Morgunblaðið - 16.12.1988, Blaðsíða 56

kjörum þessa fólks, sem var nýjung
í breskum bókmenntum og sem
vakti mjög mikla athygli og stuðl-
aði að fordæmingu þess mannúðar-
leysis, sem lét slíkt viðgangast.
Gollancz taldi rit Orwells vera
besta vopnið í baráttunni fyrir því
að vekja meðvitund almennings á
Englandi fyrir ömurlegum kjörum
þeirra sem teljast máttu örbjarga.
Gollancz varð ekki jafn hrifínn
af síðari hluta ritsins, en þar fjall-
ar Orwell um málefni, sem voru
mjög viðkvæm fyrir alla þá sem
töldu að sósíalismi væri von mann-
kynsins og að ráðstjómarlýðveldin
væru merkisberi þeirrar stefnu í
heiminum. Orwell sparaði ekki að
hnýta í þá verkalýðsforingja, sem
töldu sig vera vöm og hlíf öreig-
anna, en notuðu sér fylgi þeirra
sjálfum sér til framdráttar og hann
var ómyrkur í skoðunum sínum á
merkisberum sósíalismans, talaði
um „gangstera" og kommissara
og iðnvæðingin í Rússlandi vekur
litla hrifningu með honum.
Gollancz ritaði formála fyrir rit-
inu, þar sem kemur fram trú hans
á að í Rússlandi sé verið að reisa
ríki framtíðarinnar, ríki lífsham-
ingjunnar og telur að Orwell fari
mjög villt í afdráttarlausri fordæm-
ingu sinni á sama ríki. Þessi skrif
Gollancz em mjög fróðleg ekki síst
nú. Það vom ekki margir vinstri-
menn sem litu málin eins og Or-
well 1936. Orwell var einn af fáum,
sem skynjuðu hvert stokkfreðnar
kenningakreddur þrengstu hug-
myndafræði myndu leiða áhang-
endur sína.
Ljósmyndir em prentaðar hér,
þær upphaflegu, og útgáfan er
leiðrétt frá fyrri útgáfum.
Sakadómur:
Nýr dómarí í
Hafekipsmáli
ÁKVEÐIÐ heftir verið að Ingi-
björg Benediktsdóttir, sakadóm-
ari, komi í stað Haraldar Henrýs-
sonar sem dómari í málum tengd-
um gjaldþroti Hafskips og Ut-
vegsbanka íslands.
Haraldur Henrýsson var fyrir
skömmu skipaður dómari í Hæsta-
rétti, frá áramótum að telja. Ákveð-
ið hafði verið að hann yrði dóms-
forseti í Hafskipsmáli í Sakadómi
Reykjavíkur, en með honum dæmdu
þeir Pétur Guðgeirsson og Amgrím-
ur ísberg. í stað Haraldar kemur
Ingibjörg, en Pétur Guðgeirsson
verður formaður dómsins.
Málið verður tekið fyrir í Saka-
dómi Reykjavíkur á nýju ári.
m i
STEINAR HF I
STÁLHÚSGAGNAGERÐ 1
SM0JUVEGI2 • KÓPAVCX3I ■ SlMl 46600 g
56
. MORGUiýillJUlIÐ, FÖSTUQAGb'R i6f IIESEMBKR 1988
JÓLAGJÖFIN
FYRIR
HEIMILIÐ
Baststólar með gráum beyki-
ramma og krómaðri grind.
Henta sérlega vel í eldhúsið
eðaborðstofuna.
JÓLATILBOÐSVERÐ
CT.1.490stgr,
George Orwell
fer að vinna fyrir lágum launum í
bókabúð, til þess að geta gefíð sig
að skáldskap. Hann kynnist fátækt
og allsleysi og eftir nokkum tíma
tekur hann aftur upp fyrri störf.
Hann sá manna best ofurvald pen-
inganna meðan á „útlegð" hans
stóð og í sögulok sættir hann sig
við að verða eitt hjólið í marg-
brotinni peninga-vélinni, fyrir-
brigði númer eitthvað. Þessi leið-
rétta útgáfa er fyllri eldri útgáfum,
ýmsum tilvísunum til samtíma við-
burða og athafna var sleppt í fyrri
útgáfum af ótta við meiðyrðamál.
Öreiga- eða verkalýðsbók-
menntir eru ekki fyrirferðarmiklar
í enskum bókmenntum. Á 19. öld
er komið inn á þessi efni í skáldsög-
um Dickens og Gaskells. Eiginleg-
ar verkalýðsbókmenntir koma ekki
til sögunnar á Englandi fyrr en á
20. öld og meðal þeirra höfunda
er George Orwell, og þá einkum
með „The Road to Wigan Pier“.
Victor Gollancz var meðal áhrifa-
mestu vinstrisinna á fjórða áratug-
inum og stofnaði til vinstribók-
menntaklúbbs. Gollancz var eins
og kunnugt er umsvifamikill bó-
kaútgefandi og hafði gefíð út ýmis
verk Orwells og hafði mikla trú á
honum. Gollancz fór þess á leit við
Orwell að hann skrifaði um at-
vinnuleysingja Norður-Englands í
janúar 1936. Lýsingar Orwell af
ástandinu á þessum slóðum eru
lýsingar á vannærðu fólki, sem
hefur aldrei náð fullum þroska
vegna skorts á hollum mat, fólki
sem óholl og einhæf vinna af-
skræmir líkamlega og fólki sem
er atvinnulaust en tekst að skrimta
fyrir stéttarlega samstöðu og að-
stoð skyldmenna, sem er örlítið
skár settir. Húsnæðið sem var í
boði var bæði hijálegt og þröngt
og þar að auki leigt á uppsprengdu
verði. Verstu leigusalamir voru
þeir, sem hafði tekist að nurla sam-
an fyrir tveimur eða þrémur íbúð-
um og skrimtu með því að leigja
tvær þeirra. Við slíkar aðstæður
var ekki um neitt viðhald að ræða,
hreinlætisaðstæður voru fyrir neð-
an allar hellur.
Orwell dró upp mynd af lífí og

y'-, I e

í.

EINAR SANDEN
ÚR
V i Eldinum
1 ,TIL 1
ISLANDS
'Vv ■ ÆVISAGA eðwdshinrikssonar
UR ELDINUM TIL
ÍSLANDS
Endurminningar Eðvaids Hinrikssonar
skráðar af Einari Sanden.
Óvenjuleg og ótrúleg bók um ævi
Eðvalds Hinrikssonar, föður þeirra Atla
og Jóhannesar. Eðvald er Eistlendingur og
sem foringi í verndarlögreglu föðurlands
síns lenti hann á stríðsárunum í úti-
stöðum, bæði við Rússa og Þjóðverja.
Það kom í hans hlut að yfirheyra skæðan
Rússneskan njósnara. Vegna mikilvægrar
vitneskju sem Eðvald komst þá yfir var
hann hundeltur af Rússum. Flótta hans
lauk á íslandi en þar með var ekki öll
sagan sögð. Hér var hann ofsóttur i
blöðum.
Ur eldinum til íslands er viðburðaríkari
en margar spennusögur.

fywniNDSSor
„Þriðja þjóðin“
og öreigarnir
Erlendar bækur
Siglaugur Brynleifsson
George Orwell: Keep the Aspid-
istra Flying. The Complete
Works of George Orwell. Vol-
ume IV. Secker & Warburg
1987.
George Orwell: The Road to
, Wigan Pier. The Complete
Works of George Orwell. Vol-
ume V. Secker & Warburg 1986.
Viðfangsefni Orwells í „Maríu-
laufínu" er útlistun á „þriðju þjóð-
inni“, en hann bætti þriðju þjóðinni
við tvær þjóðir Disraelis, yfirstétt
og lágstétt, „sem var millistéttin,
hálfstétt milli öreiga og auðugra".
Stétt sem streytist við að hrapa
ekki niður í stétt armingja um leið
og hún leitast við að líkja eftir því
lífsformi og viðmiðunum, sem hún
álítur að einkenni þá stétt sem hún
lítur á sem yfírstétt. Orwell var
þetta efni mjög hugstætt og fjallar
um það í fyrstu skáldsögum sínum
um leið og hann dregur upp „nota-
lega“ mynd af alþýðunni eða stétt
öreiga. I þessari bók sem ber titil,
sem vísar til ljótrar og leiðinlegrar
pottaplöntu, sem er tákn fyrir
endalaust pot og streð, yfírfært á
millistéttina, sem Orwell taldi að
einkenndist af uppahætti og sýnd-
armennsku, ásamt stöðugri
hræðslu við hrapið niður samfé-
lagsstigann. Þessi mynd Orwells
af enskri millistétt átti upptök sín
í því umhverfí sem hann bjó í,
hann var sjálfur sprottinn úr þess-
ari stétt og hafði kynnst henni og
innviðum hennar í Burma, þar sem
hann starfaði meðal embættis-
manna nýlendustjómarinnar.
Mottóið fyrir þessari skáldsögu
er tekið úr bréfí Páls postula til
Korintumanna I. 13. ,„Þó ég tal-
aði..." en hann setur peninginn
í stað kærleikans. Og peningurinn
og umfjöllun um vald peningsins
er eitt aðalinntak sögunnar.
Gordon Comstock er aðalper-
sóna sögunnar, sem hefúr áhuga
á ritstörfum. Hann segir upp góðri
stöðu hjá auglýsingafyrirtæki og