Morgunblaðið - 27.08.1988, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. ÁGÚST 1988.
15
Stærsti hluti útflutningstekna
fiskvinnslunnar er í Bandaríkjadoll-
ar, um 40%. Tenging við ECU myndi
þýða að dollarinn hækkaði gagnvart
ECU, fengi fiskvinnslan alla hækk-
unina, en ekki hluta af henni eins
og nú er. Ástæðan fyrir þessu er sú,
að gengi íslensku krónunnar er tengt
viðskiptavog, þar sem vægi dollarans
er tæp 27%. Ef dollarinn hækkar um
t.d. 10% hækkar gengi íslensku krón-
unnar um 2,7%, að öðru óbreyttu.
Þannig að tekjuauki fískvinnslunnar
af 10% hækkun dollarans er 2,8%
(40% af 7,1%). Ef krónan væri tengd
ECU fengi fiskvinnslan aftur á móti
alla hækkunina eða 4% (40% af 10%).
Þetta á við um allar breytingar á
gjaldmiðlum, sem ekki eru tengdir
ECU.
Ef dollarinn lækkar gagnvart
ECU, þá tekur fiskvinnslan alla
lækkunina á sig, þ.e. 4% tekjuminnk-
un í stað 2,8%.
Það er vissulega spuming hvort
menn vilji taka þessa gengisáhættu
á sig. Eins og gengisskráningu er
háttað í dag, er þessi gengisáhætta
minni, þar sem gengi krónunnar er
miðað við viðskiptavog, sem saman-
sett er af gjaldmiðlum helstu ríkja í
utanríkisverslun okkar.
Annars er vandamál fiskvinnsl-
unnar og annarra útflutningsgreina
ekki gengið eða gengisskráningin.
Rót vandans er verðbólgan. Verð-
hækkanir hér á landi eru mun meiri
en í samkeppnislöndunum. Kostnað-
arhækkanir eru langt umfram tekju-
aukningu. Gera má ráð fyrir að fisk-
vinnslan sé rekin með a.m.k. 8% tapi.
Þetta er ófremdarástand, en lausnin
liggur ekki í gengisfellingu, sem
síðan er leidd út í verðlagið, heldur
að koma verðbólgunni niður með öll-
um tiltækum ráðum. Á meðan það
er ekki gert verður þessi vandi út-
flutningsgreinanna varanlegur. Það
skiptir engu máli hvort gengið er
tengt ECU eða einhveiju öðru gjald-
miðilssvæði eða gjaldmiðli, ef verð-
bólgan geisar hér áfram.
Þróun ECU
Á mynd 1 má sjá þróun ECU sam-
anborið við breytingar á gengi
Bandaríkjadollars og japönsku yeni
á tímabilinu frá janúar 1987 til júní
1988.
Frá upphafi til loka tímabilsins
hækkaði gengi ECU gagnvart dollar
um rúm 6%, en lækkaði gagnvart
japönskú yeni um rúm 12%.
Á mynd 2 má sjá þróun ECU í
samanburði við vegið meðaltal gjald-
miðla aðildarríkja EB og EFTA.
Vogin fer eftir heildarvöruviðskipt-
um aðildarríkjanna í utanríkisverslun
landsmanna. Ennfremur er þróun
ECU borin saman við vegið meðaltal
gjaldmiðla í útflutningsverðmæti
sjávarafurða. Eins og sjá má af
mynd 2 er gengi ECU mjög stöðugt
gagnvart gjaldmiðlum EB og EFTA
landa og svo gagnvart meðaltali
gjaldmiðla í útflutningsverðmæti
sjávarafurða. Þannig lækkaði vegið
meðaltal gjaldmiðla í verðmæti sjáv-
arafurða um aðeins 0,3% gagnvart
ECU á tímabilinu janúar 1987 til
júní 1988.
Þetta merkir að litlar gengissveifl-
ur eru á verði innflutnings og út-
flutnings gagnvart ECU, eins og
utanríkisverslun landsmanna er sam-
ansett í dag.
Niðurlag
Tenging krónunnar við annað
gjaldmiðilssvæði er ekki jafngilt því
að festa meðalgengi krónunnar, eins
og reynt var 1981, 1983 og 1986.
Tenging krónunnar við annað gjald-
miðilssvæði hefur í för með sér að
yfirstjóm peningamála þjóðarinnar
flyst frá íslenskum stjómvöldum, þar
sem peningamagn Islendinga yrði
aðeins hluti af peningamagninu á
því gjaldjniðilssvæði sem krónan yrði
tengd. Ástæðan fyrir þessu er að
stefnan í peningamálum yrði að vera
samræmd við stefnu aðildarríkjanna.
Á þann hátt eru fslensk stjómvöld
bundin stefnu aðildarríkjanna í pen-
ingamálum.
Kosturinn við tengingu krónunnar
við annað gjaldmiðilssvæði er því sá,
að með henni nytum við sama að-
halds í fjármálum og þjóðir á því
gjaldeyrissvæði sem við tengjumst.
Með tengingu við ECU gætum við
því orðið aðnjótandi þess stöðugleika
og lítilla verðhækkana sem ríkja
meðal aðildarríkja EMS.
Aðalávinningurinn er fólginn í
stöðugra efnahagslífí.
Tafla3
Peningamagn (Ml) Á íslandi og í EMS löndunum.
% breyting frá des. ’86 til des. ’87
1987 Raunaukning 1987 Verðmæta- sköpun 1987 Raunaukning peningamagns umfram verðmæta- sköpun 1987
Belgía 7,4 5,9 1,8 4,0
Danmörk 8,9 4,6 - 0,9 5,5
Frakkland 4,1 1,0 1,9 - 0,9
Holland 4,4 4,6 2,5 2,0
írland 10,9 7,6 3,1 4,4
Ítalía 9,0 3,6 3,1 0,5
V-Þýskaland 7,6 6,5 1,7 4,7
Meðaltal EMS 7,5 4,8 2,9
ísland 34,1 12,9 6,5 6,0
Ísland/EMS 4,5 2,7 2,1
Þegar talað er um tengingu við
ECU er hægt að hugsa slíka teng-
ingu út frá mismunandi sjónarhomi.
I fyrsta lagi tengingu með ein-
hvers konar aðild, formlegri eða
óformlegri. { öðm lagi tengingu, þar
sem opinber yfírlýsing stjómvalda
um markmið í gjaldeyrismálum sé
að víkja sem minnst frá gengi ECU.
í fyrra tilvikinu er ákvörðun geng-
isins ekki í höndum stjómvalda,
nema að litlu leyti. Verðjöfnunarsjóð-
ir í útflutningsfyrirtækjum yrðu því
æskilegir, þar sem ekki væri unnt
að hreyfa gengið nema innan ákveð-
inna marka.
í seinna tilvikinu, er það háð trú
manna hvemig til tekst að halda
genginu föstu miðað við ECU. Það
er því undir stjómvöldum komið
hversu trúverðug stefnan í gjaldeyr-
ismálum er.
EF af tengingu við ECU yrði, verð-
ur að öllum líkindum að gefa fyrir-
tælqum góðan fyrirvara, því aðlög-
unin gæti tekið tíma. Fyrirtækin
hafa t.d. vanist því að kostnaðar-
hækkunum sé mætt með gengis-
lækkun þegar illa árar. Ennfremur
er ekki síður mikilvægt, að laun taki
nægilegt mið af afkomusveiflum fyr-
irtækja.
Þessi fyrirvari er þó háður því
hversu vel væntanleg stefna í gjald-
eyrismálum er kynnt af stjómvöld-
um.
Þó má halda því fram að hér sé
byijað á röngum enda. Fyrst verður
að koma verðbólgunni niður, áður
en fastgengisstefna eða tenging
krónunnar við annað gjaldmiðils-
svæði er raunhæft markmið í gjald-
eyrismálum þjóðarinnar.
í þeim efnahagsráðstöfunum, sem
nú em fyrirhugaðar verður allt kapp
að vera lagt á að koma verðbólgunni
niður. Ef það tekst er grundvöllur
fyrir tengingu krónunnar við ECU
fyrir hendi.
Höfundur er hagfrœóingur VSÍ.
MAJORKUFERÐ
ELDRIB0R6ARA
MED ÖRUCCRI
ÍEIÐSOGH!
u_
<
I
/. 0KTÓBER
Nú býðst eldri borgurum, 60 ára
og eldri, að lengja sumarið með
4 vikna sérferð til Majorku þann
1. október.
Dvalið er á hinum vinsœla
stað Sa Coma á austurströnd
eyjarinnar. Þar er ein besta bað-
strönd Majorku. Gist er á fyrsta
flokks íbúðahótelum.
Fararstjóri í þessari ferð er
Rebekka Kristjánsdóttir. Hún
hefur um árabil verið fararstjóri
á Majorku og gjörþekkir land og
þjóð.
Rebekka Kristjánsdóttir fararsljóri.
Komið við hjá okkur eða
hringið og fáið nánari upplýs-
ingar.
Rebekka sér um þœgilegar
skoðunarferðir til helstu staða á
eyjunni auk verslunarferðar til
Pölmu.
Auk þess verður íslenskur
hjúkrunarfrœðingur méð í för.
Einnig geta farþegar leitað til
lœknis sem er í nœsta nágrenni
við hótelin.
42.500.- kr.
Verð á mann í 4 vikur, miðað
við staðgreiðslu og 4 fullorðna
saman í íbúð:
37.100.- kr.
Verð á mann í 4 vikur, miðað
við staðgreiðslu og 2 fullorðna
saman í stúdíó-íbúð:
FERDASKRIFSTOFAN ÚRVAl
- fólk sem kann sitt fag!
Pósthússtrœti 13 - Sími 26900.