Morgunblaðið - 19.06.1988, Blaðsíða 56

56
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. JÚNÍ 1988
L I S T A H Á TÍÐ (*? í REYKJAVÍK
Að skrifa er eins og að
stökkva í Ermasundið
Rabbað við Göran Tunström
SÆNSKI rithöfundurinn Gör-
an Tunström heldur fyrirlestur
og les úr eigin verkum í Norr-
æna húsinu i dag. Hann er
eflaust þekktastur hérlendis
fyrir skáldsögu sina Jóiaórat-
oriuna sem fékk bókmennta-
verðlaun Norðurlandaráðs
1984 og kom út i íslenskri þýð-
ingu Þórarins Eldjárns sama
ár.
Göran Tunström er kvæntur
myndlistarkonunni Lenu Cron-
quist, sem opnaði sýningu á verk-
um sínum í Norræna húsinu í
gær. Blaðamaður Morgunblaðsins
hitti Tunström að máli og spurði
fyrst um hvað fyrirlestur hans í
dag fjallaði.
„Ég ætla að spjalla svona vítt
og breitt um tilurð skáldsagnanna
Jólaóratorían og Þjófurinn, en sú
bók kom út 1986 og er nú verið
að þýða hana á ensku. Svo ætla
ég að ræða um líf rithöfundarins
utan skriftanna, um nauðsyn þess
að ferðast og fleira".
Þið hjónin hafið ferðast mjög
mikið, telurðu það hafa þroskað
þig sem rithöfund?
„Já, tvímælalaust. Það er nauð-
synlegt að ferðast til að fá nýja
sjónvinkla á hlutina. Maður kynn-
ist líka heimalandi sínu betur með
samanburði við önnur lönd. Ég
hef kynnst þróun Svíþjóðar betur
með því að skoða Indland, en lesa
sagnfræði. I framandi löndum
tekur maður hluti sem eru sjálf-
sagðir í manns venjulega um-
hverfi til nýrrar athugunar".
Segðu mér eitthvað um nýjustu
bókina þína, Þjófinn.
„Eins og flestar mínar bækur
byggir hún á munnmælum, ein-
hveiju sem ég hef heyrt eða lesið.
Það er til saga um ungan mann
sem ætlaði að stela Silfurbiblí-
unni, sem var skrifuð á Italíu á
6. öld og er eina dæmið um bók
á gotnesku máli. Þessi ungi mað-
ur komst að því að það var ekki
framkvæmanlegt að stela bókinni
og snéri sér í staðinn að því að
kynna sér allt sem um hana hafði
verið skrifað og varð sérfræðingur
í öllu sem varðaði gotnesku og
Silfurbiblíuna. í skáldsögu minni
Þjófnum segi ég þessa sögu á
minn hátt. Hún fjallar um ungan
snilling sem elskar frænku sína,
en hún hefur verið misnotuð af
föður sínum og afneitar kynlífi.
Ungi maðurinn fer til Uppsala og
ætlar að stela Silfurbiblíunni og
verða ríkur til að vinna hug stúlk-
unnar, en snýr sér í staðinn að
námi í gotneskum fræðum. Þaðan
fer hann til Italíu þar sem hann
finnur skjöl frá þeim tíma sem
Silfurbiblían var skrifuð og er
gerður að yfirbókaverði í safninu
þar sem hún er geymd. Leiðir
hans og frænkunnar liggja saman
aftur, en þá er hún orðin vit-
skert. Þau eignast saman son.
Stúlkan fyrirfer sér og í lok bókar-
innar kemur í Ijós að maðurinn
hefur skrifað þetta allt í fangelsi,
bókin er stíluð til dómarans, sem
reynist vera sonur fangans. Þetta
er tragedía, þroskasaga nk. Orf-
eusar sem eyðir lífinu í mislukk-
aða tilraun til að heilla sína
Evridísi úr Undirheimum. Annars
er það ekki efnið sem gerir verk
að tragedíu, heldur hvernig er
skrifað. Það er tungumálið og
hvemig því er beitt sem gerir hluti
tragíska eða kómíska".
Jólaóratorían hefur verið þýdd
á mörg tungumál, heldurðu að
beiting þín á tungumálinu komist
til skila í þýðingum?
„Það er erfitt fyrir mig að segja
til um það, ég get ekki lesið nema
fá þeirra tungumála sem hún hef-
ur verið þýdd á. En ég veit að
mállýskumar sem ég nota mikið
em óþýðanlegar, svo ég verð bara
að vona að þýðandinn finni viðun-
andi lausn. Ég hef lesið mörg
bókmenntaverk í þýðingum og
þótt eitthvað fari kannski forgörð-
um er það þó fleira sem kemst
til skila. Mér er sagt að Þórarinn
Eldjám sé mjög góður þýðandi
og ég treysti honum fyllilega til
að koma verkum mínum til skila
á íslensku. Hann er núna að þýða
leikrit eftir mig Chang Eng -
síamstvíburarnir, sem verður sett
upp hér á næsta leikári".
Er jólaóratorían saga fjölskyldu
þinnar?
„Nei, nei, nei. Hún er alfarið
hugarsmíð mín, nema hvað ég
heyrði söguna um konuna sem
kramdist undir kúnum þegar ég
Göran Tunström
var mjög ungur og hún þróaðist
síðan í höfðinu á mér ámm sam-
an. Ég er reyndar sá eini í minni
íjölskyldu sem ekki spilar á eitt-
hvert hljóðfæri, en Jólaóratorían
hefur ekkert með mína fjölskyldu
að gera“.
Hvað er efst á baugi í sænskum
bókmenntum núna?
„Ég er nú eiginlega ekki rétti
maðurinn til að svara því. Ég les
mjög lítið af ungum sænskum
höfundum. Ég held að bókmennt-
imar séu að verða meira ab-
strakt, áhrif frá frönsku bylgjunni
í heimspeki og sálgreiningu
kannski, en mér finnst tíma
mínum betur varið í að lesa góð
ljóð eða bækur Dostojevskís, en í
að reyna að skilja heimspekipæl-
ingar sem eru órafjarri svona
gömlum mönnum eins og mér.
Ungir bókmenntafræðingar virð-
ast líka vera famir að líta á skrif
sín sem list, með þeim afleiðingum
að þau verða nánast óskiljanleg.
Mér finnst eiginlega að það vanti
átök í skrif ungra höfunda, ef þú
Guameri strengja-
kvartettinn held-
ur tónleika í dag
Guarneri strengjakvartett-
inn heldur tónleika í íslensku
óperunni í dag. A efnisskránni
eru verk eftir Mozart, Janacek
og Beethoven.
Guameri strengjakvartettinn
skipa Amold Steinhardt, fíðluleik-
ari, John Dalley, fiðluleikari, Mic-
hael Tree, lágfiðluleikari og David
Soyer, sellóleikari. Þeir héldu sína
fyrstu tónleika sumarið 1964 og
hafa síðan haldið á þriðja þúsund
tónleika víðsvegar um heim. Efn-
isskrá kvartettsins nær yfir 300
ár í tónlistarsögunni, allt frá Ha-
ydn til Lutoslawskis.
Á þessu starfsári hefur Guarn-
eri kvartettinn haldið um 100 tón-
leika í Bandaríkjunum og Kanada
auk þess sem þeir léku á Vorhátí-
ðinni í Prag, þar sem þeir vom
sæmdir Smetana verðlaununum,
í Japan og Suður-Ameríku. Tón-
leikamir á Listahátíð em síðustu
tónleikar kvartettsins á þessu
Guameri strengjakvartettinn
starfsári. Á efnisskránni em
Kvartett í G-dúr, K. 387 eftir
Mozart, Kvartett nr. 1 (1923) eft-
ir Janacek og Kvartett í B-dúr,
op. 130 og Grosse fuge op. 133
eftir Beethoven.
ert 25 ára og hefur lifað í vern-
duðu umhverfi allt þitt líf, frá
hverju hefurðu þá að segja?“
Hefurðu lesið einhveija
íslenska höfunda og finnurðu til
einhvers skyldleika við þá?
„Já, ég hef lesið Laxness og
mjög skemmtilegar bækur eftir
Einar Má Guðmundsson og Pétur
Gunnarsson auk þess sem ég hef
lesið talsvert af ljóðum eftir
íslensk skáld. Mér finnst ég skyld-
ur Laxness á vissan hátt við skrif-
um báðir um smá samfélög sem
spegla allan heiminn og þau
vandamál sem smæðin og ein-
angmnin valda“.
Þú talaðir um að lesa
Dostojevskí, hveijir em þínir
uppáhalds höfundar?
„Fyrsta áfallið sem ég fékk við
bókmenntalestur kom þegar ég
las Frederico García Lorca. Það
er einhver suðræn ólga í verkum
hans sem orkar mjög sterkt á
mig. Ég elskaði sögur Selmu Lag-
erlöf þegar ég var barn, en á
unglingsárunum kom í mann mót-
þrói og þá varð Rimbaud fyrir-
myndin. Dostojevskí og Stendahl
getur maður lesið aftnr og aftur
svo ekki sé nú minnst á Strind-
berg. Hamsun er mér mikils virði
og ég er hrifinn af verkum Mar-
quesar. Það má eiginlega segja
að ég þefi af öllum tegundum
bókmennta, en í seinni tíð hef ég
mest lesið ljóð. Mér finnst sænsk
nútímaljóðagerð mjög áhuga-
verð“.
Ertu að skrifa skáldsögu?
Já, ég er búin að vinna að skáld-
sögu í nokkra mánuði, en ég get
ekki sagt þér neitt um hana nema
að hún gerist í Sunne, eins og
margar af sögum mínum. Mér er
ómögulegt að tala um verk mín
meðan ég er að vinna í þeim. Ég
lifi alfarið í þeim heimi sem ég
er að skapa. Ég hef stundum
haldið því fram að rithöfundar
fylli tómið í lífi sínu með því að
skapa sér eigin heim til að lifa í.
Þegar sá heimur er fullskapaður
kemur tómleikinn aftur og þá
hefst maður handa við að skapa
nýjan. Mér líður hræðilega illa ef
ég skrifa ekki í nokkra daga.
Þegar ég var 12 ára skrifaði ég
í dagbókina mína: „Ég held að
rithöfundarferli mínum sé lokið,
ég hef ekkert skrifað í tvo daga“.
Þetta hefur ekkert breyst og eftir
að ég fékk Norðurlandaráðsverð-
launin hafa upplestrar, viðtöl og
alls kyns auglýsingamennska tek-
ið alltof mikið af tíma mínum.
Við Lena ætlum að fara til París-
ar í haust og búa þar í 6 mánuði
og þá ætla ég að skrifa eins og
óður maður. Eg hef stundum sagt
að skriftir séu eins og að stökkva
út í Ermasundið og verða að synda
yfir. Það er engin leið til baka“.
FB
Heimsókn Atla Dam lögmanns Færeyja:
Hátíðarveðrið kom í
veg fyrir Viðeyjarferð
ATLI Dam lögmaður Færeyja
lagði leið sína snemma að morgni
þjóðhátíðardagsins 17. júni i
gamla kirkjugarðinn við Suður-
götu þar sem hann lagði blóm-
sveiga að leiðum áhafna tveggja
færeyskra skipa sem fórust hér
við land á þriðja áratugnum.
Atli og kona hans Sólvá voru svo
viðstödd hefbundin hátíðarhöld 17.
júní í Reykjavík, við leiði Jóns Sig-
urðssonar og á Austurvelli.
Eftir að hafa hlýtt á hátíðar-
messu í Dómkirkjunni, fóru lög-
mannshjónin í móttöku Steingríms
Hermannssonar utanríkisráðherra
fyrir erlenda sendimenn í Ráðherra-
bústaðnum.
Davíð Oddsson, borgarstjóri í
Reykjavík, bauð svo þeim Atla og
Sólvá Dam til hádegisverðar í Dill-
onshúsi í Árbæjarsafni ásamt öðr-
um gestum.
Að loknum hádegisverði átti
samkvæmt dagskrá lögmannshjón-
anna að sigla út í Viðey og skoða
þar framkvæmdir og uppgröft.
Vegna úrkomu og slæms veðurs var
hins vegar hætt við þá ferð en í
þess stað farið í skoðunarferð um
borgina.
Áð kvöldi 17. júní hélt svo borg-
arstjóri kvöldverðarboð til heiðurs
lögmannshjónunum í Höfða.
I gær fór Atli Dam lögmaður
ásamt Steingrími Hermannssyni,
utanríkisráðherra, í laxveiðiferð.
Hann heldur í dag til Þingvalla í
boði Þorsteins Pálssonar forsætis-
ráðherra, en heimsókn Atla Dam
lýkur svo á morgun.
Hádegisverður á 17. júní var
snæddur í Dillons húsi í Árbæjar-
safni í boði borgarstjórans í
Reykjavík, Davíðs Oddssonar.
Talin frá vinstri Atli Dam, Davíð
Oddsson og eiginkona hans,
Ástríður Thorarensen koma frá
hádegisverði.
Morgunblaðið/BAR