Morgunblaðið - 27.08.1988, Blaðsíða 39

Jóhann Siguijónsson skólameistari MA:
Leggjum til lóð und-
ir bygginguna ef eitt-
hvað kemur í staðinn
Hörður Kristinsson, forstöðumaður Náttúrufræðistofnunar Norðurlands. Morgunbiaðið/Stemgrimur
Hörður Kristinsson forstöðumaður
Náttúrufræðistofnunar Norðurlands:
Sameining'in nýtist ekki
fyrr en búið er að byggja
yfir báðar stofnanirnar
JÓHANN Sigurjónsson, skóla-
meistari Menntaskólans á Akur-
eyri, segir að menntaskólinn sé
reiðubúinn að leggja til lóðina
undir húsnæði Náttúrufræði-
stofnunar ef eitthvað komi í stað-
inn. Þá eigi hann ekki við að til
komi beinharðar peningagreiðsl-
ur heldur einhver samvinna milli
stofnananna sem skólinn njóti
góðs af. Morgunblaðið ræddi við
hann um hvada hag skólinn sæi
sér í að leggja lóð undir bygging-
una og taka þátt í samstarfinu
um gagna- og bókasafn.
„Náttúrufræðikennsla og rann-
sóknir í náttúrufræðum hafa frá
upphafí verið mikilvægar greinar
við Menntaskólann á Akureyri,"
sagði Jóhann. „Við höfum reynt að
viðhalda þessari hefð. Nú þegar
ljóst er að þetta hús mun væntan-
lega rísa þá færast nær okkur vel
menntaðir vísindamenn, rannsókn-
araðstaða og safn. Það er því hug-
mynd mín að koma upp annaðhvort
einhverskonar „súper“-náttúru-
fræðibraut eða þá náttúrufræði-
braut 2 sem myndi leggja meginá-
herslu á þær greinar sem verða
stundaðar í rannsóknamiðstöðinni.
Návist slíkrar stofnunar og vísinda-
manna í virkum störfum hlýtur að
virka hvetjandi og ætti að geta
komíð skólanum að miklu gagni."
Jóhann sagði að grunnrannsókn-
ir á sviði náttúruvísinda, sem þyrfti
að vinna um allt land, væru best
komnar sem næst því svæði þar sem
ætti að vinna þær. „Ég á með þessu
við rannsóknir á aðstöðu til land-
búnaðar, beitarþoli, veðurfarsrann-
sóknir og annað þess háttar. Það
ætti að vera kjörið að stunda slíkar
grunnrannsóknir hér í Eyjafirði."
Jóhann sagði að Náttúrufræði-
stofnun yrði ekki fullbyggð á þrem-
ur, fjórum eða jafnvel fimm árum.
„Ég mundi vel sætta mig við ef hún
yrði fullbyggð um aldamót. Okkur
bráðliggur hinsvegar á að fá sýn-
ingaraðstöðu, starfsaðstöðu og
geymslu fyrir Náttúrugripasafnið.
Munir þess liggja þessa stundina
nánast undir skemmdum. Öðru
liggur ekki eins mikið á.“
Hann sagði menntaskólann vilja
vera stofnuninni innan handar með
aðstöðu og húsnæði. „Þessi lóð sem
áformað er að reisa bygginguna á
er líka eignarlóð MA og við látum
hana að sjálfsögðu ekki af hendi
nema eitthvað komi á móti. Þá á
ég ekki við krónur og aura heldur
einhveija samvinnu sem við teljum
okkur hafa hagnað af,“ sagði Jó-
hann.
„Okkur íslendinga vantar vel
menntaða náttúrufræðinga á flest-
um sviðum. Ég held að það megi
vel tvöfalda eða jafnvel þrefalda
þann fjölda vísindamanna sem
vinna að grunnrannsóknum í nátt-
úrufræði á íslandi. Jarðfræði er sú
grein sem komin er lengst í dag
en mikið starf er eftir á sviði dýra-
fræði og grasafræði.
Jákvæðir gagiivart
gagnamiðstöðinni
„Það hefur alltaf farið nokkur
hópur nemenda frá MA í heilbrigð-
isgreinamar og gengið vel. Af þeim
sex sem fóru í læknisfræði í fyrra
komust fimm áfram með góðar ein-
kunnir. Hlutfall okkar nemenda
sem hafa komist áfram hefur ávallt
verið mjög hátt.“ Ef Fjórðungs-
sjúkrahúsið tengdist gagnamiðstöð-
inni þá taldi hann að það myndi
ýta enn frekar á nemendur MA að
fara í þessar greinar og gæfi því
möguleika á að búa sig betur undir.
„Við erum mjög jákvæðir gagn-
vart gagnastofnuninni. Hún myndi
fyrst og fremst gagnast nemendum
í efri bekkjum skólans sem vinna
að ýmsum sérverkefnum. Gagna-
miðstöðin gæti líka leitt til mikils
spamaðar fyrir stofnanirnar með
þvf að þær sameinast um eina mið-
stöð.“
„ÞÓ AÐ Náttúrugripasafnið og
Lystigarðurinn hafi ekki samein-
uð fyrr en um síðustu áramót
hefur samvinnan á milli þeirra
ávallt verið náin,“ sagði Hörður
Kristinsson, forstöðumaður
Náttúrufræðistofnunar Norður-
lands, í samtali við Morgunblað-
ið. Hann sagði að enn væri ekki
komin mikil reynsla á sameining-
una enda skammt um liðið. Þá
bæri að hafa hugfast að hún
nýttist ekki til fulls fyrr en búið
væri að byggja yfir stofnanirnar
á sama stað.
„Þau verkefni sem við störfum
að eru mjög fjölþætt," sagði Hörður
Kristinsson. „Við höfum unnið að
nokkrum grunnrannsóknum í lang-
an tíma en einnig tekið að okkur
smáverkefni sem okkur hafa verið
falin í tengslum við náttúruvernd,
vegagerð, virkjanarannsóknir og
önnur staðbundin verkefni. Þar að
auki má svo nefna starfsemina í
kringum sýningarsalinn en við erum
með fastar sýningar sem þurfa að
vera til staðar. Meiri íjölbreytni
væri æskileg en húsnæði safnsins
býður ekki upp á skiptisýningar."
Hörður sagði að unnið væri að
þremur meginverkefnum hjá Nátt-
úrufræðistofnun Norðurlands. í
fyrsta lagi rannsókn á sveppum á
íslandi, í öðru lagi rannsókn á flétt-
um á íslandi og í þriðja lagi hefði
verið unnið að gerð korta yfir út-
breiðslu blómplantna og byrkninga
á landinu.
Brautryðjandinn í svepparann-
sóknunum hefur verið Helgi Hall-
grímsson. Hann nam sveppafræði
í Þýskalandi og hefur sérhæft sig
í íslenskum hattsveppum hér heima.
Upp úr 1960 byijaði Helgi að fást
við söfnun og greiningu á þeim og
hefur unnið að því meira og minna
síðan. Þó að hann starfí ekki lengur
við stofnunina hefur hann enn mik-
il tengsl við safnið. „Það er hans
starfi að þakka að við getum ráð-
lagt fólki um nýtingu tegunda og
hvaða eitraða sveppi beri að var-
ast,“ sagði Hörður. Helgi hefur birt
bæði alþýðlegar og vísindalegar
greinar um sveppi og loks skrifað
sveppakverið sem er eina bókin um
íslenska sveppi sem almenningur
getur haft til leiðsagnar. Þessa
stundina er hann að vinna að undir-
búningi nýrrar bókar með litmynd-
um af íslenskum sveppum. Hörður
hefur ásamt Helga unnið að því að
tina saman allt sem hefur verið
skrifað um íslenska sveppi í erlend
tímarit, og einnig að því að greina
ýmsar tegundir smásveppa en
markmiðið _er að kortleggja allar
tegundir á íslandi sem eru á annað
þúsund talsins.
Hörður Kristinsson hefur aðal-
lega fengist við rannsóknir á flétt-
um. „Ég byijaði að safna fléttum
árið 1961 á námsárum mínum og
hafði þá aðstöðu hér á safninu.
Eftir að ég lauk námi í Þýskalandi
fékk ég styrk frá National Science
Foundation í Bandarikjunum og
vann þar í þijú og hálft ár við rann-
sóknir á íslenskum fléttum. Sumur-
in 1967 og 1968 ferðaðist ég um
landið og safnaði fléttum í öllum
landshlutum og flutti allt safnið
vestur. Eftir að þessum rannsókn-
um lauk kom ég til starfa við Nátt-
úrugripasafnið á Akureyri og vann
í ígripum við fléttuflóruna árin
1970-77. Þá hóf ég störf við Há-
skóla Islands og hafði ekki mikinn
tíma til stunda þessar rannsóknir
vegna anna við kennslu og önnur
rannsóknarstörf. Þetta endaði svo
með því að ég er kominn aftur til
starfa hér fyrir norðan til að geta
sinnt þessu meira. Markmiðið með
fléttuflórunni er að finna út hvaða
tegundir vaxa á landinu, hversu
útbreiddar þær eru og greina í þeim
fléttusýrumar. Niðurstöðumar em
til í hálfkláruðu handriti sem nær
yfir blað- og mnnfléttur, eða um
200 tegundir. Markmiðið er einnig
að búa til greiningalykil fyrir
íslenskar fléttur svo allir geti greint
tegundimar."
Þriðja stóra verkefni Náttúm-
fræðistofnunar er útbreiðsla há-
plantna á íslandi. Það verkefni varð
fyrst til árið 1973 þegar Náttúm-
gripasafnið á Akureyri hóf rann-
sóknir á flóm Þingeyjarsýslu.
10x10 kílómetra reitkerfi er notað
til gmndvallar þessum útbreiðslu-
kortum. Á meðan ég starfaði við
líffræðistofnun Háskólans óx þetta
verkefni í meðfömm og náði loks
til alls landsins. Stuðst var við rann-
sóknir margra grasafræðinga og
leikmanna, og Vax-tölva Háskólans
notuð til þess að vinna úr upplýsing-
unum. „Þetta hefði aldrei verið
hægt að vinna án hennar. Kortin
endurspegla gróðursögu og loftslag
og er margt hægt að lesa úr þeim,“
sagði Hörður.
Náttúmfræðistofnun Norður-
lands hefur á liðnum ámm unnið
að mörgum hagnýtari rannsóknum.
Má þar nefna mengunarrannsóknir
f Akureyrarpolli, rannsóknir á vest-
urströnd Eyjafjarðar vegna hug-
mynda um álver og rannsóknir í
Mývatnssveit. Einnig hefur stofn-
unin ásamt öðmm tekið þátt í rann-
sóknum í Hvalfirði.
„Aðdragandinn að sameiningu
Náttúmgripasafnsins og Lysti-
garðsins nær langt aftur í tímann.
Það hefur lengi verið talað um þetta
mál en ekkert gert í því,“ sagði
Hörður. „Lystigarðurinn var lengi
nánast aðstöðulaus sjálfur og hafði
aðstöðu á safninu fyrir ýmsa starf-
semi sína. Samvinnan hefur alltaf
verið náin. Það er fmmskilyrði fyr-
ir Lystigarðinn að hafa grasafræð-
ing í sinni þjónustu en slíkir hafa
ávallt starfað á safninu. Það er of
stutt síðan þessar stofnanir vora
sameinaðir til þess að geta sagt
nákvæmlega um reynsluna.
Húsnæði stofnunarinnar er löngu
orðið allt of lítið og er auk þess
afar óhentugt þar sem sýningarsal-
urinn er á jarðhæð en önnun starf-
semi á fjórðu hæð. Aðsókn er mjög
mikil í sýningarsalinn yfir sumar-
tímann ogþrengsli mikil þegar hóp-
ar koma. Á vinnustofum og í plöntu-
safninu em hlaðar upp í loft og
bókasafnið er dreift um flesta veggi
í göngum og á skrifstofum. Leki
hefur löngum ógnað safngripum og
bókum en úr því var bætt í sumar
þegar bærinn kostaði umfangs-
mikla viðgerð á húsinu.
Það væri því ómetanlegt ef að
hægt væri að flytja saman í nýja
byggingu sýningarstarfsemina og
rannsóknarstarfsemina og þá starf-
semi sem unnin er í Lýstigarðinum.
Fyrr nýtist ekki til fulls það hag-
ræði sem er af sameiningu þessara
stofnana. Það er líka mikið hag-
ræði af því fyrir ferðamenn sem
heimsækja okkur að geta skoðað
plöntusafnið og dýrasafnið á sama
stað. Þetta myndi líka skapa alveg
nýja möguleika í rannsóknunum frá
því sem nú er.“
Tómas Ingi Olrich
bókasafn. Upplýsingar þurfa að
vera aðgengilegar starfsmönnum
safnsins sem öðmm og safnið
þarf að eiga greiðan aðgang að
upplýsingabönkum. Náttúm-
fræðistofnun Norðurlands á í
þessum efnum samleið með öðrum
stofnunum á Akureyri. Það vill
svo til að einmitt nú era ijórar
stofnanir í bænum að byggja upp
upplýsinga- og gagnasöfnun sína.
Þessar stofnanir em Háskólinn á
Akureyri, Fjórðungssjúkrahúsið
og menntaskólamir tveir. Þessar
stofnanir hafa allar samþykkt að
leita leiða til að koma sér saman
um gagna- og bókasafn í sam-
vinnu við Náttúmfræðistofnun-
ina. Hér er því að opnast mögu-
leiki á að samnýta húsnæði, tæki
Morgunblaðið/Steingrímur
og mannafla, sem horfir að sjálf-
sögðu til spamaðar og meiri virkni
en hver stofnun fyrir sig hefði
getað staðið undir."
Aðspurður hvar málið stæði nú
svaraði Tómas: „Nefndin sem ég
veiti forystu hefur átt allmarga
fundi með fulltrúum menntamála-
ráðuneytisins. Á þessu fundum
höfum við leitast við að upplýsa
ráðuneytismenn sem best um
starfsemi Náttúmfræðistofnunar
Norðurlands og kosti þess að efla
starfsemi hennar og efna til sam-
starfs við aðra aðila. Fjárlaga-
beiðni hefur verið send ráðuneyt-
inu. Ég býst við að þegar dregur
að lokum septembermánaðar
verði tíðinda að vænta af þessu
máli.“