Morgunblaðið - 13.08.1988, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. ÁGÚST 1988
Konur og fjölskyldan
eftír Ragnhildi
Helgadóttur
Hér fer á eftir erindi flutt
fyrir hönd sjálfstæðiskvenna
hinn 2. ágúst sl. á kvennaráð-
stefnunni í Olsó á sameiginlegum
fundi kvennasamtaka Sjálfstæð-
isflokksins og þeirra flokka á
Norðurlöndum, sem honum eru
líkastir og hann hefur á ýmsum
vettvangi átt samstarf við undan-
farna tvo áratugi. R.H.
Mér er ánægja að fá tækifæri
til þess að taka þátt í ráðstefnu
„hægri" kvenna á Norðurlöndum
um efnið „Konur og fjölskyldan".
Enn meira gleðiefni er, að fundur-
inn er haldinn í hinum fagra og
gamla sumarskrýdda Noregi.
Erindi mitt fjallar um fjölskyldu-
stefnu Sjálfstæðisflokksins íslenska
í nokkrum höfuðdráttum, sem
reyndar eru að mestu sama eðlis
og aðalatriðin í Qölskyldustefnu
hinna norrænu flokkanna, sem
standa að þessari ráðstefnu. Þeir
eru: Samlingspartiet í Finnlandi,
Moderata samlingspartiet í Svíþjóð,
Det Konservative Folkeparti í Dan-
mörku og Heyre í Noregi.
Einstakir þættir í stefnunni verða
ítarlega ræddir síðar í dag, eftir að
ráðstefnugestir hafa skipt sér í
umræðuhópa.
Ég mun m.a. ræða samhengið
milli jafiiréttis og fjölskyldustefnu
og hve nauðsynlegt það er að leggja
sjónarmið fjölskyldustefnunnar til
grundvallar mörgum pólitískum
ákvörðunum.
Aðalumræðuefni ráðstefnunnar
byggist á hugsjón jafnframt því sem
það tekur mið af veruleika samtím-
ans. Eftiisval undirbúningsnefndar-
innar sýnir raunsætt mat á stöðu
kvenna- og fjölskyldu í dag um leið
og það dregur fram grundvöllinn í
þeirri lífssýn, sem einkennir stefnu
lýðræðislegu hægri flokkanna á
Norðurlöndum. Þessi grundvöllur
er orðaður með mismunandi hætti
í stefnuskrám flokkanna, en aðal-
hugmyndimar eru fimm:
1. Fjölskyldan sem grunneining
þjóðfélagsins.
2. Heimilið sem rammi hennar,
samastaður og kjölfesta.
3. Hjónaband, eða samband sem
jafna má til þess, sem grundvöll-
ur fjölskyldunnar.
4. Höfuðábyrgð foreldra sjálfra á
uppeldi bama og réttur foreldra
til að sú ábyrgð sé virt.
5. Jafnrétti karla og kvenna innan
og utan heimilis.
Við fyrstu sýn virðast þessi 5
atriði sjálfsagðir hlutir, en um þess-
ar hugmyndir má segja hið sama
og um frelsið og ástina — þær þurfa
stuðning og hljómgrunn til að
blómstra.
1. Fjölskyldan grunneining'
Varla dregur nokkur í efa, að
fjölskyldan sé grunneining þjóð-
félagsins. Þetta er ekki siðferðisleg
kennisetning heldur aðeins ein af
staðreyndum lífsins. Það eru mann-
réttindi, að menn viðurkenni þessa
staðreynd. Þess vegna er þessa
setningu ekki aðeins að finna í
stefnuskrám margra stjómmála-
flokka, heldur stendur hún í Mann-
réttindayfirlýsingu Sameinuðu
þjóðanna. Þar segir í 16. gr. 3.
málsgrein: „Fjölskyldan er í eðli
sínu frumeining þjóðfélagsins, og
ber þjóðfélagi og ríki að vemda
hans.“
Margir stjómmálaflokkar eru
sammála um þetta, en stjómmála-
ágreiningur getur orðið um það, að
hve miklu leyti og með hvaða hætti
þjóðfélag og ríki eiga að uppfylla
þessa skyldu.
2. Heimilið
Af hveiju lítum við á heimilið sem
homstein? Það er af því að þar telj-
um við hinn eðlilega og æskilega
uppeldisstað bama. Þess vegna telj-
um við skólana, dagheimilin og
frístundaheimilin vera heimilum til
hjálpar en ekki koma í þeirra stað.
Ragnhildur Helgadóttir
„Vonandi er sá tími
brátt á enda að sá sem
vinnur krefjandi starf
utan heimilis o g er
kona þurfi að hafa stöð-
ugar áhyg-gjur af því
að börnin sem hún elsk-
ar fái ekki þá umönnun,
sem þau eiga rétt á, og
þá festu og hamingju,
sem þau gætu annars
notið.“
Það er ljóst að heimilið myndar
þann jarðveg, sem gefur fjölskyld-
unni og samkennd hennar kraft og
næringu og þar fær innbyrðis vænt-
umþylqa hennar framrás í daglegu
lífi. Það er út frá þessu mati verð-
mæta sem stjómarskrár Norður-
landa friðlýsa heimilin. Spyija má
hvort ekki sé ástæða til að draga
þær stjómarskrárgreinar oftar
fram og nota þær meira í hvers-
dagslífinu. Slíkar bollaleggingar
heyra þó fremur undir grenndarrétt
(„nærmiljo"), sem aðrar konur
munu íjalla nánar um hér í dag.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur í
steftiu sinni ætíð lagt áherslu á að
fjölskyldan eigi sjálf sitt húsnæði.
Sú skipan er síðan vitaskuld háð
efnahagsstefnunni, peningamála-
stefnunni og skattastefnunni. Það
minnir okkur á hve margar hliðar
stjómmálanna hafa áhrif á fjöl-
skyldulíf.
3. Sambúðarform
Sjálfstæðisflokkurinn íslenski
hefur löngum talið hjónaband það
sambýlisform, sem veitir fjölskyld-
unni mesta festu. Þess vegna teljum
við í Sjálfstæðisflokknum, að lög-
gjöfin eigi að styðja hjónabandið
og að minnsta kosti ekki í minna
mæli en önnur sambúðarform.
Komi það m.a. fram í löggjöf um
skatta og um tryggingar svo og í
framkvæmd ýmiss konar félags-
legrar aðstoðar.
Auðvitað verður að virða óskir
þeirra, sem heldur kjósa annað sam-
búðarform, þ.e.a.s. óvígða sambúð,
og margur býr af ýmsum ástæðum
einn með bömum sínum. Þó að
aðstaða þessara fjölskyldna sé ólík
teljum við nauðsynlegt, að þjóð-
félagið — ríki og aðrir opinberir
aðilar — stuðli að því svo sem verða
má, að öll böm fái sömu tækifæri.
Það er hagur bamsins, sem á að
vera í fyrirrúmi.
Á síðustu tveim áratugum hafa
verið gerðar merkjar skýrslur um
stöðu hjónabandsins, bæði samnor-
rænar skýrslur og á vegum ein-
stakra Norðurlandaríkja. Hafa þær
leitt til margra lagabreytinga. Hin
óvígða sambúð hefur fengið geysi-
mikla umfjöllun og margir rætt
aðgerðir til að veita henni réttar-
áhrif hjúskapar. En nú er svo að
sjá sem hjónabandið komist meir í
tísku á nýjan leik og unga fólkið
sjái að leiðin til að veita sambúð-
inni æskileg réttaráhrif er einfald-
lega að gifta sig. Samt eru blikur
á lofti, því að á síðustu árum hafa
30% hjónabanda f Vestur-Evrópu
farið út um þúfur og á Norðurlönd-
um 50%. Miklu skiptir að bams-
fæðingar eru á síðustu tveimur
ámm og sérstaklega á síðasta ári
fleiri en mannfjöldaspár gerðu ráð
fyrir.
Það sem að ofan er rætt um
hjónabönd og bamsfæðingar gerir
það enn nauðsynlegra að skynsam-
legri og mannúðlegri fjölskyldu-
stefnu sé fylgt við pólitískar ákvarð-
anir.
4. Foreldrar og börn
Sjálfstæðisflokkurinn leggur
áherslu á að það eru foreldramir
sjálfir, sem bera höfuðábyrgð á
uppeldi og menntun bama sinna,
og hið opinbera á með ýmsu móti
að styðja foreldrana til að geta
gegnt þessu ábyrgðarhlutverki
sínu. Þeir eiga að hafa rétt og
möguleika til að hafa samstarf við
skólann og áhrif á aðferðir hans
og innihald kennslu, þegar þeirra
eigin böm eiga f hlut.
Þetta leiðir m.a. af því, sem ég
nefndi í 1. tölulið, þ.e. að fjölskyld-
an hefur sem granneining þjóð-
félagsins rétt til stuðnings og
vemdar. Mikilvæg aðferð til að
veita þann stuðning er að sjá um
að foreldramir eigi kost á því að
gegna uppeldisskyldu sinni á þann
hátt sem þeir telja sjálfir að baminu
sé hollast. Þetta er og í samræmi
við grandvallarréttindi bamsins.
Útivinnandi foreldrar ættu að
eiga fleiri kosta völ en að senda
böm sín til gæslu í stofnunum hins
opinbera, er bjóða niðurgreidda vist,
sem aðrir eiga ekki kost á. Enn er
alllöng leið að því marki að við
getum talað um raunveralegt val-
frelsi foreldra þegar umönnun er
annars vegar. Það verður fyrst þeg-
ar hinir ýmsu kostir era fjárhags-
lega sambærilegir, bæði á opin-
beram stofnunum eða í höndum
einkaaðila innan eða utan heimilis
bamsins. Við getum ekki heldur
talað um raunveralegt valfrelsi for-
FINLANDIA 88
Séð yfir sýningarsal FINLANDIU 88.
Frímerki
Jón Aðalsteinn Jónsson
Forsjármaður þessa frímerkja-
þáttar í Mbl. hefur tekið sér
smáhvíld frá skrifum um frímerki
og annað þeim skylt, enda mun
satt bezt að segja tæplega mikill
tími hjá frímerkjasöfnurum til að
sinna þessu tómstundagamni sínu
um hásumarið. Hins vegar hef ég
orðið þess var á liðnum vikum, að
spurzt hefur verið fyrir um þessa
þætti og þá einkum, hvort ekki
verði sagt eitthvað frá síðustu al-
heimsfrimerkjasýningunni, FIN-
LANDIU 88, sem haldin var í Hels-
inki í Finnlandi dagajia 1.-12. júní
sl. Segja má og, að engum sé það
skyldara en mér, þar sem ég var
umboðsmaður sýningarinnar hér á
landi. Vissulega var greint allræki-
lega frá henni og undirbúningi
hennar hér í blaðinu í þætti 30.
apríl sl., og það muna vafalaust
einhveijir. Hins vegar er þessi sýn-
ing nú að baki, svo að auðveldara
er að segja nákvæmlega frá henni
að þessu sinni. Raunar sendi ég
nokkra fréttapistla heim, meðan ég
dvaldist í Helsinki, en vitaskuld má
búast við, að þeir hafi farið fram
hjá einhveijum. Þess vegna er nú
rétt að birta nokkuð heillega frá-
sögn frá FTNLANDIU 88 og hinu
helzta, sem þar mátti sjá. Eins og
venjulega verður samt að segja frá.
flestu í sem stytztu máli og stikla
á mörgu, þar sem hér var bæði
margt og mikið að skoða.
í fyrrgreindum þætti í apríllok
var sagt allrækilega frá undirbún-
ingi undir FINLANDIU 88 og vænt-
anlegri þátttöku islenzkra safnara
í sýningunni. Verður að vísa til
þess, sem segir um þetta í téðum
þætti.
FINLANDIA 88 var opnuð með
allmikilli viðhöfn 1. júní fyrir boðs-
gesti, sem vora fjölmargir, í sýning-
arhöll (Masshallen] Helsinki-borg-
ar. Er þessi sýningarhöll mjög rúm-
góð og björt og tekur að mínum
dómi mjög fram Bella Center í
Kaupmannahöfn, þar sem HAFNIA
87 var haldin í október síðastliðn-
um. Hafa Finnar bætt þó nokkra
rými við þennan sýningarstað frá
1985, en þá var NORDLA 1985
haldin þar. Hér var t. d. mjög rúmt
á milli sýningarramma, svo að auð-
velt var að skoða sýningarefnið vel
og rækilega, þótt mannfjöldi væri
á stundum mikill. Hið eina, sem ég
gat fundið að þessum stað, var of
mikill raki í húsinu. Mátti jafnvel
sjá merki þess í ýmsum römmum,
þegar líða tók á sýninguna, þar sem
frimerki og umslög tóku að detta
niður. Allt var þetta samt lagað
jafnóðum og það uppgötvaðist.
Rakavandamál hefur lengi fylgt
frímerlg'asýningum og þá ekki sízt,
þegar mjög heitt er í veðri eins og
var þessa sýningardaga í Helsinki.
Einn daginn komst hitinn t. d. upp
undir 30 stig á Celsius og alla dag-
ana var hann yfir 20 stig. Þótti
Mörlandanum jafnvel nóg um suma
dagana. Vafalaust hefur þessi hiti
haft sömu áhrif og sólskinið hafði
hér á landi sumarið 1984, þegar
við héldum NORDIU 84 í Laugar-
dalshöllinni, þ.e. dregið úr aðsókn
að sýningunni. Finnar höfðu vænzt
þess, að sýningargestir yrðu alls
um 100 þúsund eða svo létu þeir
uppi. Hins vegar varð niðurstaðan
sú, að þeir urðu alls rúmlega 50
þúsund, að því er ég fregnaði. Má
vera, að það hafí valdið aðstandend-
um sýningarinnar einhveijum von-
brigðum. Er það ofur skiljanlegt,
því að hér hafði verið unnið mikið
verk um fímm ára skeið til þess að
koma á fót stórglæsilegri alheims-
sýningu, sem jafnframt var af-
mælissýning í tvennum skilningi.
Engu að síður undraðist ég á stund-
um, hversu margir sóttu sýninguna
— og það jafnvel á rúmhelgum degi
— þrátt fyrir sólskin og mikinn hita
fyrir utan.
Ekki var unnt að skoða þessa
miklu sýningu nema með hvíldum,
enda var víða í höllinni séð fyrir
margs konar stöðum, þar sem fá
mátti veitingar eftir hæfí og vild.
En ekki vora þær gefnar þar, svö
að ég held við þolum vel saman-
burð við Finna, þótt flestum þyki
allt orðið dýrt á veitingastöðum
hérlendis. Sýningarsvæðið, sem
fara þurfti yfir, var um tveir hektar-
ar að flatarmáli, og þar vora til
sýnis meira en milljón frímerki.