Morgunblaðið - 19.06.1988, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. JÚNÍ 1988
grædd á annan líkamann, heldur
voru þau tengd honum með leiðsl-
um. Hafði öpunum áður verið kennt
að tjá sig með því að depla augun-
um og með þeim fylgdu þeir líka
læknunum eftir um herbergið. Til-
raunir sýndu, að greind apanna
hafði í engu skerst og eitt höfuðið
beit dr. White í þumalfingurinn.
Sumir apanna lifðu í heila viku
en allir áttu þeir við öndunarerfið-
leika að stríða. „Af mannúðar-
ástæðum létum við þá deyja,“ segir
dr. White, „en hve lengi hefðu þeir
getað lifað ef við hefðum ráðið yfir
þeirri tækni, sem nú er kunn? Ár-
angurinn var þó undraverður. Ap-
amir eða apahöfuðin virtust jafnvel
greindari laus við líkamann og með
því að kæla einn apaheilann komum
við í veg fyrir, að lánslíkaminn hafn-
aði honum.
Við komumst að því, að heilinn
glatar ekki greindinni þótt hann sé
vísindamenn í Evrópu, Ameríku,
ísrael og Sovétríkjunum að flytja
höfuð eða heila á milli dýra en það
var fyrst með tilraununum í Cleve-
land, að raunverulegur árangur
náðist.
Árið 1943 sagði bandaríska tíma-
ritið Life frá því, að sovéska vísinda-
manninum Trofim Lysenko hefði
tekist að nema höfuð af hundi og
halda því lifandi en Lysenko þessi
varð mjög frægur á þeim tíma þeg-
ar Sovétmenn þóttust alltaf hafa
orðið fyrstir til þessa eða hins. I
áratugi var hann talinn einn fremsti
vísindamaður Sovétríkjanna en
1964 kváðu sovéskir vísindamenn
hins vegar upp úr með, að hann
hefði verið svikahrappur og morð-
ingi.
Orðrómur hefur verið um, að
sovéskir vísindamenn hafi notað
afganska fanga við tilraunir sínar
með heilaflutning en White, sem
White hefur miðlað sovéskum
vísindamönnum af þekkingu
sinni en hana hyggjast nota við
geimrannsóknir. Vakir það fyrir
þeim að senda geimfara í
kuldadái langt út í geiminn og
vekja aftur með
útvarpsmerkjum. White er hér
með einum starfsbróður sínum
rússneskum.
kældur. Að vísu vitum við ekki
hvemig unnt er að girða fyrir of-
kælingu en við getum kælt heilann
í klukkustund að því marki, að öll
rafvirkni stöðvist — að eiginlegum
heiladauða — og komið honum af
stað aftur. Rússamir lögðu mikla
áherslu á þetta atriði því að þeir
stefna að því að kæla heila geim-
fara í löngum geimferðum."
White segir ennfremur, að til-
raunimar í Cleveland hafi hagnýtt
gildi fyrir læknisfræðina. „Við gæt-
um til dæmis Ijarlægt æxli úr heila
með því að kæla hann og komist
þannig hjá að nota varasöm and-
storknunarefni. “
Siðferðileg álitamál
Þetta er allt gott og blessað seg-
ir Chet Fleming en þeir, sem ætla
að stunda höfuð- eða heilaflutn-
inga, eiga ósvarað ýmsum spurn-
ingum.
„Hvað gerist í raun þegar höfuð-
ið er skorið af tilraunadýri og því
haldið lifandi? Hve lengi getur eða
á slíkt höfuð að lifa? Þjáist það eða
er það tilfínningalaust? Finnur það
til í líkamanum, sem það hefur
misst, eins og menn, sem misst
hafa útlim?
Ef vísindamenn geta gert skepn-
unum þetta hvað þá með menn, sem
eru dauðvona vegna sjúkdóma eða
meiðsla? Skyldu einhveijir þeirra
vilja gangast undir svona aðgerð
og hvaða áhrif hefur hún á skap-
höfn þeirra og tilfinningalíf? Og
hvað með íjölskyldur þeirra?“ segir
Fleming.
Fyrri tilraunir
Athuganir á heila- eða höfuð-
flutningi hafa farið fram alveg
síðan um aldamótin 1800 þegar
franski læknirinn J. V. Laborde
skráði tilraunir sínar til að koma
nýafhöggnum höfðum sakamanna
á skrokka af stórum hundum. Frá
1910 og fram til 1964 reyndu
25 sinnum hefur verið boðið til fyr-
irlestrahalds í Sovétríkjunum, seg-
ist aldrei hafa orðið var við neitt
misjafnt.
Erfiðasti þröskuldurinn í vegi
þeirra, sem fást við tilraunir með
höfuð- og heilaflutning, er mænan
því að hana verður að sjálfsögðu
að taka í sundur. Þótt unnt væri
að græða höfuð á annan líkama
gæti viðkomandi ekki hreyft sig því
að líkaminn tæki ekki við neinum
skipunum frá höfðinu. White segist
þó bjartsýnn á, að þessi þröskuldur
verði yfirstiginn.
Dr. Robert White var í langan
tíma eini talsmaður þess, að tilraun-
ir yrðu gerðar með höfuð- og heila-
flutninga, en hann er þó kunnur
fyrir ýmis önnur störf og hefur
meðal annars verið nefndur sem
líklegur nóbelsverðlaunahafí í lækn-
isfræði. Hann er opinber tauga-
skurðlæknir Jóhannesar Páls páfa
og hefur tekið við margs konar við-
urkenningu úr hendi ríkisstjórna
víða um heim.
Komið ekki nálægt
Cleveland!
Mörgum þykja áðurnefndar til-
raunir hans samt heldur óhugnan-
legar og sem dæmi má nefna, að í
bandarísku mótorhjólatímariti voru
lesendurnir varaðir við að leggja
leið sína um Cleveland. Þar væri
dr. White á næsta leiti á höttunum
eftir líkömum heiladauðra mótor-
hjólakappa.
Þeir eru þó til, sem trúa á þessa
framtíðartækni, t.d. þau fyrirtæki,
sem taka að sér að djúpfrysta ný-
Iátna menn með það fyrir augum,
að seinna verði unnt að þíða þá,
vekja til lífsins og lækna. Eitt slíkt
fyrirtæki í Los Angeles frystir að-
eins höfuðin.
Dr. White er yfirmaður tauga-
sjúkdómadeildar Borgarsjúkra-
hússins í Cleveland og vinnur aðal-
lega með heilaskaddað fólk. Hann
er hættur tilraunum með afskorin
dýrahöfuð og takmarkar rannsóknir
sínar við dýraheila.
„Ég hef alltaf notað staðdeyfingu
til að koma í veg fyrir, að dýrin
finni ti!,“ segir White, „en mér hef-
ur fundist það dálítið ónotalegt að
vita af augunum í afskornum höfð-
unum fylgja mér eftir um herberg-
ið. Ég gleymi heldur aldrei apahöfð-
inu, sem beit mig.“
39
■■nhmnhmhnnmhmmmhhmmmnmhnmbnnmmhihmmmhnhmnmhnhmhmí
LADA STATION 5 g.
LADA 1200
Lada bílar
2800seldir ’87
LADA SAFIR
mé?.\ m&v.
i \ i 1 __„V;- „ „-r
Sk H \ __ -»«8&~<ÚÉ8ÍÍli.
1300, KR. 259.000,- J
Hugsaðu málið
Ef þu ert í bilahugleiðingum,ættir
þú að lesa þessa auglysingu
tvisvar. Ræddu við sölumenn
okkar um kosti LADA bílanna og
vinsælu greiðslukjörin. Afgreiðslu-
tíminnn er 2-4 dagar. Við eigum
einnig úrval notaðra LADA bíla.
Beinir símar:
Nýir bilar sími: 31236
Notaðir bilar sírrn: 84060
Opið laugardaga frá 10-16
Festið bflakaup
- forðist hækkanir
BIFREIÐAR & LANDBÚNAÐARVÉLAR
Suðurlandsbraut 14 107 Reykjavík, sími 68121