Morgunblaðið - 17.03.1989, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 17.03.1989, Blaðsíða 16
eser sham .vt HUOAauTgö’í aigAjavruoHOM MORGUNBLÁÐIÐ FÖSTUDÁGUR YÍ. MÁRZ 1989 Ágústus keisari og jólin eftir Einar Pálsson í grein þeirri um Hof á Rangár- völlum og hið foma musteri Róma- borgar, Panþeon, sem birtist í Morgunblaðinu 29. des. 1988 sáum við, að sjónlína sú sem markaði sólstöður á vetri og sumri í Róm — kennd við borgina Tusculum — var og kennd við fæðingu Ágústusar keisara. Það merkilegasta við þá fæðingu er, að Ágústus keisari „fæddist" ekki á vetrarsólstöðum í skilningi nútímamanna — hann var GETINN nóttina milli 21. og 22. desember. Fæðingarár Ágústusar keisara er vel þekkt, það var árið 63 f. Kr. Hann dó árið 14 e. Kr. Frá árinu 27 f. Kr. er Ágústus talinn „keis- ari“ Rómar, þ.e. arftaki Cæsars. Af nafni Cæsars er orðið „keisari" runnið. Cæsar sjálfur er þó ekki talinn „keisari" í þessum skilningi; hann var frummyndin. Ágústus hlýtur þann heiður að vera talinn fyrsti „keisarinn". I gögnum þeim sem mér hafa verið send frá Róm er þess ekki getið hver sé heimildin að getnaði Ágústusar umrædda nótt; vart hafa embættismenn með skriffæri verið viðstaddir til að skrá atburðinn, en rikisháskólinn í Róm telur arfsögn- ina örugga og hefur fært getnað Ágústusar inn á kort af Róm, sem mér hafa nú borizt. Er verk þeirra P.M. Lugli og félaga ekki lítils virði frá þessu sjónarmiði einu saman: þeir staðfesta með kortagerð, að tiltekin áttavísan í Róm — kennd við Tusculum — hafi eigi einasta merkt morgun um vetrarsólstöður, heldur og getnað Ágústusar. Á kortin er m.ö.o. ekki aðeins innfærð markleið heldur og viss atburður. Þetta meginatriði samsvarar því þeirri tilgátu sem hér hafði áður verið sett fram um efnið. Keisari Tarocchi Einn aleinkennilegasti vandi sem að mér sneri, þegar ég var að reyna að ráða táknmál sólstaðna hér fyrr- um, var, að goðmynd sú sem sam- svaraði „Njáli á Bergþórshvoli" þar syðra var nefnd „keisari'1 á síðmið- öldum. Þegar hér er talað um „Njál“ er að sjálfsögðu ekki átt við hugsan- legan einstakling sem lifði í sagn- fræðilegum skilningi í Landeyjun- um forðum, heldur goðmynd í þeirri frumsögn, sem Brennu-Njáls saga er á reist. Það mál er að nokkru rakið í STEFINU sem út kom nú í haust. Sá Njáll, sem átti sér þrjá syni, þijár dætur og launson, var m.ö.o. kenndur til „keisara". Slíkt tákn sýndist nánast út í bláinn sem goðmynd. Hugði ég þessa arfleifð miðalda því rekna af leið á megin- landinu, burt frá hinni upphaflegu goðsögn er varðar jól og vetrarsól- stöður. Þó fann ég mjög sennilegt upphaf miðaldatáknsins: Karla- magnús keisara. Sýndist eðlilegast að gera ráð fyrir að hinar varð- veittu arfsagnir væru runnar frá Karlamagnúsi, er einmitt var krýndur til keisara á jóladag árið 800 e. Kr. Það er jóladagurinn sem úr sker. Við hinar nýju upplýsingar frá Róm gjörbreytast hins vegar mögu- leikar íslendinga til að skýra fornt táknmál. Skyndilega blasir það við okkur, að eigi aðeins „keisara“- hugtakið á sér eðlilegar skýringar í miðaldafræðum, heldur og sjálft „upphafið", sem við er tengt, getn- aður Ágústusar. Svonefndur „Hvoll Upphafs" í fræðunum varðar nýtt upphaf, nýjan getnað eða fæðingu. Á jólum vaknar veröld til lífs, sól tekur að rísa á himni. Sú sól var augljóslega Ágústus keisari í þess- ari fornu rómversku arfsögn. Tilgáta RIM sagði skýrt og skor- inort, að „keisarinn" — hliðstæða hins goðræna Njáls frumsagna — hlyti að vera bundinn þeirri sjónlínu er markaði sólstöður í Róm. Nú vitum við, að þetta er rétt. En við skiljum að auki HVERS VEGNA goðmyndin sem er hliðstæða Njáls, nefnist „keisari" í miðaldafræðum. Þar liggur til grundvallar sú arf- sögn er taldi Ágústus keisara getinn nóttina milli 21. og 22. desember forðum. Og enn skiljum við þegar í stað, hví valið ar að krýna Karla- magnús á jólum við aldahvörf. Þar hefur verið byggt á upphaflegri hefð, sem bundin var hugmynda- fræði sólstaðna. Gagnstæðan Annar vandi blasti við mér, þá er mér bárust gögnin frá háskólan- um í Róm: þeirra sjónlína er varð- aði Hvol Upphafs var ekki miðuð við sólarlag myrkasta dag ársins og sólarupprás bjartasta dag árs- ins, heldur sólarupprás myrkasta daginn og sólarlag bjartasta dag- inn. Þessu var öfugt farið í Rangár- þingi. Að vísu hefur hin sjónlínan einnig fundizt í Róm og verið kort- færð, en samsvörunin virtist án nokkurs vafa byggjast á GAGN- STÆÐU, ekki samstæðu. Og þá var spurningin hvers vegna. Getnaður Ágústusar svarar þeirri spurningu svo að eigi verður um villzt. Það er vegna þess, að Ágúst- us er getinn sem ný sól manna myrkustu nótt ársins, að hann rís þar að morgni. Vafalítið hefur hann þar með orðið Sol invictus — hin ósigrandi sól Rómar holdtekin. Svar hefur m.ö.o. borizt við báðum örð- ugustu spurningum hins íslenzka efniviðar. Þar sem sólstaðnalína Rómar veit í suð-AUSTUR en sólstaðnalína Rangárhverfis í suð-VESTUR mætti í fljótu bragði halda, að eigi væri unnt að bera hinn íslenzka Hvol Upphafs (Bergþórshvol) við hliðstæðu í Róm. En sú hefur þó orðið raunin á. Heill tugur efnisat- riða bendir til, að þar fari ekkert milli mála. Að Hvoli Upphafs kvikn- ar eigi aðeins líf, heldur hefst þar gangur tímans. Með því að tengja jól við Ágústus keisara hafa Róm- verjar augljóslega skorðað tíma- skeið við getnað hans. Neleus og Pelias Svo skýr er hliðstæðan íslenzka við Róm orðin, að auðveldlega má setja fram tilgátur um eðli Ágústus- ar keisara — af hinu íslenzka tákn- máli einu saman. Goðsögnin sem keisaraveldið var á reist hefur verið goðsögn Neleusar (Njáls) og Pelias- ar (Flosa). (Latneskt P samsvarar germönsku F.) Þá er Ágústus kviknaði til lífs hefur hann kvænst Kerlingu Hel (Bergþóru). Ekkert líf án dauða. Þrír „helgir konungar" hafa staðið við jötu Ágústusar í Tusculum, holdtekjur Vinds (Gríms), Elds (Skarpheðins) og Vatns (Helga). Höfuðskepnan Jörð (Mörður) hefur búið að þeim stað er Panþeon reis (Hof á Rangárvöll- um), táknmynd staðfestu og halds, þess er Cubus Perfectus nefndist í Róm — og í Hauksbók (Algorism- usi). Nornir þijár, er mörkuðu nútíð, fortíð og framtíð (dætur Njáls) hafa beygt sig yfír vöggu jólabamsins; andlit tveggja þeirra voru sýnileg, andlit einnar sneri burt. Samkvæmt goðsögn þessari hefur Neleus brun- nið inni ásamt 11 sonum sínum við tímaskil; að brennunni stóð Pelias. Synirnir 11 voru mánuðir árs; einn bjargaðist úr logum jóla, Janúar — Tíminn (Kári) — sem fló sjónlínu þá sem mörkuð var við Tusculum. (Að Bergþórshvoli fundu þeir bein 11 manna eftir brennuna.) Trója Og hvernig í ósköpunum má nú skýra þessa ótrúlegu samsvörun? Svarið við þeirri spumingu er jafn afdráttarlaus og annað er að ráðn- ingunni lýtur: þama er um að ræða Tróju-sögn. íslendingar og Róm- veijar eiga það sameiginlegt — samkvæmt niðurstöðunum — að goðsagnir er varða stofnsetningu ríkja beggja var reist á hugmynda- fræði sem kennd var við Tróju. Páskapostulín á gjafverdi Matarstell fyrir sex með páskablómi kr. 3.583 Kaffistell fyrir sex með páskablómi kr. 1.806 Könnur, fjótar gerðir kr. 104 Matarsett fyrir börn (kanna, djúpur diskur og grunnur) kr. 358 ^ KAUPFÉLÖGIN Kartöfluáróðurinn eftir Sigurbjart Pálsson „Það er alveg merkilegur hlutur að með nokkuð reglulegu millibili verða kartöflubændur þess vafa- sama heiðurs aðnjótandi að ýmsir aðilar og samtök (Neytendasamtök- in) sjá ástæðu til að hefja herferð gegn þeim. Þetta virðist orðið nokk- urs konar árátta og ekki ósvipaðar aðferðir og grænfriðungar nota til að koma sínum málstað á fram- færi, þ.e. rangfærslur og órök- studdar fullyrðingar." í Morgunblaðinu 16. mars sl. rit- ar enn einn snillingurinn, Þorvaldur Gylfason, grein um þann gífurlega kostnað sem þjóðfélagið ber af þess- um örfáu alætum sem hírast upp til sveita og kalla sig kartöflubænd- ur. Þetta væri svo sem ekki til að fjargviðrast yfír nema vegna þess að höfundur greinarinnar titlar sig prófessor í hagfræði við Háskóla Islands og þar sem svo menntaður maður hlýtur að vita hvað hann er að tala um þá er líklegt að fólk sem les greinina og veit ekki betur gæti trúað orðum mannsins. Og ekki er það til að lýta greinina að hann vitnar í útreikninga sína sem að sjálfsögðu telja hundruð milljóna í kostnað við alæturnar. Ekki ætla ég að munnhöggvast við manninn um tölumar því að vel getur verið að þær standist í reiknivélinni ef menn gefa sér þær forsendur sem þarf til að ná hagstæðri útkomu en vegna orða hans um að kaup- menn geti skaffað innfluttar kart- öflur á 35 krónur kílóið get ég ekki annað en sagt nokkur orð. Þorvaldur tekur í grein sinni verð á kartöflum sem er 115 krónur kíló- ið úr verslun. Nú veit ég að ef hann hefði leitað betur hefði hann getað fundið kartöflur sem kosta 141 krónu, og langar mig aðeins til að varpa ljósi á það hvernig sú verð- myndun á sér stað. Þann 1. mars fengu bændur greiddar 42,50 fyrir hvert selt kíló af 1. flokks kartöflum. Heildsalan seldi þessar kartöflur síðan á 85 krónur til verslana en veitti umtals- verðan afslátt til sumra, allt að 25%. Síðan leggja smásalamir sitt á og síðast kemur 25% söluskattur, í skýrari uppsetningu svona: Bænd- ur 42,50, heildsalar 42,50 — afslátt- ur, smásala 28 krónur, söluskattur 28 krónur, samtals 141 króna. Gef- um okkur að heildsala veiti 25% afslátt af sínu verði, 85 krónum, þá lítur dæmið svona út. Bóndi 42,50, heildsala 21,50, smásala 49, söluskattur 28, samtals 141. Þama hirðir smásala 49 krónur fyrir að selja hvert kíló, heildsalinn kemur með vöruna og gengur frá henni í verslun, ef eitthvað ekki selst skipt- ir heildsalan því út fyrir nýja vöru smásala að kostnaðarlausu. Síðan lánar heildsalan smásölunni vöruna í allt að 45 daga fram yfir sölumán- uð. Einnig ber heildsala að sjálf- sögðu kostnað af gjaldþrotum sem dunið hafa yfir smásöluverslunina vegna gegndarlausra offjárfest- inga. Hvernig Þorvaldur hefur fengið út að kaupmenn væru tilbúnir að flytja inn kartöflur og selja þær á 35 krónur með söluskatti, þegar þeir þurfa allt að 49 krónur bara fyrir að skaffa húsnæði undir og taka við greiðslum neytenda fyrir innlenda framleiðslu, er mér alger- lega hulin ráðgáta. Kannski við þurfum að læra fræðin eitthvað betur. AUa vega mætti hugsa sér að hann kynnti sér betur staðreynd- ir áður en hann ryðst næst fram á ritvöllinn til að rægja stétt manna sem ekki hefur annað til saka unn- ið en að velja sér óvinsælt ævistarf. Höfundur er kartöOubóndi. GT-húsgögn: Gjaldþrota- skiptum lokið SKIPTUM í þrotabúi GT-hús- gagna h/f, sem tekið var til gjald- þrotaskipta í nóvember 1984, er lokið. 86,6% greiddist upp í for- gangskröfúr en ekkert greiddist upp í tæplega 16 milljóna króna almennar röfur. Um 300 þúsunda kröfur utan skuldaraðar greiddust að fullu. Við- urkenndar forgangskröfur námu um 1260 þúsund krónum, auk og greidd- ust tæplega 1100 þúsund af þeirri upphæð. Hins vegar fékkst ekkert greitt upp í viðurkenndar almennar kröfur, sem námu um 15,9 millj- ónum, auk vaxta og kostnaðar. Sakadómur Reykjavíkur hefur dæmt nokkra fyrrum forsvars- og starfsmenn GT-húsgagna til refsing- ar vegna fjármunabrota sem tengd- ust gjaldþroti fyrirtækisins.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.