark-
anir gagneldflaugakerfa) og
SALT-samningana (víðtækar við-
ræður um takmarkanir langdrægra
kjamorkuvopna). Ég er á móti þess-
um samningum fyrst og fremst
vegna þess, að þeir þjóna ekki hags-
munum Bandarflq'anna. Til þeirra
var stofnað vegna þess að heppjlegt
var talið að gera slfka samninga
af stjómmálalegum, eða öðmm fá-
fengilegum ástæðum. Það kann
aldrei góðri lukku að stýra,“ sagði
Weinberger.
Hefir litlatrúá
orðheldni Sovétmanna
Casper Weinberger fór ekki dult
með, að hann hefír hvorki mikla trú
á orðheldni né sannsögli Sovét-
manna. Hann ýjaði að því, að Sovét-
menn væm vísir til að fara á bak
við gerða samninga, ef þeir ættu
þess kost. „Sovéskir ráðamenn
þurfa ekki að hafa fyrir því að skýra
þegnunum frá hinu sanna og rétta
og þeir gætu freistast til að álykta
sem svo að hið sama eigi við á er-
lendum vettvangi," sagði Wein-
berger og bætti við að af þessum
sökum væm eftirlitsákvæði sátt-
málans sem undirritaður var í
Washington á síðasta ári svo mikil-
væg.
„Þar sem sáttmálinn hefur verið
undirritaður vaknar auðvitað sú
spuming hvað framtíðin beri í
skauti sér. Höfum við tryggt öryggi
okkar? Hvað gerir Bandaríkjaþing?
Er hugsanlegt, að stjómmálamenn-
imir taki til sinna ráða vegna þess
að þeir telja það hagkvæmt vegna
næstu kosningá, eða bara til að
þóknast almenningsálitinu? Það má
vera, að sá hemaðarstyrkur sem
við höfum byggt upp verði okkur
til falls. Einhveijir kunna að segja
að styrkur heraflans sé orðinn það
mikill að ástæðuiaust sé að treysta
vamir okkar frekar. Þetta mun
skýrast á næstunni og því miður
er útlitið ekki gott að mínum dómi,“
sagði Weinberger.
Flotagæslan í Persa-
flóa gengur vel
Aðspurður um gæslu Bandaríkja-
flota á Persaflóa taldi Weinberger
að hún hefði gengið vel. Hann
kvaðst ekki telja heppilegt að floti
frá ríkjum Sameinuðu þjóðanna
héldi uppi gæslu á þessum slóðum.
í eftirlitsflotanum á Persaflóa væru
nú þegar skip fjölda þjóða, bresk,
frönsk, belgísk og hollensk auk
þess sem bæði Japanar og Þjóðverj-
ar væm reiðubúnir til að veita að-
stoð. Sameinuðu þjóðimar væm
ekki heppileg stofnun til að hafa
með höndum slík gæslustörf að
hans áliti. Weinbeiger sagði, að það
væri bjargföst skoðun Bandaríkja-
manna að halda bæri uppi fijálsum
og óheftum siglingum á hafínu og
í þeim tilgangi hefðu bandarísk
herskip verið send inn á Persaflóa.
Hann taldi, að flotinn yrði þar
áfram þar til komið hefði verið á
friðarviðræðum milli írana og íraka
og þær skilað árangri.
Brottför Sovétmanna
frá Afganistan
Weinberger var spurður hvaða
augum hann liti brottflutning sov-