Morgunblaðið - 03.11.1988, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. NÓVEMBER 1988
Brýnast að koma vitinu
fynr ráðamenn þjóðarinnar
• •
- segir Ogmundur Jónasson
nýkjörinn formaður BSRB
Ogmundur Jónasson var kjörinn formaður BSRB á 35. þingi
samtakanna. Hinn nýi formaður er fertugur síðan í júlí. Hann er
stúdent frá MR, lagði síðan stund á sagnfræði og stjórnmálafræði
við háskólann i Edinborg í Skotlandi og Iauk þaðan MA-prófi 1974.
Hann hefúr stundað kennslu við Grunnskóla Reykjavíkur, sagn-
fræðirannsóknir í Edinborg auk ýmissa annarra starfa. Arið 1978
réðst Ögmundur tíl starfa á fréttastofú hljóðvarps Ríkisútvarps-
ins. Við Ríkisútvarpið hefúr hann starfað síðan, und anfarin tvö
ár sem fréttamaður I Kaupmannahöfn. Haft hefúr verið á orði,
að kjör Ögmundar boðaði breytingar í starfi BSRB. í tileftii af
kjöri hans ræddi blaðamaður Morgunblaðsins við hann og leitaði
svara við spurningum um hlutverk samtakanna, næstu aðgerðir
og þær áherslubreytingar sem hann hefúr boðað í starfi BSRB.
Fyrst, hvað er BSRB og hvaða framtíð eiga slík samtök fyrir sér?
efni, starfa að málum og mynda sér
skoðanir um ýmislegt sem lýtur til
dæmis að vinnuvemd, jafnrétti og
margvíslegum öðrum hagsmuna-
málum launamanna. Við þurfum að
finna leiðir til að koma þessum upp-
lýsingum og skoðunum á framfæri
út í þjóðfélagsumræðuna Mér hefur
fundist þjóðfélagsumræðan vera of
einhæf síðustu ár. Samtök atvinnu-
BSRB eru samtök tæplega 17
þúsund opinberra starfsmanna.
Þessi samtök fengu verkfallsrétt
1976 og þau hafa sýnt það margoft
í verki að þau eru mikils.megnug.
Þetta eru öfiug og sterk samtök.
Samningsrétturinn sem var í hönd-
um heildarsamtakanna hefur nú
færst til einstakra félaga. Ég tel að
það hafi verið heppileg ráðstöfun, í
anda valddreifingar. En það hefur
jafnframt sýnt sig og kom greinilega
í Ijós á þessu þingi, að menn eru
almennt á því að ábyrgð og vægi
heildarsamtakanna hafi síst minnk-
að við þetta. Fremur þyrfti að efla
ýmsar stofnanir bandalagsins, sér-
staklega þær sem lúta að öflun og
miðlun upplýsinga. Þótt samnings-
rétturinn sé nú hjá einstökum félög-
um, þá er ekki þar með sagt að þau
geti ekki samið í samfloti. Samtökin
kunna þannig að þurfa að stilla sam-
an strengi þegar þess er óskað í
kjarasamningum.
Þú spyrð um framtíð samtakanna.
Ég held að margir hafi spurt sig á
síðustu árum, hvort verkalýðsbar-
átta sé að verða úrelt fyrirbrigði.
En, margir hafa jafnframt fundið
svar við þeirri spumingu, einfaldlega
með því að líta í kringum sig á sínum
vinnustöðum, sjá hvað gerist þegar
samtök þeirra fara í lægð. Nú er
sótt mjög að opinberum starfsmönn-
um og ekki aðeins þeim, heldur
ýmsum samtökum launafólks og
reynt að skerða ýmis réttindi fólks
á marga vegu. Ég held að nfenn séu
að komast að þeirri niðurstöðu, að
barátta af þessu tagi er síður en svo
úrelt og ef til vill meiri þörf á henni
en oft áður.
— Hver eru helstu verkefúin
framundan, annars vegar fyrstu
verkefiii, hins vegar ef horft er
til næstu missera?
Þegar til skamms tíma er litið er
brýnast að koma vitinu fyrir ráða-
menn þjóðarinnar. Hjálpa þeim að
átta sig á því, að sú framkoma sem
þeir hafa sýnt með því að ganga á
gerða samninga, nema samningsrétt
úr gildi, hún verður ekki þoluð. Ef
maður spyr sjálfan sig, með hvaða
hætti þetta verði gert, þá tengist
þetta langtímamarkmiðum. Þau eru
að styrkja hreyfinguna. Það er nú
einu sinni svo, að síður er gengið á
rétt þess sem er sterkur og öflugur
og ég held að samtök launamanna
þurfi að efla alla sína starfsemi,
verða virkari, sterkari og öflugri, til
þess að koma í veg fyrir að launa-
menn verði beittir misrétti eins og
við höfum upplifað nú á síðustu
árum.
— Ertu þá að tala um einhveij-
ar áþreifanlegar breytingar í
starfi BSRB?
Ég er fyrst og fremst að tala um
að leita þurfi leiða til þess að gera
samtökin virkari. Okkar áherslur
snúast ekki eingöngu um form eða
skipulag. Þær snúast um afstöðu.
Auðvitað kem ég ekki til með að róa
einn á báti, heldur er þetta er spum-
ing um að virkja félagsmenn, fyöici-
ann, til starfa. Ég tel að það þurfí
að opna samtökin meira og ýmsar
leiðir má fara til að virkja einstakl-
ingana. Margt merkilegt starf er
unnið á vegum þessara samtaka.
Hér er fólk að kynna sér ýmis mál-
með er ekki sagt að pólitískir flokk-
ar eigi ekki fullan rétt á sér, en,
mér finnst menn of hugfangnir af
merkimiðunum og hyggi minna að
markmiðunum. Fjöldinn allur af fólki
sem ég hef rætt við og hefur svipuð
viðhorf og ég til hlutverks launa-
mannasamtaka, getur haft hinar
ólíkustu skoðanir á því hvemig sam-
félaginu eigi að vera skipað að ýmsu
öðm leyti. Þegar rætt er um þessi
markmið, sem eru til dæmis að
bæta lífskjör launamanna og auka
atvinnulýðræði, þá á hér fólk úr
ýmsum pólitískum flokkum samleið.
— Stundum hefúr verið settur
á þig flokkslitur Alþýðubanda-
lagsins og því hefur verið haldið
fram að sá flokkur hafi viljað
eigna sér þig, hvernig lítur þú á
það?
Ég er óflokksbundinn maður. Ef
einhveijum innan þess flokks sem
þú nefndir, eða annarra flokka,
finnst þeir eigi samleið með mínum
skoðunum eða markmiðum, þá er
ekkert nema gott um það að segja.
En eins og ég segi, þá finnst mér
sjálfum ég finna ákveðinn samhljóm
um séu starfandi í stjómmálaflokk-
um, síður en svo. Ef til vill höfum
við gengið of langt í því, eins og er
í tísku hjá mörgum, að fordæma
allt pólitískt starf. Auðvitað er þetta
pólitískt starf sem við vinnum að
hér.
— Ef við víkjum aftur að þing-
inu, hvenær varðstu viss um að
sigra í kosningunum?
Ég var farinn að trúa því tveimur
dögum fyrir kosningu, að ég kynni
að standa nokkuð vel. En, jafnframt
gerði ég mér grein fyrir því, að ég
var umkringdur bjartsýnisfólki og
sem betur fer smitast maður af slíku.
Ég þorði nú ekki alveg til að byija
með að trúa þessu ofan í magann.
Duttlungar örlaganna höguðu því
svo þannig að ég sigraði.
— Voru það duttlungar örlag-
anna? Mótframbjóðendur þínir
sögðu báðir eftir kosningarnar:
Fólkið vildi breytingar og fékk
þær. Er þetta skýringin?
Ég er ekki alveg frá því að þetta
sé einhver hluti af skýringunni. Að
fólk hafi tengt mitt framboð kröfu
um breytingar.
Morgunblaðið/Þorkell
Ogmundur Jónasson formaður BSRB afhendir Steingrími Hermannssyni og Ólafi Ragnari Grimssyni
ályktanir 35. þings BSRB. Ragnheiður Guðmundsdóttir og Haraldur Hannesson varaformenn samtak-
anna fylgjast með. Ráðherrarnir heimsóttu aðalstöðvar BSRB í gær.
rekenda hafa verið sterk og þau
hafa verið mjög dugleg að koma
sínum sjónarmiðum á framfæri. Mér
fínnst ekki sania eiga við um samtök
launamanna. Ég held að það sé
hreinlega öllu samfélaginu til góðs,
að umræðan verði sem fjölbreyttust,
að um það leiki sem margbreytileg-
astir straumar. Við þurfum að sjá
til þess að frá okkar samtökum komi
þessir straumar.
— Ertu bjartsýnn á að takist
að virkja einstaklingana í auknum
mæli nú, þegar samkeppnin er svo
mikil um tima fólks?
Ég vona að það takist. Ég held
að það sé núna, ekki aðeins í þessum
samtökum, heldur alls staðar í þjóð-
félaginu, krafa um breytingar, krafa
um breytta afstöðu, krafa um að
opna þjóðfélagið. Mér finnst þessi
krafa hljóma og enduróma úr öllum
homum samfélagsins. Og á þessari
kröfu byggi ég mína von.
— Víkjum að nýafstöðnu þingi
BSRB, hver var aðdragandi þess
að þú bauðst þig fram?
Eg hef haft talsverð afskipti af
félagsmálum í BSRB. Að auki hef
ég brennandi áhuga á félagsmálum
almennt. Aðdragandi þess að ég
ákvað að bjóða mig fram til for-
manns nú var stuttur. Það má segja
að ég hafi tekið þessa ákvörðun viku
fyrir þingið. Ég vildi taka virkari
þátt í starfinu. Margir sem voru
svipaðs sinnis, ýttu á mig og viðruðu
þessa skoðun, að þeir gætu hugsað
sér að styðja mig til formanns.
— Hvaðan kom þessi stuðning-
ur?
Ég held að hann hafi komið víða
að. Þessi stuðningur rauf allar
flokkslínur, það var fólk úr ýmsum
pólitískum áttum sem studdi mig í
þessu. Ég held að fólk geri of mikið
af því að hugsa í flokkshólfum. Þar
hjá fólki í öllum flokkum. Það er
ekki þar með sagt að mér finnist
allir flokkar jafn góðir.
— Við eigum þá ekki von á að
sjá þig á framboðslista hjá ein-
hveijum flokki?
Það er ekki á döfinni. Ég hyggst
vinna að málefnum þeirTa samtaka
sem ég hef nú verið kosinn til að
gegna formennsku í, Bandalagi
starfsmanna ríkis og bæja. Mér
finnst hins vegar ekkert athugavert
við það, að félagar í þessum samtök-
— Varðstu var við einhvers
konar hrossakaup? Það var nefnt
við mig á þinginu, að bæjarstarfs-
menn myndu hópast að baki þér
gegn því að stuðningsmenn þínir
styddu Harald Hannesson í kjöri
til 1. varaforseta, er eitthvað til
í þessu?
Þessar fréttir eru algjörlega úr
lausu lofti gripnar.
— Varðstu var við að stuðning-
ur við þig kæmi frá einhverjum
hópum fremur en öðrum?
Nei.
— Kennarar gengu úr BSRB
fyrir ekki löngu. Munt þú reyna
að tk samtök þeirra á ný inn f
BSRB eða á annan hátt að stofina
til samstarfs við þá?
Það er í fyrsta lagi kennara að
ákveða hvar þeir vilja skipa sér í
raðir. Hitt er annað mál, að ég tel
nauðsyn á því að stórauka samstarf
við kennara og aðra opinbera starfs-
menn um sameiginleg mál. Ég mun
hiklaust beita mér fyrir slíku sam-
starfi. Því nánara sem það getur
orðið, þeim mun betra. Sama gildir
um önnur samtök launamanna.
— Munt þú á einhvern hátt
beita þér fyrir breyttri Iauna-
pólitfk eða breyttum áherslum i
þvf efni og hvernig verður barist
fyrir bættum kjörum?
Það má fara ýmsar leiðir til að
tryggja lífskjör fólks. Þorri opin-
berra starfsmanna býr við lág laun
og má ekki við kjaraskerðingu., „/^
— Hvemig líst þér á að ná fram
kröfúm um kjarabætur við núver-
andi skilyrði, halla á rfkissjóði,
launafrystingu, þegar eins konar
kreppuástand ríkir í þjóðfélag-
inu?
Ég er ekki viss um að það eigi
að kalla þetta ástand kreppu og það
er ekki síður þörf á kjarabótum í
slíku ástandi ef það á annað borð
skapast. Kjarabætur geta vitanlega
verið margvíslegar. Það er rangt að
einblína á krónur og aura.
— Kemur þá til greina að semja
um félagsmálapakka sem kjara-
bætur?
Innihalda félagsmálapakkar ekki
oft ýmsa þætti velferðarþjóðfélags-
ins? Að mínu áliti snúast allir kjara-
samningar um veiferðarmál. Við
skulum ekki gera lítið úr félagsmála-
pökkum, en það má aldrei stunda
blekkingarleik með þá.
— Um 67% félagsmanna BSRB
em konur. Veldur þetta háa hlut-
fall erfiðleikum í kjarabarátt-
unni, eða auðveldar það jaftirétt-
isbaráttuna, hvaða áhrif hefúr
þetta hlutfall?
Jafnréttisbaráttan eins og ég skil
hana er barátta karla og kvenna sem
standa höllum fæti fyrir jafnrétti á
borð við aðra karla og konur. Það
hefúr sýnt sig að kvennasstörf eru
lakar launuð en karlastörf. Hér þarf
að gera stórátak og um það þurfum
við að sameinast, karlar og konur.
— Tiltölulega stutt er síðan
opinberir starfsmenn á íslandi
fengu verkfallsrétt. Hvaða aug-
um lítur þú þann rétt með tilliti
til opinberra starfsmanna hér á
landi?
Ég lít á verkfallsréttinn sem eins
konar öiyggisventil í lýðræðisþjóð-
félagi. Hann er réttur til að leggja
niður vinnu þegar fólk kemst að
þeirri niðurstöðu, að það sé beitt svo
miklu ofríki eða misrétti, að við það
verði ekki búið. Takmarkið er að
koma í veg fyrir að til slíks misrétt-
is komi, en sé ofríki beitt þarf að
svara því að sjálfsögðu.
— Að lokum, þú ert nú búinn
að vera hér nokkra starfsdaga,
hveraig list þér á þig?
Vel. - þj
Steingrímur Hermannsson og Qlafur Ragnar heimsækja BSRB:
Rukkaðir um mannréttindi
„VIÐ LÖGÐUM ríka áherslu á við forsætisráðherra og fjármála-
ráðherra, að það hljótí að teljast alvarlegt mál þegar rætt er
tun íslensk innanríkismál undir liðnum mannréttindamál, það
var fjallað um aftiám samningsréttar einmitt undir þeim lið á
þinginu,“ sagði Ögmundur Jónasson formaður BSRB eftir fiind
með ráðherrunum í gærmorgun. Þeir heimsóttu aðalstöðvar
BSRB og ræddu við formann og varaformenn samtakanna. Þing
BSRB, sem lauk fyrir nokkru, fól formanni og varaformönnum
bandalagsins að koma á framfæri mótmælum gegn afiiámi samn-
ingsréttarins. „Það er fyrst og' fremst þetta sem við iögðum
áherslu á i þessum samræðum," sagði Ögmundur.
Ögmundur ræddi um þann
vanda sem nú steðjar að þjóðfélag-
inu og sagði að ráðast verði gegn
honum á réttum sviðum, sem væri
ekki að ráðast að launafólki, það
bæri ekki ábyrgðina. Hann vitnaði
til orða Vilhjálms Egilssonar fram-
kvæmdastjóra Verslunarráðs, sem
varaði við skuldasöfnun. „Ég held
að allir íslendingar séu sammála
um að það sé varasamt að safna
meiri skuldum. En, mér er spurn,
eru það ekki umbjóðendur Versiun-
arráðsins sem hafa safnað skuld-
um núna síðustu árin? Því miður
hefur því fjármagni sem hefur
streymt inn í landið á undanfömum
misserum ekki verið varið skyn-
samlega. Það er þama sem þarf
að taka á vandanum."
Það kom fram 5 máli forsvars-
manna BSRB að skattleggja ætti
hina miklu fjárfestingu og umsvif
í verslun og þjónustu, til þess að
jafna lífslqörin í landinu. Ögmund-
ur var spurður hvort launafólk
ætti að reyna að ná til sín stærri
hluta af landsframleiðslunni og
hvort hægt væri að raska því
launahlutfalli sem nú er á miili
einstakra launþegahópa án þess
að efna til stéttaátaka, til dæmis
með því að auka hlut opinberra
starfsmanna. Hann sagði að höf-
uðmarkmiðið væri að tryggja hag
þeirra sem minnst bera úr býtum
í dag og að auka jöfnuð á milli
manna. Um stöðu opinberra starfs-
manna miðað við aðra hópa sagði
Ögmundur: „Ég held að þetta hlut-
fall sé ekkert náttúrulögmál. Menn
eiga alltaf að vera tilbúnir að skoða
með opnum huga, hvemig við
skiptum þeim verðmætum sem við
höfum sameiginlega til ráðstöfun-
ar.“