Morgunblaðið - 03.11.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. NÓVEMBER 1988
MAZDA 626 HD GTI '88
Af sérstökum ástæðum er til sölu nýr bíll. 148
hestöfl, 16 ventla, ókeyrður úr umboði. Verulegur
staðgreiðsluafsláttur eða góð kjör.
Upplýsingar í síma 651720.
Einnig er til sölu á sama stað Saab 900i ’88.
1. VESNINGUR
á laugardag
handa þér, ef þú hittír
á réttu tölumar.
Láttu þínar tölur ekki ,
vanta í þetta sinn!
VIÐ ERUM EKKI
EIN í HEIMINUM
eftir Kristínu
Halldórsdóttur
Til skamms tíma voru þeir tiltölu-
lega fáir, sem kváðu einarðlega upp
úr með það að stefna stjórnvalda í
hvalveiðum væri röng eða a.m.k.
vafasöm, og skoðanakannanir
sýndu yfirgnæfandi stuðning við
þá stefnu, sem fylgt hefur verið.
Það er í rauninni ekki undarlegt
eins og atburðarásin hefur verið og
eins og málið hefur verið kynnt og
jafnvel lagt upp sem sjálfstæðismál
íslensku þjóðarinnar. Andmælendur
hafa gjaman verið stimplaðir sem
þekkingarsnauðir öfgamenn, jafn-
vel „öfugsnúnir ónytjungar velferð-
arríkja", eins og einn greinarhöf-
undur orðaði það í Tímanum nýlega.
Áróðursstaða stjórnvalda hefur
verið mjög sterk. Fjölmiðlar hafa
fyrst og fremst skilað sjónarmiðum
þeirra til þjóðarinnar, einkum ríkis-
fjölmiðlamir og að sjálfsögðu mál-
gagn sjávarútvegsráðherra, og and-
mælendum hefur ekki á sama hátt
tekist að ná til fólks með sín sjónar-
mið. Þeir sem hafa viljað kynna sér
málið hafa virkilega þurft að hafa
fyrir því að fá fram allar hliðar þess.
Ófögur hvalveiðisaga
Forsagan er sú, að Alþjóðahval-
veiðiráðið samþykkti árið 1982
tímabundið hvalveiðibann, þ.e.
stöðvun hvalveiða í ábataskyni frá
1986 til 1990. Sú samþykkt var
ekki gerð í neinu bráðræði, heldur
höfðu þessi mál verið til umræðu
um langt árabil innan ráðsins og
meðal vísindamanna og umhverfis-
vemdaraðila um allan heim. Og það
ekki að ófyrirsynju.
Saga hvalveiða ber ekki mannin-
um fagurt vitni, heldur er það saga
ofveiði og útrýmingar, og því er
ekki að undra, þótt margir vildu í
raun ganga miklu lengra og fá fram
lengri stöðvun veiða. En þetta varð
niðurstaðan eftir mikla umfjöllun
og umræður. Ætlunin var síðan að
afla víðtækra gagna um hvalastofn-
ana og byggja framtíðarstefnu í
hvalveiðum í slíkum grunni með það
fyrir augum að koma í veg fyrir
ofveiði og útrýmingu einstakra teg-
unda sem væru í hættu.
Þótt mjótt væri á munum, þá
samþykkti Alþingi í febrúar 1983
að mótmæla ekki þessari samþykkt
Alþjóðahvalveiðiráðsins um stöðvun
hvalveiða árin 1986—1990. Mjög
margir tóku þessa afstöðu alveg
bókstaflega og voru því e.t.v ekki
á varðbergi gagnvart því sem á
eftir hefur farið. Það kom a.m.k.
undirritaðri á óvart, þegar farið var
að tala um áætlun um hvalveiðar á
því tímabili sem sagt hafði verið
að hvalveiðar yrðu ekki stundaðar.
En ráðamenn báru þetta mál fram
með vísindamenn sér til fulltingis
og kynntu það af mikilli festu og
öryggi og virtust aldrei eitt andar-
tak í vafa um ágæti og réttmæti
sinna gjörða. Þeir sem efuðust áttu
í raun við ofurefli að etja og þurftu
allnokkurn tíma til að ná áttum í
þessu máli, jafnvel virtir vísinda-
menn og kunnáttumenn um þessi
mál, enda var alla tíð gert mjög
lítið úr andstöðunni innan Alþjóða-
hvaiveiðiráðsins.
Hver á réttinn?
Við hljótum að áskilja okkur allan
rétt til að nýta auðlindir okkar á
þann hátt sem við teljum réttast
og best. Með hvali gegnir þó sér-
stöku máli, enda eru þeir ekki auð-
lind neins einstaks ríkis, og nýting
þeirra er háð samkomulagi milli
þjóða eins og kveðið er á um í
Hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóð-
anna, sem íslendingar eru aðilar
Kristín Halldórsdóttir
„Ætla menn enn að
þrjóskast víð og halda
því fram — fram í rauð-
an dauðann — að and-
*
mælendur stefnu Is-
lendinga í hvalveiðimál-
um séu fámennur og
áhrifalaus hópur öfga-
sinnaðra sérvitringa,
sem ekkert mark sé
takandi á?“
að og áttu raunar verulegan þátt í
að semja. Þar stendur m.a. í 65.
grein: „Ríki skulu starfa saman
með verndun sjávarspendýra í huga
og skulu hvað hvali snertir einkum
starfa á vettvangi viðeigandi al-
þjóðastofnana að verndun og stjórn-
un þeirra og rannsóknum á þeim.“
Slík alþjóðastofnun er Alþjóða-
hvalveiðiráðið, sem íslendingar eru
aðilar að. Þessi stofnun hefur ítrek-
að gert athugasemdir við hvalveiðar
Islendinga í vísindaskyni og skorað
á íslensk stjórnvöld að draga veiði-
heimildir sínar til baka. Það er
margra álit, að með aðild okkar að
Hafréttarsáttmála Sameinuðu þjóð-
anna séu íslendingar skuldbundnir
til að hlíta fyrirmælum ráðsins. Það
hefur ekki verið gert, og vegna
þeirrar stefnu erum við komin í
alvarlega stöðu.
Einsýni er skammsýni
Margir óttast, að stefna stjóm-
valda í þessu máli hafi spillt veru-
lega fyrir lífsnauðsynlegu samstarfi
okkar við aðrar þjóðir um víðtæka
umhverfisvernd. Við erum ekki í
góðri aðstöðu til þess að krefjast
þess af öðrum þjóðum, að þær virði
alþjóðasamþykktir, ef við virðum
þær að vettugi þegar okkur hentar.
Og við skulum ekki gleyma því, að
einmitt þau öfl, sem harðast hafa
beitt sér gegn stefnu íslendinga í
hvalveiðum, eru okkar dyggustu
bandamenn í baráttunni gegn
mengun hafsins. Sú barátta getur
orðið upp á líf og dauða, og það
er skammsýni að gera okkur erfið-
ara um vik í þeirri baráttu en þörf
er á.
Ég legg áherslu á þetta atriði
og vitna í því sambandi til stefnu-
skrár Kvennalistans, kaflans um
umhverfísmál, þar sem því er lýst
yfir að Kvennalistinn vilji, að „ís-
lendingar taki þátt í alþjóðlegu
starfi í umhverfis- og náttúruvernd-
armálum og virði alþjóðasamninga
í þessum málaflokkum". Þetta mik-
ilvæga atriði hefur sífellt meira
vægi eins og heimurinn er nú orð-
inn.
Vísindi eða yfírskin
Eins og áætlunin um hvalveiðar
í vísindaskyni var upphaflega
kynnt, var ekki auðvelt fyrir leik-
menn og jafnvel ekki vísindamenn
að átta sig á því, hvort hér væri í
raun og veru um vísindaáætlun að
ræða. Þessa fullyrðingu byggi ég
m.a. á viðtölum við ýmsa aðila, sem
hafa kynnt sér þetta mál.
Við kvennalistakonur fengum til
fundar við okkur fyrir rúmu ári
allmarga aðila með mismunandi
sjónarmið í hvalveiðimálinu. Við
fengum fulltrúa frá sjávarútvegs-
ráðuneytinu og Hafrannsókna-
stofnun og svo úr hópi þeirra
vísindamanna, sem hafa gagnrýnt
stefnu stjómvalda í málinu.
Einn vísindamanna úr hópi gagn-
rýnenda komst svo að orði um
vísindaáætlunina, að sér hefði litist
nokkuð vel á hana í upphafi, en
smám saman orðið ljóst, að hér
væri ekki fyrst og fremst um rann-
sóknir að ræða, heldur bara venju-
legar veiðar.
Aðrir sögðust aldrei hafa efast
um að vísindaáætlunin væri fyrst
og fremst yfirskin. Þeir hefðu þó
veigrað sér við því að beita sér af
hörku gegn málinu, því sannleikur-
inn er sá, að margir vonuðu í
lengstu lög, að þetta mál yrði til
lykta leitt, án þess að koma þyrfti
til átaka hér innanlands og afdrátt-
arlausrar skiptingar í hópa með og
á móti. Það væri auðvitað farsælla,
ef þjóðin gæti sýnt samstöðu í þessu
sem öðru gagnvart öðrum þjóðum.
En því miður hefur hvert tækifærið
af öðru til þess að komast frá þessu
með sæmilegri reisn verið vannýtt.
„ Vituð ér enn?“
Það sem hrindir þessari umræðu
af stað nú er sú staða sem er kom-
in upp á mörkuðum erlendis fyrir
fiskaftirðir okkar. Þessi hætta hefur
vofað yfir okkur allar götur síðan
ákveðið var að halda fast við veið-
arnar þrátt fyrir athugasemdir og
mótmæli, og vitaskuld er það ein-
mitt vegna hagsmuna okkar á er-
lendum fiskmörkuðum, sem við
höfum verið á stöðugu undanhaldi
í hvalveiðimálinu.
Ráðamenn hafa hins vegar ekki
borið gæfu til að fínna rétta leikirín
í því tafli, sem er sá einn að ná
fullkomnum sáttum við samstarfs-
þjóðir okkar. Nú er svo komið að
hver viðskiptaaðilinn af öðrum í
Bandaríkjunum og Evrópu er annað
hvort hættur viðskiptum við íslensk
útflutningsfyrirtæki eða íhuga að
gera það.
Long John Silver, Tengelman og
Aldi eru fyrirtæki, sem ráða miklu
um afkomu okkar. En neytendur
hafa síðasta orðið. Þeir þurfa að
standa með okkur, en ekki á móti.
Þurfa menn frekar vitnanna við?
Treysta menn sér til að bera ábyrgð
á því, að viðskiptasambönd okkar
erlendis bíði enn frekari hnekki og
að atvinnulíf okkar lendi í enn frek-
ari þrengingum? Ætla menn enn
að þrjóskast við og halda því fram
— fram í rauðan dauðann — að
andmælendur stefnu íslendinga í
hvalveiðimálum séu fámennur og
áhrifalaus hópur öfgasinnaðra sér-
vitringa, sem ekkert mark sé tak-
andi á? Það er áreiðanlega ekki
skoðun þeirra fjölmörgu, sem finna
nú atvinnuöryggi sínu ógnað.
Það er mín skoðun, að stjórnvöld
eigi að láta af einstrengingslegri
stefnu sinni og hætta öllum hval-
veiðum og snúa sér að því að vinna
aftur upp það traust, sem tapast
hefur meðal annarra þjóða.
Höfundur er þingmaöur Kvenna-
listans í Reykjaneskjördœmi.