Morgunblaðið - 03.11.1988, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. NÓVEMBER 1988
25
Fjárlagafrumvarpið 1989
Samdrætti spáð í nær öllum
atvinnugreinum á næsta ári
Heildarflárfesting talin verða sú minnsta 140 ár
SAMDRÁTTUR verður í öllum atvinnugreinum nema flutninga-
tækjum á næsta ári, samkvæmt Qárfestingarspá sem Seðlabank-
inn, Þjóðhagsstofnun og Framkvæmasjóður Islands hafa gert og
lánsljáráætlun næstá árs byggir á. Talið er að heildarfjárfesting,
sem hluti af landsframleiðslu, verði sú minnsta sem um getur
síðustu 40 ár.
1 spánni er gert ráð fyrir að
heildarfjárfesting í ár verði 44,7
milljarðar króna, eða um 17,7%
af landsframleiðslu. Árið 1987
nam þetta hlutfall 18,8%, en að
meðaltali 20,9% á árunum
1982-86, og 24,6% að mepaltali á
árunum 1977 til 1981. Á næsta
ári er áætlað að heildarfjárfesting
dragist saman um 3,3% miðað við
yfirstandandi ár þannig að hlutfall
heildarfjárfestinga af landsfram-
leiðslu verði 17,2% og hefur það
ekki verið lægra síðustu 40 ár.
Framkvæmdir við byggingar og
mannvirki hins opinbera hafa auk-
ist um 4,5% á þessu ári, en á
næsta ári er gert ráð fyrir rúmlega
3% samdrætti. Gert er ráð fyrir
að framkvæmdir við rafvirkjanir
og rafveitur aukist um 16%, vegna
aukinna framkvæmda við Blöndu-
virkjun. Þá verða miklar fram-
kvæmdir á vegum Hitaveitu
Reykjavíkur við Nesjavallaveitu,
bæði árin 1988 og 1989. Gert er
ráð fyrir 8% samdrætti í sam-
göngumannvirkjum, aðallega
vegna minni framkvæmda Pósts
og síma, en 4% aukning er áætluð
í vegagerð. Þar er áætlað að nær
öll tekjuhækkun milli ára fari í
nýframkvæmdir en viðhald dragist
saman. '
í held er gert ráð fyrir að opin-
ber ijárfesting opinberra fram-
kvæmda á næsta ári verði 13,7
milljarðar. Gert er ráð fyrir að fjár-
veitingar nemi 4,6 milljörðum, úr
rekstri og sjóðum komi 7,6 millj-
arðar en 1,5 milljarðs verði aflað
með lánum.
Á yfírstandandi ári eru fram-
kvæmdir við íbúðarhús taldar auk-
ist um 5% og er spáð sömu aukn-
ingu á næsta ári. Framkvæmdir
við verslunar-, skrifstofu- og gisti-
hús eru taldar dragast saman um
20% á þessu ári og um 10% á því
næsta en þessar framkvæmdir
voru í hámarki árið 1987. Alls er
gert ráð fyrir að umsvif í bygging-
arstarfsemi og mannvirkjagerð
dragist saman um 4-5% en á þessu
ári, en gert er ráð fyrir 1-2% sam-
drætti í ár. Árið 1987 jókst þessi
starfsemi um 10% en þar áður
hafði verið samdráttur.
Á þessu ári er fiskiskipainn-
flutningur talinn aukast sem nem-
ur 500 milljónum, en á árinu voru
þrjár DC-8 flugvélar Flugleiða
seldar úr landi, fyrir 1,4 milljarða.
Á næsta ári fyrirhuga Flugleiðir
síðan kaup á tveimur Boeing
737-400 flugvélum en kaugverð
þeirra er um 2,9 milljarðar. Á því
ári er á móti áætlaður 35% sam-
dráttur í fiskiskipum.
Fjárfesting í landbúnaði er talin
dragast saman um 5% á næsta
ári, þótt framkvæmdir verði miklar
í fiskeldi, en þar hefur átt sér stað
mikil uppbygging frá árinu 1985.
í heild er þannig gert ráð fyrir
að fjárfesting atvinnuveganna
dragist saman um 9% á þessu ári.
Á næsta ári er síðan gert ráð fyr-
ir að íjárfesting atvinnuveganna
dragist saman um 4%, en um 12.5%
þegar flugvélakaupin eru fráta-
lin.Á árunum 1984-87 jókst fjár-
festing atvinnuveganna um 70%.
Erlend lán tvöfalt hærri á árinu en lánsfjárlög áætluðu:
Erlendar skuldir nema
106 milljörðum í árslok
RIKISSJÓÐUR mun taka rúmlega fímmfalt hærri upphæð að láni
erlendis fi'á, á þessu ári, en gert var fyrir í lánsfjárlögum. Þar
munar mestu um að ráðgert er að Qármagna áætlaðan greiðslu-
halla ríkissjóðs og skammtímaskuldir við Seðlabanka með erlendum
lánum. Heildarupphæð erlendra lána tvöfaldaðist á árinu miðað við
áætlanir lánsfjárlaga. AIIs mun þjóðin skulda 106,5 milljarða erlend-
is í árslok. Gera má ráð fyrir því að Islendingar verði um 248 þús-
und talsins í lok ársins, sem þýðir að hvert mannsbarn skuldar þá
um 430 þúsund krónur erlendis.
Lánsfjárlög gerðu ráð fyrir að
opinberir aðilar tækju 1.849 millj-
ónir að láni erlendis á þessu ári.
Þar af tæki ríkissjóður 905 milljón-
ir, fyrirtæki með eignaraðild ríkis-
sjóðs 550 milljónir og sveitarfélög
Sigmundur Guðbjarnason, háskólarektor:
Háskólanum refsað fyrir
velgengni happdrættisins
Myndi borga 150 m.kr. í happdrættisskatt
SIGMUNDUR Guðbjarnason,
háskólarektor, segir að með því
að setja 12% söluskatt á happ-
drætti sé ríkissjóður að spara
sér það fé sem Háskólanum hafí
tekist að ná inn með velgengni
Hapþdrætti Háskólans á síðustu
misserum. Hann segir það ný-
mæli að í Ijárlagafrumvarpi fyr-
ir 1989 sé nær 30 milljónum
króna af happdrættisfé ráðstaf-
að í beinan rekstur Háskólans
og kaup á tækjum fyrir stofiian-
ir sem tilheyri honum ekki beint.
Skattur á
orkufyrirtæki
ÁFFORMAÐ er að orkufyrirtæki
verði skattlögð með almennum
hætti samkvæmt fjárlagafrum-
varpinu fyrir 1989. Þá eiga veð-
deildir og fjárfestingarlánasjóð-
ir að vera tekjuskattskyldir með
sama hætti og bankarnir og
■ stefiit er að breytingum á tekjus-
köttum fyrirtækja.
Herða á ákvæði skattalaga þann-
ig að tekjur í formi hlunninda, svo
sem bílaafnot, úttektir á reikning
fyrirtækis og lánafyrirgreiðsla,
komi til skattlagningar. Jafnframt
á að skerða heimildir fyrirtækja til
þess að leggja hluta af hagnaði
sínum inn á sérreikninga og af-
skriftareglur verða endurskoðaðar.
Áætlað er að tekjuskattur félaga
skili um 2.250 milljónum króna í
ríkissjóð á næsta ári.
Verið sé að kanna hvort þetta
standist lög um Happdrætti
Háskólans.
Velta Happdrættisins á þessu
ári er áætluð um 1,3 milljarðar
króna og myndi það því borga rúm-
ar 150 milljónir króna í söluskatt
á ári. Happdrættið skilaði Háskó-
lanum um 250 milljón króna tekj-
um á síðasta ári sem runnu að 2/3
hlutum til bygginga og að Vs hluta
til tækjakaupa fyrir Háskólann.
Samkvæmt fjárlagafrumvarp-
inu eiga 15 milljónir króna af happ-
drættisfé að renna til Rannsókna-
sjóðs og tæplega 15 milljónir í
tækjakaup fyrir Raunvísindastofn-
un, Ámastofnun og Tilraunastöð
Háskólans á Keldum. Sigmundur
Guðbjarnason sagði að þetta væri
í raun bein skerðing á frarhlögum
úr ríkissjóði til Háskólans. Þá ótt-
uðust menn samdrátt í happdrætt-
inu á næsta ári og reyndar væri
nú þegar farið að draga úr sölu á
Happaþrennu. Þees mætti geta að
Háskólinn borgaði þegar um 60
milljónir króna á ári í ríkissjóð í
svokallað einkaleyfisgjald til að
mega reka peningahappdrætti.
Ölafur Ragnar Grímsson, fjár-
málaráðherra, sagði er hann kynnti
fjárlagafrumvarpið í gær að hugs-
anlega væri hægt að fella sölu-
skatt niður af einstökum happ-
drættum ef þau veittu fé til rekstr-
ar sem myndi spara ríkissjóði út-
gjöld. Hann nefndi sem dæmi að
hugsanlegt væri að fé úr Happ-
drætti Háskólans rynni að ein-
hveijum hluta í rekstur Háskólans,
en ekki aðeins til bygginga. Há-
skólarektor sagði að slíkt væri er-
fítt lögum samkvæmt og auk þess
væri alls ekki of vel búið að Háskó-
lanum hvað húsnæði snerti. Fjöldi
starfsmanna Háskólans hefði þar
enga aðstöðu og starfsemin dreifð
út um allan bæ, en stefnt væri að
því að færa hana að mestu leyti á
Háskólasvæðið.
394 milljónir. Nú er gert ráð fyrir
að opinberir aðilar taki alls 5.755
milljónir að láni erlendis á árinu.
Þar af taki ríkissjóður 4.622 millj-
arða að láni, fyrirtæki 888 milljónir
og sveitarfélög 245 milijónir.
í lánsfjáráætlun fyrir næsta ár,
kemur fram að mismuninn megi
aðallega rekja til fyrirhugaðrar
3.400 milljón króna lántöku til að
greiða halla ríkissjóðs og
skammtímaskuldir við Seðlabanka.
Onnur skýring sé að vegna breyt-
inga á gengi krónunnar hækki lán-
tökur vegna skipasmíða um 200
milljónir og lántökur Landsvirkjun-
ar um 50 milljónir. Þá hafi Lands-
virkjun tekið nýtt lán að fjárhæð
168 milljónir og greitt upp erlent
lán í staðinn. Þróunarfélag íslands
fékk heimild til 120 milljóna lántöku
til að fjármagna fóðurkaup fiskeld-
isstöðva. Loks tók ríkissjóður 100
milljón króna lán sem flóabáturinn
Baldur hafði heimild til að taka, og
12 milljóna lán fyrir hitaveitur.
Lækkun á áætluðum lánum til
sveitarfélaga skýrist að mestu af
því að Hitaveita Suðumesja nýtir
ekki heimild til 150 milljóna lántöku
fyrr en á næsta ári.
Erlendar lántökur flárfestingar-
lánasjóða voru áætlaðar 1.625 millj-
ónir í lánsQárlögum en útlit er fyr-
ir að þær verði 3.100 milljónir.
Mismuninn má skýra með ýmsum
heimildum við efnahagsaðgerðir
ríkisstjórnarinnar, m.a. til Byggða-
stofnunar gegnum Framkvæmda-
sjóð og einnig til Framkvæmdasjóðs
til að afla erlends láns til fiskeldis.
Samtals voru auknar lánsheimildir
til Framkvæmdasjóðs 1.137 millj-
ónir.
Lánsfjárlög gerðu ráð fyrir að
atvinnufyrirtæki tækju 5.580 millj-
ónir króna að láni, þar af tækju
fjármögnunarleigur 800 milljónir.
Áætlunin varðandi íjármögnunar-
leigur hefur staðist, en atvinnufyrir-
tæki hafa tekið alls 9.153 milljónir
að láni erlendis. Þar má nefna að
ríkisstjómin heimilaði fyrirtækjum
í útflutnings- og samkeppnisgréin-
um að taka rúman milljarð að láni
til fjárhagslegrar endurskipulagn-
ingar. Þá hefur Sambandið og fyrir-
tæki þess fengið leyfí til að taka
erlend rekstrarlán, svo nokkuð sé
nefnt.
Alls verða tekin erlend lán að
upphæð 18.020 milljónir á árinu
sem er nær tvöföld áætlun láns-
fjárlaga. Erlendar afborganir opin-
berra aðila, eru áætlaðar 2.220
milljónir króna á þessu ári, en hrein
erlend lántaka opinberra aðila er
áætluð um 2486 milljónir á árinu.
Afborganir lánastofnana eru áætl-
aðar 490 milljónir króna og af-
borganir einkaaðila eru áætlaðar
4.170 milljónir. Alls em afborganir
því 6.880 milljónir svo nettóhreyf-
ing lánanna nemur alls rúmum 11
milljörðum króna.
Óljóst hvort sala á bjór
skili áætluðum tekjum
í FRUMVARPI til fjárlaga er
gert ráð fyrir að bjórsala skili
900 til 950 milljónum króna í
ríkissjóð á næsta ári. Svo virðist
sem ölfé þetta sé fremur sýnd
veiði en gefín, því að enn skort-
ir nokkuð á að forsendur þess-
arar upphæðar séu fyrir hendi.
Er allt útlit fyrir að þessi tekjut-
ala hafi verið ákveðin og síðan
eigi að skapa forsendurnar.
Bjórverð hefúr ekki verið
ákveðið og lítið er vitað um hve
mikið mun drukkið verða af
veigunum.
Þegar Morgunblaðið leitaði upp-
lýsinga um hvernig þessi tala
væri fundin, 900 til 950 milljónir
króna, var vísað á ÁTVR og sagt
að þar væri uppsprettan. Höskuld-
ur Jónsson forstjóri ÁTVR sagði
að þessi upphæð væri ekki búin
til þar. „En ég neita því ekki að
eftir að þurfti á þessari tölu að
halda inn í fjárlögin, þá var þetta
rætt við mig,“ sagði Höskuldur.
Hann kvað marga óvissuþætti enn
vera til staðar um þessa tekjuöflun
ríkissjóðs og ótryggt væri að þetta
fé gæti skilað sér. Til dæmis sagði
hann lítið vera vitað um hve mikið
gæti selst af bjórnum, þá væri
verð ekki ákveðið ennþá og full-
komlega óvíst hver áhrif bjór-
drykkja hefur á sölu annarra
drykkjarfanga, sem skila nú þegar
tekjum til ríkissjóðs, þar á meðal
annarra áfengra drykkja. „Ég
neita því þó ekki að þessi tala
kemur mér ekki á óvart,“ sagði
hann.
Nefnd sein er ráðgefandi um
áfengismál hefur skilað áliti um
bjórverð og þar segir að 33 senti-
lítra dós af stekasta miðinum,
5,4%, eigi að kosta 111 krónur.
Það er hins vegar í höndum fjár-
málaráðherra að taka endanlega
ákvörðun um bjórverðið. Höskuld-
ur Jónsson sagði að ekki hefði
verið neitt ákveðið um það enn,
hvenær á að ákveða bjórverðið.