Morgunblaðið - 27.08.1988, Qupperneq 41

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. ÁGÚST 1988
41
Einkenni-
leg máls-
meðferð
hjá Byggða-
stofnun
— segirBjörn
Hafþór Guð-
mundsson form-
aður SSA
Seyðisfirði.
„BYRJUNIN á þessari rannsókn
Bjðrns Jóhanns Björnssonar
vegna jarðgangagerða á Austur-
landi er samþykkt Sambands
sveitarfélaga á Austurlandi á
aðalfundi þess á Fáskrúðsfirði í
fyrra. Þar var samþykkt að sam-
göngunefnd SSA beitti sér fyrir
þvi að láta gera úttekt á mikil-
vægi bættra samgangna fyrir
byggðaþróun á Austurlandi í
samráði við Byggðastofnun og
Vegagerðina," segir Björn Haf-
þór Guðmundsson formaður
Sambands sveitarfélaga á Aust-
urlandi. í samtali við Morgun-
blaðið sagði hann ennfremur að
megintilgangur þessa verkefnis
hefði átt að vera sá að lagt yrði
mat á hagkvæmnr og arðsemi
mikilla fjárfestinga i jarðganga-
gerð. „Það tel ég nauðsynlegt
fyrir þjóðarbúið að gert verði,“
sagði Björn Hafþór.
Að sögn Bjöms Hafþórs Guð-
mundssonar átti að leggja mat á
áhrif bættra samgangna á alla
þætti mannlegra samskipta, félags-
lega og menningarlega. Einnig átti
að leggja mat á hvaða áhrif það
hefði á atvinnuuppbyggingu byggð-
arlaganna. Samhliða þessu átti að
gera úttekt á því hvar hagkvæmast
væri að gera jarðgöng og leggja
vegi. Arðsemi framkvæmdanna
sfðan reiknuð út frá þeim forsend-
um sem fram kæmu í þessari út-
tekt. SSA áætlaði f þetta ákveðna
fjárupphæð og síðan var sótt um
fjárstyrk frá Byggðastofnun en
þeirri beiðni var hafnað. „Okkur
þykir þetta afar einkennileg máls-
meðferð á erindi okkar, sérstaklega
með tilliti til þess að Fjórðungssam-
band Vestfirðinga fékk styrk til
samskonar verkefnis árið 1986 og
það er yfírlýst stefna stjómvalda
að Byggðastofnun sé sá aðili sem
á að styrkja verkefni sem eru gerð
til að viðhalda byggðajafnvægi í
landinu," sagði Bjöm Hafþór. Hann
sagði að síðan hefði bæjarstjóm
Seyðisfjarðar farið þess á leit við
stjóm SSA að þeir í sameiningu
héldu ráðstefnu um jarðgöng og
jarðgangagerð á Austurlandi. Þessi
ráðstefna var svo haldin á Seyðis-
firði nú í vor. í framhaldi af henni
var svo ákveðið að SSA, Seyðis-
fjarðarbær og Neskaupstaður færu
sameiginlega í þessar rannsóknir
sem Bjöm Jóhann Bjömsson jarð-
og verkfræðingur hefur verið að
vinna við í sumar og era kostaðar
af þessum aðilum. Þessar rannsókn-
ir eru gerðar í framhaldi af þeim
rannsóknum og athugunum sem
áður hafa verið framkvæmdar á
þessum svæðum. „Seyðfirðingum
hefur sennilega þótt málið vera
komið í einhverja biðstöðu þegar
Byggðastofnun var búin að hafna
erindi samgöngunefndar SSA um
fjárstyrk," sagði Bjöm Hafþór Guð-
mundsson formaður Sambands
sveitarfélaga á Austurlandi.
- Garðar Rúnar
Kveðjuorð:
MarkúsJóns-
son, Borgareyrum
Fæddur 6. mars 1905
Dáinn 28. júlí 1988
Laugardaginn 6. ágúst 1988
var jarðsunginn frá Stóra-Dals-
kirkju Markús Jónsson söðlasmið-
ur og bóndi á Borgareyram, Vest-
ur-Eyjaijöllum. Síra Halldór
Gunnarsson jarðsöng. Sú athöfn
var gerð af mikilli snilld og áreið-
anlega öllum ógleymanleg, er þar
voru viðstaddir, en þar var fjöl-
menni. Ég sem þessar línur rita
var erlendis er Markús andaðist
og gat því ekki komið minningar-
grein í dagblað á útfarardegi hans,
en var við útförina.
Markús var fæddur að Hlíðar-
enda í Fljótshlíð 6. mars 1905,
sonur hjónanna Bóelar Erlends-
dóttur frá Hlíðarenda og Jóns
Ingvarssonar frá Neðradal, Vest-
ur-Eyjafjöllum. Bæði voru þau
hjón komin af sunnlenskum
bændaættum. Markús fluttist með
foreldram sínum að Borgareyrum
árið 1907 svo hann var búinn að
eiga þar heima í áttatíu og eitt ár.
Ungur nam Markús söðlasmíði
og var söðlasmíði lengst af hans
aðalstarf, þó jafnframt væri hann
bóndi mörg ár. Markús var góður
handverksmaður, smiður bæði á
tré og jám. Söðlasmíði hans var
frábær og voru hnakkar hans
þekktir um allt land sökum snilld-
arhandbragðs og svo eftirsóttir að
ógemingur var fyrir Markús að
afgreiða allar þær pantanir er
honum bárast, þó var vinnudagur-
inn oft langur og mun það oft
hafa komið fyrir að hann vekti
heilu nætumar til þess að geta
orðið við óskum viðskiptavina
sinna. Þetta skeði oft fyrir ferm-
ingar, því það var mjög algengt
að bömum í sveitinni var gefín
hnakkur í fermingargjöf. Ég var
einn af þeim og man, að ég var
dálítið spenntur að vita hvort
Markús yrði búinn að smíða
hnakkinn fyrir fermingardaginn.
Markús var traustur og vildi í
engu bregðast því er honum var
til trúað. Hnakkurinn kom í tæka
tíð, en það frétti ég að Markús
hefði þurft að vaka langt fram á
nótt til að ljúka verkinu. Þetta
vora fyrstu kynni mín af Markúsi
og síðan hefur mér alltaf verið
hlýtt til hans og svo veit ég að
er um marga fleiri er hafa fengið
hnakk frá honum í fermingargjöf.
Ekki þurfti þeim að leiðast er biðu
eftir afgreiðslu hjá Markúsi, hann
kunni frá mörgu að segja, var
mikill húmoristi og skáldmæltur í
besta lagi og unnandi ljóðlistar,
enda kunni hann mikið af ljóðum
góðskálda og fór með þau fyrir
gesti og viðskiptamenn og flutu
þá gjaman með ljóð eftir hann
sjálfan. Ég átti margar ánægju-
stundir með Markúsi, en þó alltof
fáar. Það var alltaf gott að koma
að Borgareyrum, þar voru hlýjar
móttökur og veitt af rausn. Kona
Markúsar, Sigríður Magnúsdóttir
frá Álfhólahjáleigu í Vestur-
Landeyjum, er mikil heiðurskona
traust og vel gefín og það er víst
að sá er hana átti að lífsförunaut
stóð ekki einn í lífsbaráttunni.
Þeim hjónum varð tíu barna
auðið og eru nú átta þeirra á iífi.
Öll eru bömin vel gefín og góðir
þjóðfélagsþegnar eins og foreldrar
þeirra. Það vita allir að ekki er
erfiðislaust að koma upp svo stór-
um bamahópi og leysa það vel af
hendi, en það gerðu þau hjón
Markús og Sigríður, en það segir
sig sjálft að ekki hefur alltaf verið
úr miklu að spila, en það sáu ekki
gestir er til þeirra komu, þeim var
alltaf tekið með hlýju viðmóti og
veitt af rausn og fóru af fundi
þeirra hjóna glaðir, eftir skemmti-
legar og uppbyggilegar samræður.
Ég má til með að segja svolítið
frá viðskiptum mínum við Markús,
öðram en hnakkaviðskiptum, þau
lýsa manninum nokkuð og hugar-
þeli hans til samferðamanna.
Markús kom eitt sinn til mín á
vinnustað í Reykjavík og spurði
mig hvort ég væri að safna ljósum
hestfolöldum. Hann hafði þá heyrt
að ég hefði keypt ljóst hestfolald
í Landeyjum. Hann bauð mér þá
annað, sem hann ætti, ég hafði
ekki beint áhuga, en hann sagði
að það væri gott fyrir mig að eiga
tvo ljósa hesta, þá sá ég að þetta
gæti verið skemmtilegt og spurði
hann hvað folaldið ætti að kosta,
en það vildi hann ekki segja, það
yrði bara gangverð á folöldum til
slátranar, en sagði jafnframt að
ég skyldi ekki hafa neinar áhyggj-
ur af þessum viðskiptum því hann
Kveðjuorð:
Jón Danielsson
frá Hvallátrum
Fæddur 25. mars 1904
Dáinn 20. ágúst 1988
Ég stend'á bryggju við lending-
una í Látram um sumarkvöld og
horfí löngunaraugum á heimabát-
inn sigla út Bæjarsund og fjar-
lægjast. Sól er að setjast í vestri
og slær roðagulli á lognværan sjó.
Jón frændi minn Danielsson stend-
ur við stjómvöl, rólegur og athug-
ull að vanda. Baksvipur formanns-
ins ber vitni staðfestu, öryggi og
æðruleysi hins reynda sjómanns.
Mynd hans greypist f minni, óaf-
máanleg og doftiar ekki þ,ótt bát-
urinn sigli á vit hnígandi sólar.
Hún gnæfír úr ólgusjó lffsins líkt
og klettur með leiftrandi vita, er
vísar leið um skeijótt sund.
Jón Danielsson fæddist i Hval-
látrum á Breiðafirði 25. mars
1904, sonur Daniels Jónssonar frá
Hlíð í Þorskafirði og konu hans
Maríu Guðmundsdóttur frá Ská-
leyjum á Breiðafírði. Daneli var
bróðir Ólínu Jónsdóttur konu Ólafs
Aðalsteins Bergsveinssonar,
bónda og bátasmiðs, í Hvallátrum.
María lést 1913, en Daniel eigin-
maður hennar tveim áram síðar.
Jón var þá ellefu ára gamall og
ólst upp éftir það sem fóstursonur
föðursystur sinnar og eiginmanns
hénnar og vann við búið hjá Ólafi
fóstra sínum þar til hann brá búi.
Sjálfur hóf Jón sjálfstæðan búskap
í Hvallátrum árið 1937, ásamt eig-
inkonu sinni, Jóhönnu Sesselju
Friðriksdóttur frá Skógamesi í
Miklaholtshreppi. Hún var mikil
dugnaðar- og sómakona og hafði
áður verið gift Aðalsteini Ólafssyni
fósturbróður Jóns, en misst hann
í sjóinn. Jón gekk bömum þeirra
tveim í föðurstað. Sjálf eignuðust
þau hjónin saman fímm böm, en
tóku auk þess í fóstur eitt af böm-
um Valdemars Ólafssonar, fóstur-
bróður Jóns, er hann lést um aldur
fram frá ómegð. Þótt samhent
væra og samstiga í flestu varð líf
þeirra Jóns og Jóhönnu enginn
dans á rósum. Sorgin sótti þau
heim mörgum sinnum en ef til
vill þyngst er þau misstu dóttur
sína unga af slysföram. Lífsbar-
áttan í eyjunum á Breiðafirði gat
verið hörð og óvægin, sjórinn gjöf-
ull en krafðist fóma. Átökin
stæltu, meitluðu og slípuðu skap-
gerð eyjamanna.
Átta ára gamall kom ég fyrst
sumargestur i Hvallátur til Jóns
og Jóhönnu. Styijöld fór þá um
lönd og álfur með dauða og eyði-
leggingu, en í eyjunum fögru í
faðmi Breiðafjarðar ríkti líf og
friður. Þann frið fann ég þar ætíð
sumurin tíu, sem ég dvaldi þar og
fínn hann enn þegar hugur minn
flýgur á hröðum flótta undan erli
og streitu og leitar sumarlanda
með öðrum farfuglum í hólmunum
heima í Látrum.
Jón í Látram bar djúpa virðingu
fyrir lífinu, náttúrunni, landinu,
hinum daglegu störfum og um-
fram allt fyrir sjálfri manneskj-
unni. Þessa virðingu hafði hann
tekið í arf frá foreldrum sínum og
fósturforeldrum. Þessum dýrmæta
arfí miðlaði hann ótrauður næstu
kynslóð. Hann bjó vel á Látrum
og veitti gestum af slíkri rausn
og höfðingsskap að orð fór af. Jón
var fremur lágvaxinn en virtist
aldrei lítill, því höfðingslundin
stækkaði hann í augum samferða-
manna og skipaði honum ósjálfr-
átt í öndvegi. Hann var glaðlyndur
en enginn hávaðamaður kvikur í
hreyfingum, dugmikill og hlífði sér
hvergi. Fyrstur til verka að morgni
og síðastur til þess að leggja frá
sér amboð að kveldi. Slitnaði nokk-
uð snemma og tók að lýjast þótt
áhuginn dofnaði aldrei.
Jón frændi minn Danielsson
hefur nú ýtt úr vör í síðasta sinn.
Aftur stend ég á strönd, nú með
söknuð í hjarta, og horfí á eftir
knerri, sem hverfur þar sem sól
hnígur til viðar, en fyrir hugskots-
sjónum mínum rís klettur úr hafí
og ber leiftrandi vita er vísar leið
um sund milli skeija.
Jóhannes Bergsveinsson
skyldi fóðra folaldið þar til ég
gæti tekið það og fyrr þyrfti ég
ekki að borga það, sér þætti svo
leiðinlegt að láta blessuð folöldin
í sláturhúsið. Þessum kjarakaup-
um var náttúrlega ekki hægt að
neita, síðar frétti ég að folaldið
var haft í fjósinu hjá kúnum og
hélt til á fóðurganginum. Frétt hef
ég að litli ljósi hesturinn hafí feng-
ið margan mjólkursopann í fjósinu
á Borgareyram, enda ekki einleik-
ið hvað hann sótti að Borgareyram
alla tíð. Þessi hestur átti eftir að
verða gæðingur er veitti mér
margar ánægjustundir og flest
sumur sem hann lifði fékk hann
að ganga í högum á Borgareyrum
án endurgjalds. Ég eignaðist síðar
annan gæðing frá Markúsi á sömu _
vildarkjörum, en hér er ekki rúm
til að segja nánar frá okkar við-
skiptum, en þau voru öll á einn
veg, ég var þiggjandinn en hann
veitandinn. Sjálfsagt hef ég ekki
orð til að lýsa Markúsi Jónssyni
eins og verðugt væri, en maðurinn
var margþættur persónuleiki,
skáldmæltur, húmoristi, frábær
handverksmaður, söngmaður
ágætur og harmonikkuleikari á
yngri árum og raunar allt til ell-
iára, en þá lék hann á harmonikku
og samdi lög sjálfur. Markús var
fremur lágur vexti, þéttvaxinn,
handtakið þétt og hlýtt og móttök-
ur hlýjar er buðu gestinn er að
garði bar hjartanlega velkomin.
Þó Markús væri önnum kafínn við
hnakksmíði gaf hann sér þó tíma
til að sinna öðrum hugðarefnum.
Hann unni söng og hljómlist og
minnist ég þess frá ungdómsárum
mínum að §órir félagar tóku uppá
því að æfa kvartett. Þetta voru
allt góðir söngmenn, sem höfðu
yndi af söng, en þessir menn voru
Markús, Leifur í Dalseli, Ingi-
mundur faðir Jónasar píanóleikara
og Guðmundur bróðir minn. Þessir,
menn eru nú allir látnir.
Þessir félagar æfðu til skiptis
hver hjá öðrum. Ég hlakkaði alltaf
til þegar æfíng var heima hjá okk-
ur mér fannst þeir syngja svo vel
og svo var þetta kærkomin til-
breyting í tilveruna. Ég þykist vita
að þessar æfíngar hafí líka verið
upplyfting og nokkur gleðigjafi á
heimili Markúsar, hafí yljað konu
hans og bamahópnum. Þær hafa
líka yljað margar vísumar hans
Markúsar og ég má til með að
láta eina fljóta hér með, hann
skrifaði hana á fermingarkort til
drengs, sem hafði misst systur
sína stuttu fyrir fermingu.
Láttu varma af hýrum hvarm
hlýja bjarma skína
yfir barm sem býr við harm
breiddu arma þína.
Það er fagurt í Borgareyram og
öllum ógleymanlegt er þangað
koma á góðviðrisdögum, sumar-
kvöldin era dýrðleg þegar sól roðar
Eyjafjöllin. Þessa sýn kunni Markús
vel að meta og sjálfsagt hefur hann
að einhveiju leyti mótast af þessu
fagra umhverfí, sem hann ólst upp
í og dvaldi í um svo langan aldur.
Mér er ekki granlaust um að Mark-
ús hafí hugsað eins og forveri hans
á Hlíðarenda forðum. Hér vil ég
una æfi minnar daga alla sem Guð
mér sendir og þá ósk fékk Markús
uppfyllta. Hann varð bráðkvaddur
á heimili sínu að kvöldi dags 28.
júlí sl. Markús var að störfum á
verkstæði sínu til síðustu stundar
þó hann væri orðinn 83 ára. Þegar
hann andaðist var eiginkonan
Sigríður við hlið hans, konan, sem
hafði lifað með honum í 59 ár, deilt
með honum gleði og sorg en áreið-
anlega vora gleðistundimar mun
fleiri í lífi þeirra, svo samhent, sem
þau vora að sigrast á öllum erfíð-
leikum, sem óhjákvæmilega mættu
þeim á svo langri leið, en kærleikur-
inn sigrar allt. Sigríður hefur mikið
misst, en ennþá á hún manndóm
til þess að sigrast á erfíðleikunum.
Minningin lifir um góðan dreng,
hún mun ylja henni og afkomendum
þeirra um ókomin ár.
Mínar bestu samúðarkveðjur
sendi ég Sigríði og öllum afkomend-
um þeirra hjóna.
Ingólfur Jónsson