Morgunblaðið - 08.09.1988, Blaðsíða 21

____________________________MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. SEPTEMBER 1988
Ríkí ljóðsins
Erlendar bækur
Siglaugur Brynleifsson
Seamus Heaney: The Goverment
of the Tongne.
The 1986 T.S. Eliot Memorial
Lectures and Other Critical Writ-
ings.
Faber and Faber 1988.
elstams sigurvegarinn. Heaney skil-
greinir mjög vel þessar ósættanlegu
andstæður, ríki tungu og ljóðs og
hina formyrkvuðu lágkúru, sem
kemst næst því að túlka list og
heima Mandeístams sem einhvers-
konar uppsteit gegn fjöldamorð-
ingjanum sbr. „orti djarflega um
Stalín", eins ogeinn íslenskur gagn-
vann að þeim skrifum skrifaði
Mandelstam einnig um skáldskap
Dantes. Dante var útlagi og Mand-
elstam var útlagi úr því ömurlega
samfélagi morða, græðgi og sam-
félagslegrar nauðsynjar, sem hann
var hnepptur í. Aðdáun og mat
Heaneys á Mandelstam skapast af
því að hann lifði skáldskap sinn,
talaði tungum guðanna í guðlausum
samfélagshryllingi, hann byggði
heima, sem voru algjör andstæða
við heima samfélagsins, heima, sem
áttu sér forsendur í hinni „tæru list
og ríki tungunnar". Jafnvel í sora
rýnandi kemst að orði um ástæðuna
fýrir dauða skáldsins. Slík umsögu
er dæmigerð fyrir þá skoðun að
tengsl samfélags og skáldskapar
fremstu skálda séu af sömu rót, ef
svo væri, væri ekkert ríki ljóðs eða
tungu, aðeins myrkviði lágkúrunn-
ar.
Heaney fjallar um önnur skáld
austan tjalds, skáld sem geta eins
búist við að þý kontórista-böðlanna
beiji að dyrum þeirra með byssu-
skeftunum einhveija nóttina. Hann
telur að ljóðið ríki einmitt við þess-
ar aðstæður og vald tungunnar nái
_______________________________21
þar hæst, sem Ijóðið er hin algjöra
andstæða ríkis böðlanna. Nöfn
þessara manna lýsa sem stjörnur á
dimmum nóttum.
Umfjöllun Heaneys um Auden,
Lowell og Sylviu Plath og skáldskap
þeirra er ítarleg og nærfærin bók-
menntaskýring og þar kemur
glöggt í ljós hugmynd hans um
eðli ljóðsins sem verks, sem er ekki
af þessum heimi og sem á sér upp-
haf í opinberuninni, galdri tungunn-
ar og varð í upphafi til þess að
skapa manninum örlög og mennska
heima.
Seamus Heaney er írskt skáld
fæddur 1939. Fyrsta ljóðabók hans
kom út 1965, „Eleven Poems".
Hann hefur hingað til sent frá sér
um átta ljóðabækur og eitt greina-
safn auk þessa sem kom út í júní
sl. Heaney er ágætt skáld en ekki
síður snjall gagnrýnandi og hugleið-
ingar hans um skáld og skáldskap
í þessu greinasafni eru ferskari og
persónulegri en menn eiga að venj-
ast varðandi viðfangsefnin.
Fyrri hluti safnsins hefur áður
birst í tímaritum, formálum og sem
fyrirlestrar síðar prentaðir. Annar
hlutinn er T.S. Eliot Memorial Lect-
ures, sem fluttir voru í október við
Kent-háskólann.
Höfundurinn fjallar um ensk,
bandarísk og evrópsk skáld og þá
einkum þau sem búa austan jám-
tjaldsins, m.a. Milosz, Herbert og
Mandelstam. T.S. Eliot-fyrirlestr-
ana hefur hann með samanburði
enskrar ljóðagerðar á fyrsta og
öðrum áratug aldarinnar og „Waste
Land“ 1922. Vinsælustu skáldin á
fyrstu áratugum aldarinnar voru
vinsæl, vegna þess að þau ortu „fyr-
ir fólkið" allt niður á það stig að
samsama skáldskap sinn ríkjandi
smekk og meðvitund, sem var í
rauninni það sama og yrkja sam-
kvæmt „skipun" ráðandi valdhafa
á hvetjum tíma (sbr. Hriflu-Jónas
og Stalín, „sem lét gera góðar
myndir"). Heaney telur slíka
skáldapólitík vera svik við listina.
Því kom „The Waste Land“ öllum
á óvart, enginn virtist skilja neitt
og í fyrstu var bálkurinn afgreidd-
ur, sem óskiljanlegur samsetningur.
Endumýjun ljóðagerðar er fólgin
í því að það Ijúkast upp nýjar víddir
sem fyrr eða síðar „opna ný tengsl
milli eigin eðlis og þess raunvem-
leika sem við búum við“. Meðal
Hellena töluðu goðin í ljóðum skáld-
anna og svo hefur verið allar aldir
síðan, goðin og guðimir tala í Orf-
eusarsonnettum Rilkes. „Skáld-
skapurinn er eigin raunveruleiki og
sé neistinn fyrir hendi þá skapast
listaverkið, sé skáldið honum trúr,
samfélagslegur eða pólitískur
þrýstingur verður marklaus óværa
á þeirri stundu sem ljóðið gerist."
Heaney minnist á skrif Eliots um
Dante, en um sama leyti og hann
þrælabúðanna var heimur Mand-
Bengt Sundberg
Biblíusamkom-
ur um helgina
Raðsamkomur verða nú um
helgina 8.—10. september á veg-
um Orðs lífsins.
Bengt Sundberg frá Livets Ord
Bibelcenter í Uppsölum prédikar.
Samkomurnar verða í Skipholti 50B
2. hæð og eru allir velkomnir.
(Fréttatilkynning)
í vetur bjóða þaulvanir fararstjórar Flugleiða
nýja og gamalreynda farþega velkomna til hinnar
fögru eyjar, GRAN CANARIA. Þar fara náðugir
dagar í hönd á þægilegum gististöðum, íslenskum
Kanaríförum að góðu kunnir, t.d. San Valentin
Park og Corona Blanca. Tveir nýir staðir eru
Broncemar og Barbacan Sol.
Beint dagflug til Gran Canaria:
Föstudaginn 04.11. ’88, 3ja vikna ferð
„ Föstudaginn 25.11. '88, 25 daga ferð
E Þriðjudaginn 20.12. ’88, 22ja daga ferð
1 Miðvikudaginn 11.01. ’89, 3ja vikna ferð
| Miðvikudaginn 01.02.’89, 3ja vikna ferð
s Miðvikudaginn 22.02.’89, 3ja vikna ferð
« Miðvikudaginn 15.03.’89, 3ja vikna ferð
Miðvikudaginn 05.04.’89, 3ja vikna ferð
Verðdæmi: Frá kr. 48.4001" á mann miðað við
þrjá saman í íbúð á BRONCEMAR í 3 vikur.
Brottför 4. nóvember.
* Staðgreiðsluverð miðað við gengi 29.8.’88. Verð án
flugvallarskatts.
Upplýsingar veita söluskrifstofur Flugleiða,
Lækjargötu, Hótel Esju og Kringlunni;
umboðsmenn um land allt og ferðaskrifstofurnar.
Upplýsingasími: 25 100.
FLUGLEIDIR
fyrir þig
FERÐASKRIFSTOFAN ÚRVAl
- fólk sem kann silt fag!
Pósthússtrœli 13 - Sími 26900