Morgunblaðið - 20.02.1988, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1988
37
Jómfráræða Sigríðar Lillýjar Baldursdóttiir:
„Lögmálið“ er ekkert lögmál
HÉR fer á eftir jómfrúræða
Sigríðar Lillýjar Baldursdóttur
sem flutt var á Alþingi 4. febrúar
sl. í umrœðum utan dagskrár um
efnahags- og kjaramál.
Hér er efnahagsstefna hæstvirtrar
ríkisstjómar til umræðu. Menn eru
raunar ekki á eitt sáttir um það að
um stefnu sé að ræða. Sumir trúa
því að fyretu skref hæstvirtrar ríkis-
stjómar hafí verið mistök og fram-
haldið hljóti að verða á öðmhi nótum.
En ég hræðist að hér sé í raun um
stefnu að ræða, stefnu þar sem rétt-
ur fjármagnsins — og þeirra fáu sem
það eiga — er settur í forgang og
réttur fólksins settur í afgang.
Hæstvirt ríkisstjóm hefur lagt á
það áherelu að ríkissjóður verði halla-
laus. Aðgerðir hennar em við það
miðaðar og er það vel í sjálfu sér
en aðferðin, sem beitt er til að svo
megi verða, er ekki rétt.
A sama tíma og þeim sem ágætar
tekjur hafa er enn léttur róðurinn
með þvi að falla frá stighækkandi
tekjuskatti, nú þegar staðgreiðsla
hans er tekin upp, er seilst séretak-
lega í léttar pyngjur láglaunafólks
með þvi að leggja söluskatt á alla
matvöm.
Hæstvirt ríkisstjóm hefur hins
vegar ekkert gert til að taka á þeirri
hávaxtastefnu sem hefur verið við
lýði undanfarín ár og gert mörg
heimili og framleiðslufyrirtæki í
landinu gjaldþrota.
Gerir hæstvirt ríkisstjóm sér ekki
grein fyrir því hvaðan flárrnagnið í
ríkiskassann er sprottið? Fjármagnið
er sprottið frá vinnu fólksins (landinu
og framleiðsla er gmndvallaratríði
hagkerfisins. Að fylla ríkiskassann á
kostnað láglaunafólks og horfa fram-
hjá vanda framleiðslufyrirtækja er
því skammgóður vermir.
Margt hefur verið rætt og ritað
um 25% söluskattsálagningu hæst-
virtrar ríkisstjómar á matvöro.
Skattur þessi, sem nefndur hefur
verið matarekattur, kemur misþungt
niður. Veret bitnar hann á þeim sem
haft lægst launin eins og ég gat um
áðan. Til að geta betur áttað sig á
því vil ég setja hér upp dæmi.
Skoðum matarútgjöld tveggja 4ra
manna fjölskyldna og gemm ráð fyr-
ir að þær hafi þurft 30 þúsund krón-
ur til matarkaupa í ágúst. Eftir ára-
mótin þegar álagning matarekattsins
var komin á að fullu hækkaði sú
upphæð í 37.500 krónur. Gemm nú
ráð fyrir að tekjur annarrar flölskvld-
unnar séu 150 þúsund krónur á
mánuði. Hlutfall matarútgjalda af
heildartekjum þessarar fjölskyldu
fyrír álagningu söiuskattsins var 20%
en eftir söluskatt á matvæli varð
hlutfall matarkostnaðar af heildar-
tekjum 25%. Gemm nú ráð fyrir að
hin fjölskyldan hafi haft 50 þúsund
í tekjur. Fyrir áramótin var hlutfall
matarkaupa af telq'um þessarar Qöl-
skyldu 60% en eftir matarskatt var
hlutfallið orðið 75%.
Hlutfall útgjalda vegna matar-
kaupa hækkaði um 5% hjá þeirri flöl-
skyldu sem hafði hærri telq'umar,
en um 15% hjá hinni fjölskyldunni
sem hafði lægri tekjumar með til-
komu matarskattsins.
Þetta er flölskyldustefna hæst-
virtrar ríkisstjómar.
Ég veit að fátt er einfaldara en
að setja upp sannfærandi töludæmi
og fá hvað það fram sem viðkom-
andi þóknast, en mér er ómögulegt
að koma auga á nokkra sanngirai
með vangaveltum mínum um 25%
söluskatt á matvæli.
Skoðum aftur sömu Qölskyldumar
og f dæminu hér áðan, en í stað
þess að skoða hlutfallslega hækkun
matarútgjalda af tekjum — það lifír
enginn á prósentum í sjálfu sér —
skulum við nú athuga hver afgangur-
inn af tekjum þessara fjölskyldna er
þegar matarkaupunum sleppir, það
fé sem þessar flölskyldur eiga að
nota í önnur nauðsynleg útgjöld,
skatta og til kaupa á lágt tolluðum
lúxusvamingi.
Sigriður Lillý Baldursdóttir
Sú flölskylda sem hafði 150 þús-
und í tekjur hefur í afgang þegar
hún er búin að kaupa matinn sinn:
120 þúsund krónur fyrir matarekatt
og 112.500 krónur eftir matarekatt.
Líklegast þurfum við ekki að hafa
vemlegar áhyggjur af þessari flöl-
skyldu. Lítum nú á hina, hún hefur
50 þúsund í tekjur þannig að fyrir
matarekatt var afgangur tekna —
þegar matarkaupum sleppti — 20
þúsund kiónur, eftir matarekatt var
afgangurínn einungis 12.500 krónur.
Við í Kvennalistanum höfum vem-
legar áhyggjur af þessari fjölskyldu,
en þær em margar ^ölskyldumar í
landinu sem em líkt eða jafnvel enn
verr settar.
Hækkun bamabóta og lífeyris-
greiðslna em flarri því að vega upp
þá lífskjaraskerðingu sem matar-
skatturínn veldur. Og ég bið menn
að athuga að fjölskyldumar, sem ég
nefndi áðan, fá jafnháar bamabæt-
ur. Að auki er flöldi láglaunafólks
sem nýtur þessara bóta í engu.
Matarekatturinn er stórháskaleg
tilraun, gerð á lifandi fólki. Tilraun
til að fækka möguleikum til undan-
dráttar frá söluskatti, er okkur sagt.
Tilraun þessi er vemlega keimlík
einni sem ég hef heyrt af. Þá tilraun
gerði bóndi nokkur, að því sagt er,
á hrossi sínu. Hún var í því fólgin
að smáminnka við hrossið fóðrið dag
frá degi og freista þess að það vend-
ist skortinum. Tilraunin gekk vel
framan af en því miður dó hesturinn
daginn áður en fóðurskammturinn
varð að engu.
Ég vil hvetja hæstvirta ríkisstjóm
til að hætta nú tilraun sinni, þvf mér
segir svo hugur að hver dagur geti
nú verið hinn síðasti, skammturinn
sem stómm hluta þjóðarínnar er nú
ætlað að lifa af er að verða — eða
er jafnvel orðinn — að engu.
Þessu til áréttingar langar mig
með leyfi foreeta að lesa upp ályktun
sem var samþykkt á fundi trúnaðar-
ráðs Verkamannafélagsins Hlífar í
Hafnarfirði 28. janúar sl. Ályktunin
er svohljóðandi:
Fundur í trúnaðarráði Verka-
mannafélagsins Hlífar mótmælir
harðlega hverskonar skattaálagn-
ingu á matvöm, þar sem slfk skatt-
lagning hlýtur óhjákvæmilega að
koma harðast niður á fólki með lág-
ar tekjur.
Fundurinn bendir á að nú er svo
komið að dagvinnulaun verkamanns
duga ekki lengur fyrir matvömút-
gjöldum. Byijunarlaun em kr.
27.577 á mánuði en útgjöld vísitölu-
fjölskyldunnar til matarkaupa í jan-
úar sl. vom kr. 28.200. Matarútgjöld-
in hafa hækkað um kr. 5.400 á
mánuði frá því f júlí sl. Á sama tíma
hafa lágmarkslaun hækkað um kr.
2.100.
Fundurinn skorar á alþingismenn
að kynna sér betur launakjör verka-
fólks og fella niður matarekattinn,
nema þeir ætli sér vfsvitandi í hung-
uretríð við lágtekjufólkið f landinu.
Þá lýsir fundurinn fyllsta stuðn-
Ólánsfólk á Istedgade
Kvlkmyndir
Sæbjöm Valdimarsson
REGNBOGINN:
MORÐ I MYRKRI - MORD I
M0RKET
Leikstjóri Sune Sund-Larsen.
Handrit Dan Turéll, byggt á
samnefndri bók hans. Aðalleik-
endur Michael Falch, Ove
Sprogae, Tommy Kenter, Ole
Ernst, Morten Grunwald. Dönsk.
Nordisk Film i samvinnu við Det
Danske Film Institut 1987.
Danskar myndir slqóta óreglu-
lega upp kollinum í Regnboganum
og vfkka þar með örlítið sjóndeild-
arhríng fslenskra kvikmyndahúsa-
gesta. (Hvenær ætli verðlauna-
myndin Flamberede hjærter verði
tekin til sýninga, sýnishomið hefur
nú verið sýnt mánuðum saman —
og gefur vonandi ekki rétta mynd
af þessu hálofaða og umdeilda
kassastykki!) í Morði f myrkri er
kfkt undir viðfelldið jrfirborð Borg-
arinnar við Sundið, þar blasir við
mynd sem ekki er ætluð til kynn-
ingar fyrir ferðaskrifstofur. Mynd-
in gerist f sorahverfinu í nágrenni
Jámbrautarstöðvarinnar, hvere
þungamiðja er Istedgade, sem er
e.k. 42. stræti Kaupmannahafnar
og samkvæmt lýsingu Turélls og
Sund-Larsen lítið skárra. Við emm
stödd f sódómu morða, glæpa, eit-
urlyQa, kynskiptinga, úrhraka og
smælingja. Hér birtir ekki af degi.
Blaðamaðurínn og byttan Falch
virðist ekki kunna neitt séretaklega
illa við sig f þessum félagsskap uns
lögregian er komin á hæla hans.
Ástæðan er sú að besti vinur hans
finnst myrtur vegna afskipta af
eiturlyflasölu og síðast sást til hans
þar sem hann sat að sumbli með
Falch ...
Mord i merket er snyrtilegasta
spennumynd og samkvæmt blaða-
umsögnum telja Danir það ganga
kraftaverki næst að slíkt geti lukk-
ast meðal kvikmyndagerðarmanna
þeirra. Og það er margt laglega
gert. Sú skuggahlið sem dregin er
upp af Kaupmannahöfn kemur
vissulega nokkuð á óvart f fyrstu
en fylgifiskar sterkra eiturlyfja em
hverekyns auðgunarglæpir, vændi,
lfkamsmeiðingar og morð. Þau em
harðir húsbændur og vitað er að
borgin hefur verið miðstöð eitur-
lyfjasala og dópista um áratuga
skeið. Sögufléttan er kunnugleg
en þó frískleg í höndum leikstjór-
ans, ágæts aðalleikara, sem ömgg-
lega á eftir að gera garðinn frægan
og handritið, einkum samtölin, er
f vænu meðallagi. Hinsvegar finnst
manni heldur mikið teygt á efninu,
en kannski er kaninn bara búinn
að gjörepilla manni með sfnum
hröðu þriUerum þar sem varia líður
mfnúta á milli átaka.
Tvær kynslóðir danskra öndvegisleikara; Ove Sprogee og Mich-
ael Falch f hinum dökkleita þriller Morð f myrkri.
Dáðlaus hryllingur
Laugarásbfó:
Hroilur II — Creepshow II
Leikstjóri Michael Gomik.
Handrit George A. Romero,
byggt á smásögum e. Stephen
King. Leikendur George
Kennedy, Dorothy Lamour,
Tom Savini, Lois Chiles, Dom-
enick John, David Holbrook,
Page Hannali. Bandarísk.
Westron 1987. 90 mfn.
Að þessu 8inni leggst lítið fyr-
ir þá kappa, Romero og King.
Romero hefur fallið í þá freistni
að gera framhald Creepshow,
þokkalegrar hrollvekju sem gekk
bærilega þó hún væri víðsfjarri
bestu myndum leikstjórans að
gæðum. En hann hefur að þessu
sinni grafið upp þijár smásögur
eftir vin sinn King til viðbótar
og unnið úr þeim kvikmynda-
handrit, en það er sérhver só-
traftur á sjó dreginn í henni
Hollywood, svo framarlega ef á
honum stendur Stephen King.
Romero kemur ekki nálægt
leikstjóm að þessu sinni, hann
hefði sjálfsagt eitthvað getað
gert úr eigin handriti, það hefur
reynst Gomik þessum ofraun.
En það er ekki við King að sak-
ast. Sögumar voru vel læsilegar
er þær birtust á prenti, (ein,
m.k. í Skeleton Crew). Romero
og Gomik hafa glutrað niður
allri spennu og dulúð sagnanna,
fara einstaklega illa með miðkaf-
lann, The Raft, og leikstjórinn
grípur gjaman til ódýmstu hjálp-
armeðala, ofbeldis og blóðs, til
að halda áhorfendum við efriið.
Það er aðeins f sfðasta kaflan-
um sem bólar á óneitanlegri snill-
igáfu King og kunnum gálgahú-
mor þeirra Romero. Það er ekki
síst að þakka gamanleikhæfíleik-
um Lois Chiles í hlutverki frúar-
innar kynsveltu. Skopskyn henn-
ar kemur svo sannarlega á óvart
f allri lágkúmnni.
ingi við Neytendasamtökin og bar-
áttu þeirra gegn okri og óeðlilegum
viðskiptaháttum.
Hvemig hefur hæstvirt ríkisstjóm
hugsað sér að bregðast við tilmælum
sem þessum og hver em skilaboð
háttvirtra stjómarþingmanna til lág-
launafólksins f landinu? Einn þeirra,
háttvirtur 17. þingmaður Reýk-
víkinga, Geir Haarde, sá sérstaka
ástæðu til þess að nota tækifærið í
sjónavarpsþætti á dögunum. Hann
benti viðstöddum og sjónvarpsáhorf-
endum á að gera sér grein fyrir því
að ekki væri hægt að hækka laun
hinna lægst launuðu nema til komi
auknar tekjur þjóðarinnar og við því
væri ekki að búast næstu misserin.
Ævintýri á borð við þetta em æ
ofan í æ boðskapur þeirra sem þykj-
ast vita, til þeirra karla og Qölmörgu
kvenna sem lægst launin hafa. Eg
bið menn að gera sér grein fyrir því
að þjóðartekjumar em nægar, kakan
er nógu stór til að metta alla. Það
þarf einungis að skipta henni með
öðrum hætti.
Ástandið hér er nú þannig að það
er látið óátalið að sumir taki mettir
hverja sneiðina á fætur annarri, eyði
og spenni þannig að líkja má við það
þegar hástéttin í Róm kastaði upp
matnum, svo fyndist magarými fyrir
einn bitann enn meðan stór hópur ~
þjóðarinnar svalt. ÞetU var upphaf
hnignunar Rómaveldis og bið ég
hæstvirta ríkisstjóm að leiða að því
hugann. Fróðlegt er að rifja það upp
í þessu sambandi að á þessum tíma
í Rómaveldi byggðu menn glæsihall-
ir og mikla minnisvarða. — Einnig
þetta er að gerast hér í höfuðboig-
inni þessa dagana.
í stjómarmyndunarviðræðum
Kvennalistans sl. vor gerðum við að
úrelitaatríði að lágmarkslaun í
landinu skyldu hækkuð og miðuð við
framfærelu. Þá var okkur bent á að
í fyreta lagi væri ekki hægt að meta
lágmarksþörf einstaklings eða Qöl-
skyldna og í öðm lagi giltu aldagöm-
ul lögmál um innbyrðis hlutföll launa,
lögmál sem giltu í Mesópótamíu til
foma eigi við hér í dag, hafí f raun
ætíð gilt og muni alltaf gilda. Þ\4-
værí fráleitt að ætla að hækka
lægstu launin, slík hækkun myndi
skila sér upp allan launastigann —
fólkið, sem næstlægstu launin hafi,
heimti sfna hækkun og svo koll af
kolli.
En hvað er nú að gerast í kjara-
samningum? Frá Vestfjörðum berast
þau tíðindi að samið hafi verið um
heildarbónus í frystihúsunum. Allir
sem f húsinu vinna fá jafnháa bónus-
greiðslu — í krónum talið — allt frá
móttöku og þar til fiskurínn er kom-
inn í frysti. Þetta þýðir auðvitað að
þær sem næstlægst kaupið höfðu,
sætta sig við að þær, sem höfðu
lægsta kaupið, hækki og allar fái
sömu laun. Vissulega er hækkunin
smánarleg. En þetta tekur af allan -
vafa um að lögmálið sem hagfræð-
ingamir sameinuðust um að fullvissa
þjóðina um að væri lögmál — er
ekkert lögmál. Allavega er það ekki
láglaunafólkið, sem kemur launa-
skriðunni af stað. Það skyldi þó ekki
vera að þeir, sem enn hærra kaup
hafa, standi á bak við og ýti við
fyretu steinunum, — kannski til þess
að viðhalda þvf sem þeir kalla lög-
mál, sem er þá ekki annað en val
þeirra, sem valdið hafa á þvf launa-
kerfí sem þeim þóknast.
„Mesti og besti auður hvere lands
er fólkið sjálft, sem lifir þar hugsar
og starfar." Þetta er gullvæg setning
fengin frá skáldinu Einari Benedikts-
syni.
Má ég biðja um ríkisstjóra sem
hefur hana að leiðarljósi.
Við Kvennalistakonur kre^umst
ábyrgrar ríkissq'ómar, stjómar sem
vill axla ábyrgð. Og ég bendi hátt-
virtu Alþingi á að slík stjóm þarf
ekki að vera í meginatriðum grátein-
ótt. — Hún gæti jafnvel eingöngu
verið með mjúkum línum. Stjóm sem
tæki allar sfnar ákvarðanir út frá
þorra fólks og bæri á höndum sér
þá sem bera minnst úr býtum.
OTTIROn
AFGREIÐSLUKASSAR