Morgunblaðið - 25.05.1988, Page 33

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. MAÍ 1988
33
Reuter
Míkhaíl Gorbatsjov ráðfærir sig við Gcorgfj Razúmovsky flokksrit-
ara.
Armenía og Azerbajdzhan:
Flokksleiðtogarnir
settir út í kuldann
Moskvu, Reuter.
Flokksleiðtogum kommúnista-
flokksins í Armeníu og
Azerbadjzhan var um helgina
vikið úr embætti og siglir brott-
vikningin í kjölfar mikillar þjóð-
emisólgu i Sovétlýðveldunum
undanfarna mánuði.
Að sögn TASS, hinnar opinberu
fréttastofu sovéskra yfírvalda, voru
Karen Demírtsjían, aðalritara
flokksins I Armeníu, og Kjamran
Bagírov, flokksleiðtoga í Azerbajdz-
han, leystir frá störfum sitt í hvoru
lagi af heilsufarsástæðum, en ljóst
mátti vera að þegar hefðbundinni
afrekaskrá fráfarandi valdamanna
var sleppt í fréttaskeyti stofunnar,
að þeirra var lítt saknað.
Mikil þjóðemisólga hefur verið
við rætur Kákasus á þessu ári og
deila Armenar og Azerbajdzhanar
hart um landamæri Sovétlýðveld-
anna, sem verið hafa umdeild allt
frá byltingunni 1917. Hafa armen-
skir íbúar héraðsins Nagomo-
Karabakh, sem em í yfírgnæfandi
meirihluta, krafist þess að það verði
innlimað í Armeníu á ný.
Ólga þessi náði hámarki i febrúar
þegar Armenar hvöttu stjómvöld í
Moskvu til þess að sinna bænum
sínum um endurheimt héraðsins og
lögðu áherslu á kröfur sínar með
gífurlegum mótmælagöngum í
Jerevan, höfuðborg Armeníu, en
flokksbroddar kommúnista í Arm-
eníu tóku öllum að óvömm undir
kröfumar. Um svipað leyti vom
Armenar í borginni Súmgajt í Az-
erbajdzhan ofsóttir og vom a.m.k.
30 Armenar í Súmgajt drepnir af
óðum múg.
Þingkosningarnar í Frakklandi:
Fyrrum eiginkona Le
Pens býður sig fram
Marseille, Reuter.
PIERRETTE Le Pen, fyrrum
eiginkona Jean-Maries Le Pens,
leiðtoga Þjóðernisfylkingarinn-
ar, ætlar að bjóða sig fram í þing-
kosningunum í næsta mánuði.
Vinir Pierrette Le Pens sögðu á
sunnudag að með framboði sinu
vildi hún „fordæma öfgar Le Pens
og þann mann sem hann hefur í
rauninni að geyma.“ Hún ætlar að
bjóða sig fram í samvinnu við fyrr-
um vin Le Pens, Gabriel Demarquet.
Pierrette og Jean-Marie Le Pen
skildu árið 1984. Eiginkonan fyrr-
verandi hefur síðan kvartað opin-
berlega yfír því að Le Pen neiti að
veita henni framfærslustyrki. Hún
hefur meðal annars mótmælt þessu
með því að láta birta af sér myndir
í tímaritinu Playboy, þar sem hún
var einungis klædd vinnukonu-
svuntu.
Reuter
Jean-Marie Le Pen, leiðtogi Þjóð-
ernisfylkingarinnar, kveikti á
kerti í Notre Dame-kirkjunni í
París þegar hann átti leið þar
um í kosningabaráttunni vegna
þingkosninganna, sem fram fara
5. júní. Nú hefur fyrrum eigin-
kona hans boðið sig fram í kosn-
ingunum.
Janos Kadar settur af sem leiðtogi
ungverska kommúnistaflokksins:
Felldi tár er hann rétt-
lætti sljórnarhætti sína
Búist við róttækum umbótum í anda
Míkhaíls Gorbatsjóvs
Budapest, Reuter.
JANOS Kadar, sem stjórnað hef-
ur ungverska kommúnista-
flokknum allt frá því sovéskir
skriðdrekar brutu á bak aftur
uppreisn alþýðu manna í Ung-
veijalandi árið 1956, var á sunnu-
dag vikið úr embætti. Karoly
Grosz forsætisráðherra, sem er
57 ára að aldri, var kjörinn
verðra vinsælda í Ungveijalandi og
þótti fremur fijálslyndur leiðtogi í
samanburði við starfsbræður sína
austan jámtjaldsins. Á sjöunda og
áttunda áratugnum beitti hann sér
fyrir byltingarkenndum efnahags-
umbótum í landinu og lagaði hag-
kerfí landsins mjög að vestrænum
fyrirmyndum. Á undanfömum
ámm hefur þó hallað undan fæti
og líta Ungveijar almennt svo á að
Kadar hafí staðið í vegi fyrir nauð-
synlegum umbótum á sviði efna-
hags- og félagsmála í landinu.
Umbótaáætlun sem hmndið var af
stað árið 1985 hefur snúist upp í
andhverfu sína með þeim afleiðing-
um að verðlag í landinu hefur farið
ört hækkandi auk þess sem Ung-
veijar em, ef miðað er við höfða-
tölu, skuldugasta ríki Austur-Evr-
ópu.
flokksleiðtogi í stað Kadars. Sér-
stök ráðstefna ungverska komm-
únistaflokksins, hin fyrsta frá
árinu 1957, samþykkti kjör Grosz
auk þess sem gerðar voru rót-
tækar breytingar á stjórnmála-
ráði kommúnistaflokksins og
miðnefnd hans. Er almennt búist
við þvi að flokksleiðtoginn nýi
beiti sér fyrir róttækum breyt-
ingum í umbótaátt í anda
Míkhaíls S. Gorbatsjovs Sovét-
leiðtoga.
Háttsettur embættismaður innan
ungverska kommúnistaflokksins
sagði í samtali við blaðamann Reut-
ers-fréttastofunnar að breytingam-
ar á flokksforystunni hefðu verið
mun umfangsmeiri en menn hefðu
ætlað. „Flestum gamlingjunum hef-
ur bæði verið vikið úr miðnefndinni
og stjómmálaráðinu," sagði hann.
12 menn sitja í stjómmálaráðinu
og vom átta nýir kjömir. Þeir sem
viku eru flestir nánir samstarfs-
menn Janos Kadars og má þar
nefna György Lazar, fyrmrn for-
sætisráðherra, og Karoly Nemeth.
í stað þeirra vom valdir yngri menn
sem þykja umbótasinnaðir líkt og
Karoly Grosz. Þá þykir það einnig
athyglivert að Rezsö Nyers, sem
skipulagði umbótastefnu stjóm-
valda í Ungveijalandi fyrir rúmum
tveimur áratugum, hefur verið haf-
inn til valda á ný því hann er nú
sérlegur ráðgjafí Karoly Grosz.
Þykir þetta sýna að búast megi við
mjög snöggum umskiptum í efna-
hagsmálum líkt og gerðist eftir
uppreisnina árið 1956.
Átakanleg ræða
Með því að víkja Kadar úr stjóm-
málaráði flokksins hefur hann í
raun verið sviptur öllum völdum.
Fulltrúamir á ráðstefnunni risu á
fætur og klöppuðu Kadar lof í lófa
en kveðjumar þóttu engu að síður
nokkuð kuldalegar.
Kadar, sem verður 76 ára síðar
í vikunni, sýndi lítil viðbrögð þegar
ljóst varð að bundinn hafði verið
endi á 32 ára valdaskeið hans. Fyrr
á sunnudeginum hafði hann flutt
ræðu þar sem hann varði stjómar-
stefnu sína af miklum krafti. Ræð-
an stóð í 80 mínútur og sýndu
margir fulltrúanna merki um óþol-
inmæði er leiðtoginn var í ræðu-
stólnum. Kadar felldi tár er hann
gagnrýndi hugmyndir umbótasinna
um opinskáar umræður um flokks-
stefnuna og hvatti menn til þess
að beina fremur sjónum sínum að
því sem vel hefði tekist en því sem
úrskeiðis hefði farið.
Fréttamenn sem fylgdust með
ræðu Kadars sögðu hana hafa verið
átakanlega og tiltóku sérstaklega
furðulegar gamansögur frá æsku-
árum sem leiðtoginn sagði ráð-
stefnugestum. Kommúnisti einn frá
Vesturlöndum, sem búið hefur í
Ungvetjalandi allt frá því Kadar
komst til valda, sagði þetta vera
sorgleg endalok á ferli hans. „Það
er átakanlegt að hann skyldi ekki
velja að ljúka ferlinum á glæsilegan
hátt. Og það er hræðileg staðreynd
að hann lagðist gegn flestum tillög-
um um þróun í umbótaátt sem fram
komu á ráðstefnunni," sagði sá hinn
sami í viðtali við Reuters-fréttastof-
una.
Dvínandi vinsældir
Kadar naut lengi vel umtals-
Reuter
Janos Kadar, fymun leiðtogi ungverska kommúnistaflokksins, (t.h)
ræðir við eftirmann sinn Karoly Grosz á ráðstefnu flokksins i Buda-
pest um helgina.
Kjör Karoly Grosz sem flokksleið-
toga í Ungveijalandi:
Gorbatsjov og Thatcher
fagna kjöri Karoly Grosz
Varsjá. A-Berlín. Washington. Reuter.
VÍÐAST hvar hefur kjöri Karoly
Grosz sem aðalritara ungverska
kommúnistaflokksins verið fagn-
að. Viðbrögðin í Austur-Þýzka-
landi hafa þó verið á annan veg
og eru til marks um andstöðu
þarlendra yfirvalda við umbætur
að hætti MikhaOs Gorbatsjovs,
leiðtoga Sovétríkjanna. Marga-
ret Thatcher, forsætisráðherra
Bretlands, sendi Grosz „innUegar
hamingjuóskir“ í gær en hann
er yfirlýstur aðdáandi Thathcer
og sagði eftir fund þeirra í Lon-
don fyrir skömmu að hann mundi
fara í smiðju tU hennar við úr-
lausn vandamála í Ungveija-
landi.
Fjölmiðlar í Austur-Þýzkalandi
einblíndu á kveðjuorð Janos Kad-
ars. Vestrænir stjómarerindrekar
og austur-evrópskir heimildamenn
sögðu að Erich Honecker, hinum
75 ára leiðtoga austur-þýzka
kommúnistaflokksins, hlyti að hafa
mnnið kalt vatn milli skinns og
hörunds þegar Grosz var kjörinn
eftirmaður Kadars.
Viðbrögð Austur-Þjóðveija vom
í hróplegri andstöðu við hlýlegar
kveðjur Gorbatsjovs en nýju vald-
hafamir í Ungveijalandi segjast
ætla að grípa til umbóta í anda
hans. Gorbatsjov hældi Grosz og
óskaði honum velfamaðar. Pravda,
málgagn sovézka kommúnista-
flokksins, birti mynd af Grosz og
langa grein um hann á forsíðu. Þar
var honum hrósað fyrir umbætur á
ungverska kommúnistaflokknum
og framtakssemi.
Fjölmiðlar í Rúmeníu slepptu því
alveg að geta um flokksráðstefnuna
í Búdapest og brottför Kadars úr
flokksforystunni. Vestrænir sendi-
fulltrúar sögðu að málið væri við-
kvæmt þar sem Nicolae Ceausescu,
forseti Rúmeníu, væri andvígur
umbótum að hætti Sovétmanna og
Ungveija. Væru efnahagsörðug-
leikar Ungveija þó smámunir í sam-
anburði við efnahagskreppu þá, sem
Ceausescu hefði við að glíma.
Rude Pravo, málgagn tékkneska
Karoly Grosz Reuter
kommúnistaflokksins, skýrði ítar-
lega frá breytingunum í Ungveija-
landi en lagði ekkert mat á þær.
Andófsmenn fagna
Leiðtogar uppreisnar- og um-
bótamanna, sem brotnir voru á bak
aftur með innrás Sovétmanna í
Ungveijaland 1956 og nú eru bú-
settir í Bandaríkjunum, fögnuðu
kjöri Grosz og sögðust eiga von á
umtalsverðum efnahagslegum og
pólitískum umbótum. Gyorgy
Krasso, einn leiðtoga umbótasinna,
sem nú er búsettur í London, sagð-
ist þó efíns um að pólitískar umbæt-
ur myndu eiga sér stað. „Grosz er
harðfylginn alræðissinni og nefndi
umbætur ekki á nafn fyrr en eftir
flokksþing sovézka kommúnista-
flokksins í hitteðfyrra. Hann þekkir
áhrifamátt fjölmiðla og það var
kraftaverk hvemig honum hefur
tekizt á einu ári að fá þá til að
breyta ímynd Kadars úr þvi að vera
álitinn umbótamaður í fráhrindandi
og íhaldssamt gamalmenni,“ sagði
Krasso.