Morgunblaðið - 19.06.1988, Qupperneq 38

RANNSÓKNIR Á HEILAFLUTNINGI
EEG
Sysrem
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. JÚNÍ 1988
„Apahöfðunum í Cleveland var ekki víxlað þannig, að þau væru grædd á annan
líkama, heldur voru þau tengd honum með leiðslum. Hafði öpunum áður verið
kennt að tjá sig með því að depla augunum og með þeim fylgdu þeir líka
læknunum eftir um herbergið.... eitt höfuðið beit dr. White í þumalflngurinn.
Eftir Ron Laytner
„ Sovétmenn hyggjast notfæra
sér bandaríska tækniþekkingu til
að frysta menn og senda í könn-
unarleiðangur langt út í óravídd-
ir himingeimsins. A Vesturlönd-
um er hins vegar búið að drepa
frekari rannsóknir á þessari
tækni í dróma með málavafstri
fyrir dómstólunum."
Höfundur þessara orða er dr.
Robert White, kunnur taugaskurð-
læknir í Bandaríkjunum og mesti
sérfræðingur, sem um getur, í heila-
flutningi en einhvern tíma í framtíð-
inni getur sú aðgerð jafngilt nokk-
urs konar framlengingu á manns-
ævinni. Dr. White segir, að Sovét-
menn ætli sér hins vegar að nota
þessa tækni í þágu geimrannsókna.
Sl. 20 ár hafi saga NASA, Banda-
rísku geimferðastofnunarinnar, ein-
kennst af miklum sigurvinningum
og alvarlegum hnekki einnig, Chal-
lenger-slysinu, en í allan þennan
tíma hafí Sovétmenn verið að búa
sig undir raunverulegar geimferðir.
Verða geimfarar frystir?
„Með því að nota heilakælingar-
tæknina, sem ég kenndi þeim,“ seg-
ir dr. White, „ætla Sovétmenn að
frysta lifandi geimfara og senda
síðan langt út í geiminn. Þegar tími
þykir til kominn er hægt að þíða
hann og vekja með útvarpsmerkj-
um. Frumheijar bandarískra geim-
rannsókna báðu mig einu sinni að
kanna hvort einangraður manns-
heili þyldi betur en allur líkaminn
það harðræði, sem þá var talið
fylgja því að fara á braut um jörðu,
og hugsanlega hefðu rannsóknir af
þessu tagi getað leitt til mannaðra
ferða langt út í geim. Þegar Rússar
urðu svo fyrri til og sendu Júríj
Gagarín á loft lagði NASA þessa
hugmynd á hilluna."
White segir, að bandarískar
rannsóknir á heilaflutningi muni
líklega einskörðast við það eitt að
framlengja mannsævina en óttast
þó, að jafnvel þær verði stöðvaðar.
„Á sama tíma og Sovétmenn hafa
tekið forystuna í geimnum getur
einn einasti lögfræðingur lokað
okkur inni í rykugum réttarsal."
Einkaleyf i setur strik í
reikninginn
Patrick Kelley, 35 ára gamall
lögfræðingur, sem notar jafnan
höfundamafnið Chet Fleming, hef-
ur bandarískt einkaleyfi nr.
4.666.425 en það er fyrir teikning-
ar eða hönnun vélar til að viðhalda
lífinu í höfðum dýra eða manna
eftir að þau hafa verið skilin frá
líkamanum. Fleming, sem er einnig
verkfræðingur að mennt, hefur þó
ekki smíðað slíka vél og segist raun-
ar ætla að bíða eftir því, að Sovét-
menn eða Japanir geri það.
I vélinni, sem Fleming hefur
teiknað, eru tengd saman þau tæki,
sem nú þegar hafa veríð smíðuð —
gervinýra, hjarta- og lungnavél og
önnur, sem flytja að næringarefni
eða fylgjast einfaldlega með og
samhæfa starfsemi hinna tækj-
Dr. Robert White er brautryðjandi
í heilaflutningi og trúir því, að i'
framtíðinni verði unnt að
framlengja mannsævina með því
að fiytja heilann í nýlátnum
mönnum fannan Ifkama.
þess vegna lítinn mat og lítið súr-
efni,“ segir dr. White og bætir því
við, að undirbúningur Sovétmanna
undir geimferðir byggist á nýjum
uppgötvunum í læknisfræði, heila-
einangrun og -flutningi, svokallaðri
endurlífgun. Hún felst meðal ann-
ars í því kæla eða allt að því frysta
líkami manna, sem eiga sér annars
ekki lífsvon vegna slyss eða sjúk-
dóms, og lífga þá við þegar búið
er að bæta skaðann.
Lífinu haldið I Brezhnev
„Hinni hálfleyndu Endurlífgun-
arstofnun í Moskvu tókst vel til
með Leoníd heitinn Brezhnev, leið-
toga Sovétríkjanna, sem reis upp í
hvert sinn sem hann var sagður
látinn," segir dr. White. „Læknar,
sem starfa við stofnunina, sögðu
mér, að þeir hefðu gengið einum
of langt í að halda lífinu í Brezhnev
eftir eitt hjartaáfallið. Var honum
þá loksins leyft að deyja þegar þeim
skildist, að það væri tilgangslaust
að koma hjartanu aftur af stað eft-
ir að heilinn hafði liðið mikinn súr-
efnisskort."
Dr. White trúir því, að Sovét-
menn muni taka forystu í líffæra-
flutningi og segir, að þeir hafi mik-
inn áhuga á að halda lífinu ef svo
má segja í heiladauðum mönnum.
Hafí þeir þá í hyggju að frysta þá
°g geyma til að læknar geti síðar
notað ýmsa líkamshluta þeirra.
Dr. White segist ekki skilja hvað
fyrir Fleming vaki með því að ein-
oka rannsóknir á heilaflutningum.
„Hann segist hafa orðið sér úti um
einkaleyfíð af mannúðarástæðum
en hann er aðeins 35 ára gamall.
Næstu 20 árin gæti þessi lögfræð-
ingur deilt og drottnað yfír rann-
sóknum okkar og grætt á því mikið
fé.“ ^
„Eg er ekki að reyna að binda
hendur vísindamanna,“ segir Flem-
ing, „en einkaleyfíð bannar þó heila-
flutning án míns samþykkis. Ég
mun aðeins heimila aðgerðir, sem
læknanefndir hafa lagt blessun sína
yfir með tilliti til siðferðilegra álita-
White, sem er kaþólskur og tíu
barna faðir, er opinber
taugalæknir Jóhannesar Páls
páfa og segir, að hvorki hann nó
Pállpáfi IV hafi fundið að
tilraunum hans. „Það err miklu
fremur, að þeir hafi sýnt þeim
áhuga,“ segir White en ætla má,
að þessar tilraunir geti orðið
guðfræðingum og andlega
þenkjandi mönnum erfitt
úrlausnarefni. „Þegar heilinn
deyr hverfur einnig hin mannlega
vitund. Ef hann hins vegar lifir
áfram, jafnvel utan Ifkamans, er
vitundin, maðurinn, lifandi. Það
má því segja, að með
heilaflutningi séum við að flytja
sálina sjálfa." Á myndinni er
White með Jóhannesi Páli páfa.
mála og þeirra þjáninga, sem þær
geta haft í för með sér.“ Fleming
segir raunar, að einkaleyfið sitt
komi alls ekki í veg fyrir rannsókn-
ir, miklu heldur, að það auðveldi
hugsanlegar aðgerðir.
Apahöfðum víxlað
Dr. Robert White gerði merkilega
aðgerð í Cleveland árið 1971 en þá
víxlaði hann höfðum nokkurra
Rhesus-apa og olli jafnt hneykslun
sem hrifningu lækna og vísinda-
manna. Var þessari aðgerð haldið
leyndri fyrir almenningi til að dýra-
vemdunarmenn risu ekki upp á aft-
urfætuma.
Dr. White segist ávallt hafa lagt
áherslu á mannúðlegar tilraunir á
dýmm en „fimm mínútna
skemmdaræði getur gert að engu
vísindalegar rannsóknir í tvo ára-
tugi. Með tilraunum á dýmm hefur
verið unninn bugur á barnaveiki,
lömunarveiki og öðmm sjúkdómum
og vegna þeirra höfum við insúlín,
opinn hjartaskurð og líffæraflutn-
inga og vonumst til að sigrast á
krabbameini, alnæmi og alzheim-
ers-sjúkdómnum“.
Apahöfðunum í Cleveland var
ekki víxlað þannig, að þau væm
Dr. Robert White varði mörgum
árum í að teikna og hanna vél,
sem haldið gæti lífinu í
apahöfðum eftir að þau hefðu
verið skilin frá líkamanum.
Lögfræðingurinn og
verkfræðingurinn Chet Fleming
varð þó fyrri til að fá einkaleyfi
fyrir slíku tæki. Lét hann þessa
grunnteikningu fylgja
einkaleyfisumsókninni.
„Það má líkja
vél, sem heldur lífínu í höfðinu og
heilanum," segir Fleming, „en nú
þegar er búið að smíða tæki, sem
geta komið í staðinn fyrir flesta
hluta hans.“
Dr. White segir, að fyrir fímm
milljónir dollara geti hann og hans
menn smíðað vél til að halda lífinu
í afskomu höfði. „Tæknin er fyrir
hendi en einkaleyfí Flemings er eins
og ljón í veginum."
Afskorið mannshöfuð við
stjórn
Fleming segist hafa sótt um
einkaleyfíð til að koma í veg fyrir
grimmilegar og gagnslausar til-
raunir. Hann segist þó vilja, að
rannsóknir á heilaflutningi haldi
áfram og er sammála Sovétmönn-
um um að tæknin skuli notuð í
þágu geimferða. Hann hefur skrifað
þrjár vænar bækur um lögfræði og
eina um höfuðflutning og leggur
sjálfur til, að í geimförum framtíð-
arinnar verði vélmenni eða vélknún-
ir armar, serri stjómað verði af
mannshöfði. Yrði það aftur tengt
búnaði, sem héldi því á lífí, og
þyrfti að sjálfsögðu miklu minni
næringu og súrefni en geimfari í
heilu líki.
„Fleming veit ekki á hvem hátt
vélamar slitna eða ganga úr sér
eða hvemig hrörnun blóðsins er
háttað. Það vita hins vegar Sovét-
menn ög ætla þess vegna að senda
lifandi menn í sínar geimferðir,
menn, sem eru í kuldadái og þurfa
Verðuf unnt að flytja vituiidina
ur enram líkama í annan?
i