Morgunblaðið - 21.11.1989, Qupperneq 20

12
20
e8ej aaaMavów .rs 3U0Aauwna4 cnaAjavrjOHOM -4
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. NÓVEMBER 1989
Eigiun við að segja
okkur úr EFTA?
eftir Kristján
Jóhannsson
Þann 23. nóvember næstkomandi
mun utanríkisráðherra leggja fram
á Alþingi skýrslu um stöðu mála í
nýafstöðnum könnunarviðræðum
Evrópubandalagsins (EB) og
Fríverslunarsamtaka Evrópu
(EFTA). í framhaldi af því verða
umræður, þar sem fjallað verður
um þátttöku íslendinga í hinum
raunverulegu samningaviðræðum
ríkjasambandanna, sem hefjast
eiga í byijun næsta árs.
Markmiðið með viðræðunum er
að ná samkomulagi um 'utvíkkun
innri markaðar EB, þannig, að hann
takmarkist ekki af ytri landamær-
um Evrópubandalagsins heldur
samanstandi af öllum 18 ríkjum
EB og EFTA og myndi hið svokall-
aða sameiginlega evrópska efna-
hagssvæði, en samanlagður íbúa-
fjöldi þessa svæðis er ríflega 350
milljónir.
í tilefni af þessu er vert að spyija
sig tveggja mikilvægra spuminga.
í fyrsta lagi hvað er í húfP. og í
öðru lagi hvað geríst, ef samning-
arnir fara út um.þúfur?
Hvað er í húfí?
Svar við fyrri spruninginnu er
einfaldlega, að sjaldan höfum við
tekið afstöðu til máls, sem skiptir
íslensku þjóðina jafn miklu máli.
Ef við verðum utan þessa markaðar
munum við fara á mis við þá kosti,
sem hlutdeild í EB-markaðinum
hefur í för með sér, en innan hans
verður komið á hinu svokallaða fjór-
frelsi, þ.a.a.s. frelsi í viðskiptum
með vörur, þjónustu og fjármagn
auk þess, sem búsetu- og atvinnu-
réttur fólks verður óhindraður.
Sem dæmi um áhrif þessa má
nefna að öll þjónusta eins og t.d.
banka og tryggingafélaga verður
ódýrari á innri markaði EB en nú.
Kemur þetta til bæði vegna þess
hagræðis sem fylgir einum stórum
markaði, og eins vegna aukinnar
samkeppni. Ef við verðum utan
þessa markaðar munu erlend fyrir-
tæki á innri markaðinum búa við
hagstæðari starfsskilyrði en íslensk
fyrirtæki. Þessu til glöggvunar má
nefna fjölmörg dæmi, sem öll ber
að sama brunni þannig, að sam-
keppnisstaða fýrirtækja innan sam-
eiginlega markaðarins verður hag-
stæðari en þeirra, sem utan standa.
Innri markaðurinn mun hafa í för
með sér harðnandi samkeppni með-
al fyrirtækja jafnt innan bandalags-
ins sem utan þess. Önnur afleiðing
innri markaðarins, sem oft vill
gleymast, er sú staðreynd, að sam-
keppni þjóðanna mun ekki síður
harðna. Einstök ríki munu í auknum
mæli leitast við að laða til sín fyrir-
tæki með því að reyna að skapa
hagstætt rekstrarumhverfi í eigin
landi í þeim tilgangi að tryggja
hagvöxt og atvinnu. Þetta er og
verður eitt mikilvægasta hlutverk
stjórnvalda, ekki bara í Evrópu
heldur um heim allan.
Eins og álfúr út úr hól
Ef svo ólíklega vildi til að við
tækjum þá óskynsamlegu ákvörðun
að taka ekki þátt í áframhaldandi
samningum, verður afleiðingin sú,
að við einangrumst innan EFTA.
Öll starfsemi samtakanna snýst um
þessi mál og mun gera það næstu
árin. Við, sem „útangarðsmenn“,
værum þar með nánast eina landið
í Vestúr-Evrópu, sem ekki ætti full-
trúa við samningaborðið. Við gæt-
um því allt eins sagt okkur úr
EFTA. Stöðu íslands sem aðili að
EFTA eftir að samtökin hefðu gert
samning við Evrópubandalagið
mætti líkja við álfinn, sem fór út
úr hólnum og komst ekki aftur inn.
Eigum engra annarra
kosta völ
Sá kostur, sem ýmsir hafa rennt
hýru auga til í þeirri stöðu, sem við
erum i nú, er að láta EFTA lönd
og leið og reyna upp á eigin spýtur
að ná tyíhliða samkomulagi við
Evrópubandalagið til að leysa okkar
helsta hagsmunamál, fríverslun
með sjávarafurðir. Þessi leið er því
miður ekki fyrir hendi. EB hefur
marglýst því yfir, að bandalagið sé
ekki tilbúið til tvíhliða viðræðna við
einstök ríki. Tími gefst einfaldlega
ekki til tvíhliða samninga fyrr en í
fyrsta lagi eftir að áætlunin um
innri markaðinn er orðin að veru-
leika 1993. Auk þess má benda á,
að EB beinir kröftum sínum í æ
ríkari mæli að auknúm samskiptum
við Austur-Evrópu og sú vinna á
eftir að móta starfsemi bandalags-
ins næsta áratug.
Hvað gerist ef
samningarnir fara út um
þúfúr?
Ef ekki takast samningar milli
EB og EFTA, en slíkir samningar
geta af ýmsum ástæðum, meðal
annars lagalegum, orðið erfiðir, þá
blasir við, að bæði Noregur og
Svíþjóð munu sækja um aðild að
EB. Fyrir því má færa margvísleg
rök.
NORDIA1991
Frímerki - —
Jón Aðalsteinn Jónsson
Eins og lesendum mun vera vel
kunnugt, verður haldin hér á landi
norræn frímerkjasýning dagana
27.-30. júní 1991, NORDIA 91.
Er það önnur slík sýning, sem
íslenzkir frímerkjasafnarar halda í
samvinnu við íslenzku póststjórn-
ina. Hin fyrri var haldin í Reykjavík
árið 1984, svo sem enn er í fersku
minni. Fyrir nokkru boðaði sýning-
arnefnd NORDIU 91 til blaða-
mannafundar, þar sem sýningin
var kynnt, og átti ég þess kost að
sitja þann fund. Sérstakri fréttatil-
kynningu var dreift á fundínum,
og verður hið helzta úr henni rakið
i þessum og næsta þætti.
Landssamband íslenzkra
frímerkjasafnara efnir til þessarar
sýningar, en með beinum stuðningi
Póst- og símamálastofnunarinnar.
Ákveðið hefur verið að veita 11
milljón króna til undirbúnings sýn-
ingarinnar úr Frímerkja- og póst-
sögusjóði. Er gert ráð fyrir, að
þetta fé fáist að mestu leyti fyrir
yfirverð það, sem sett er á smáark-
ir þær, sem út koma á Degi
frímerkisins 1989 og 1990 og svo
aftur á opnunardegi sýningarinnar
27. júní 1991. Sennilega mun ein-
hveijum þykja sú fjárhæð allrífleg,
sem ætluð er til þessa sýningar-
halds. En þeir, sem gerst þekkja
til þessara mála, vita mjög vel, að
sýning sem þessi kostar mikið fé,
enda þótt gætt verði ýtrustu var-
færni í meðferð fjármuna.
Sýningamefnd NORDIU 91 er
þannig skipuð: Formaður hennar
er Þór Þorsteins, formaður LÍF;
aðrir nefndarmenn eru svo Guð-
mundur Bjömsson, sem er fulltrúi
póststjómarinnar, Benedikt Ant-
onsson, Guðni F. Gunnarsson,
Hálfdan Helgason og Sigurður R.
m, ]
NORDIA?91
l
Pétursson. Formaður nefndarinnar
hafði orð fyrir henni á téðum blaða-
mannafundi og kom víða við. Sýn-
ingin verður haldin í Laugardals-
höllinni í Reykjavík. Eins og í til-
kynningunni segir, „verður þar
kynnt úrval frímerkja í eigu nor-
rænna safnara og opinberra safna,
þ. á m. Þjóðskjalasafns, Þjóðminja-
safns og Póst- og símasafns í helð-
ursdeild". Þá verður þar einnig efni
frá póstminjasöfnum Norðurlanda.
Nýmæli verður á þessari sýn-
ingu, sem allir íslenzkir safnarar
hljóta að fagna. Nú er gert ráð
fyrir sérstakri sögudeild, þar sem
„þætti íslenzkra póstmála verða
gerð góð skil“, eins og nefndin
orðar þar. Hér hefur orðið ánægju-
leg stefnubreyting frá NORDIU
84, því að þá sást ekkert heillegt
safn íslenzkra frímerkja. Olli það
vonbrigðum margra og var gagn-
rýnt. Þau mistök lætur núverandi
sýningarnefnd sér að kenningu
verða — og er það vel. Nefndin
hefur gert tillögu um þessa sögu-
deild, og tel ég rétt, að meginefni
hennar komi hér fram fyrir lesend-
ur. Orðrétt segir svo: „Markmið er
að sýna einfalt heildarsafn
íslenzkra frímerkja, helztu tilbrigði
í notkun, stimplategundir, póst-
taxta, burðargjaldsvélar, bréf-
spjöld, frímerkjahefti o.s.frv.,
þannig að áhorfandi geti séð sín
frímerki og fræðzt jafnframt um
hvað sé hægt að nota í söfnun.“
Síðan er þetta skilgreint nokkru
nánar. Islandssafnið á að vera
heildarsafn frá 1873 til 1991, en
þó án allra afbrigða í tökkun og
prentun. Þá eiga að vera hér sýnis-
horn af alls konar notkun frímerkja
til burðargjalds: ábyrgðarbréf,
flugbréf, hraðbréf, peningabréf,
fylgibréf, póstkröfur og póstáví-
sanir og loks vangreidd bréf. Þá
verða þama sýnishorn af frímerkj-
um til annarra nota, t.d. sem toll-
merki, stimpilmerki, greiðslumérki
og orlofsmerki. Svo verða sýnis-
hom af ógildingum frímerkja með
öllum stimplagerðum frá upphafi
og trúlega einnig blekmerkingum,
þó að það sé ekki tekið fram.
Nefndin gerir svo ráð fyrir sýnis-
homum af ýmsum sérsöfnum, svo
sem að þar verði átthagasafn,
mótífsáfn, nútímasafn og eins af-
brigðasafn. Enn fremur er talað
um sérstakar útgáfur, svo sem
frímerkjahefti, póstkort póststjórn-
arinnar og ársett. Eins verður sýnt
í þessari sögudeild, hvemig útgáfu
frímerkja er hagað: tillögur, sýnis-
hom (prufur), leiðréttingar og svo
lokagerð merkjanna. — Þá vænti
ég þess, að sérstaka athygli veki
tillaga nefndarinnar um Islands-
kort með álímdum frímerkjum, sem
sýnir sögu lands og þjóðar.
Samkv. tillögu NORDIU-nefnd-
ar er gert ráð fyrir, að frímerkjafé-
lög og klúbbar skipti þessu verk-
efni með sér og „vinni að að öllu
leyti eftir ákveðinni forskrift um
albúmsíður og textasetningu“. Mun
nefndin ganga frá nánari leiðbein-
ingum um þessi efni. Hins vegar
verður að takmarka rými fyrir
hvem flokk. Slíkt skyldi engan
undra, því að þetta er ekki svo lítið
viðfangsefni fyrir íslenzka safnara
og af nógu að taka. En ætla verð-
ur, að þeim verði kærkomið að
stuðla hér að sem vandaðastri sýn-
ingu, enda er ég sannfærður um,
að slík sögudeild á eftir að draga
margan gestinn að sýningunni.
Enn er ýmislegt ósagt um NORDIU
91, en það verður að bíða næsta
þáttar.
Kristján Jóhannsson
„Ef svo ólíklega vildi til
að við tækjum þá óskyn-
samlegu ákvörðun að
taka ekki þátt í áfram-
haldandi samningum,
verður afleiðingin sú,
að við einangrumst inn-
an EFTA.“
Fjármagn streymir nú í stóraukn-
um mæli til EB-landanna. Beinar
fjárfestingar sænskra fyrirtækja
innan EB hafa t.d. sexfaldast á
milli áranna 1985 og 1988. Þannig
samsvöruðu beinar fjárfestingar
sænskra fyrirtækja árið 1985 tæp-
um 40 milljörðum íslenskra króna,
en voru í fyrra komnar upp í rúma
250 milljarða!
Beinar fjárfestingar Svíþjóðar og
Noregs í EB 1983-85, í milljörð-
um:
1983 1985 1988
Svíþjóð 3.865 sek. 4.118 sek. 25.818 sek.
Noregur 1.555 nkr. 2.468 nkr. 6.735 nkr.
Þess má einnig geta, að 1985
var hlutdeild fjárfestinganna innan
EB um 29 af hundraði erlendra
beinna ijárfestinga sænskra fyrir-
tækja, en 58 af hundraði í fyrra og
í ár stefnir þetta hlutfall í þijá
fjórðu af hundraði.
Noregur og Svíþjóð munu
sækja um aðild að EB
Fyrirtækki í þessum löndum
sætta sig einfaldlega ekki við að
búa við verri starfsskilyrði en keppi-
nautar þeirra í EB. Þetta veldur
því áhyggjum bæði atvinnurekenda
og ekki síður launþega, en þeir sjá
atvinnutækifærin flytjast úr landi,
þar sem reistar eru verksmiðjur í
Belgíu eða öðrum EB-löndum í stað
þess að finna hagstæða lausn á
þessu máli, þannig að komið verði
á jafnvægi í samskiptum landanná
við EB, en um 60 af hundraði út-
flutnings þeirra fara til EB.
Ef sú staða kemur upp, að Nor-
egur gerist aðili að EB, þá eru hags-
munir íslendinga í verulegri hættu,
sérstaklega vegna þeirrar aðstöðu,
sem norskur sjávarútvegur kæmist
í með tollfrjálsum aðgangi að innri
markaði EB.
Við verðum að horfast í augu við
þessar staðreyndir. Gangi skand-
inavísku löndin tvö í EB verða að-
eins ísland, Finnland og Sviss eftir
í EFTA, þar sem Austurríki hefur
þegar sótt um aðild að EB. Dagar
Fríverslunarsamtaka Evrópu væru
þá taldir og við íslendingar stæðum
frammi fýrir því nauðugir viljugir
að þurfa að taka afstöðu til inn-
göngu.
Það er því deginum ljósara, að
samflot með öðrum löndum EFTA
er hagstæðasti valkostur íslands.
Við verðum því að leggja okkur í
líma til þess, að samningar takist
farsællega um uppbyggingu sam-
eiginlega evrópska efnahagssvæð-
isins. Það væri ábyrgðarlaust að
útiloka sig frá samningaborðinu og
slíkt myndi í raun jafngilda úrsögn
úr EFTA.
Höfundur er
rekstrarhagfræöingur og
starfsmaður
Vinnuveitendasambandsins í
málefnum EB og EFTA.
Landgræðsla og Skógrækt ríkisms:
Víðtæk verkefiiaskrá
fyrir árin 1990-1995
í NÝÚTKOMNU riti Landgræðslu ríkisins, Skógræktar ríkisins og
landbúnaðarráðuneytisins, Gróðurvernd, markmið og leiðir, er verk-
efnaskrá þessara stofnana fyrir árin 1990-1995 birt. I listanum eru
tilgreind svæði þar sem sérstaklega verður unnið að gróðurvemd á
næstu ámm og er stefnt að því að listinn verði endurskoðaður árlega.
Landgræðsla ríkisins hyggst
beita sér fyrir gróðurverndarað-
gerðum í öllum afréttum í Rangár-
vallasýslu og á sameiginlegum
beitilöndum í Austur- og Vestur-
Eyjafjallahreppum og Rangárvalla-
hreppi. í Árnessýslu er stefnt að
aðgerðum í öllum afréttum og sam-
eiginlegum beitilöndum í Þing-
valla-, Grafnings-, Ölfus- og Sel-
vogshreppum. Einnig í afrétti og
nokkrum sameiginlegum beitilönd-
um í Gullbringusýslu og Oddstaða-
afrétti í Borgarfjarðarsýslu. Þá eru
á verkefnalistanum nokkrar jarðir
í Laxárdal í Dalasýslu og
Grímstunguheiði, suðurhluta Auð-
kúluheiðar og Eyvindarstaðaheiði í
Austur-Húnavatnssýslu.
Þá er stefnt að aðgerðum í
Skagafjarðarsýslu; Hofs- og Silfra-
staðaafréttur og allmörg heimalönd
einstakra jarða. í Eyjafjarðarsýslu;
afréttir og fjallendi í suðurhluta
sýslunnar. í Suður-Þingeyjarsýslu;
Húsavíkurland, sameiginleg beiti-
lönd í Háls-, Bárðdæla-, Reykja-,
Tjömes- og Skútustaðahreppum og
afréttir Bárðdæla-, Reykdæla-, Að-
aldæla-, Tjörnes- og Skútustaða-
hreppa. í Norður-Þingeyjarsýslu;
sameiginleg beitilönd í Öxarfjarðar- j
hreppi og Fjallahreppur. í Norður-
Múlasýslu; sameiginleg beitilönd í
Jökuldalshreppi. I Vestur-Skafta-
fellssýslu; Síðumannaafréttúr,
Skaftártunguafréttur, Skaftár-
tunguhreppur, Álftaversafréttur,
Jfjalllendi og sameiginleg beitilönd í
Mýrdalshreppi.
Ráðgert er að koma upp nýjum
landgræðslugirðingum á þessu
tímabili í Rangárvalla-, Árnes-,
Skagafjarðar-, Suður-Þingeyjar-,
Norður-Þingeyjar- og Vestur-
Skaftafellssýslu.
Skógrækt ríkisins stefnir á sama
tímabili að friðun eftirtalinna skóg-
lenda í samráði við landeigendur:
Hekluskóga í Rangárvallasýslu,
Hafnarskóga í Borgarfjarðarsýslu,
Mjóafjarðar í Norður-ísafjarðar-
sýslu, Hrolleifsdals í Sléttuhlíð í
Skagaijarðarsýslu, Háls í Fnjóska-
dal, Garðsnúps í Aðaldal og Reykja-
hlíðar í Mývatnssveit í Suður-Þing-
eyjarsýslu, Áslands í Norður-Þing-
eyjarsýslu, Hvannár á Jökuldal í
Norður-Múlasýslu, Norðfjarðar og
Reyðarfjarðar í Suður-Múlasýslu og
Hrífuness í Skaftártungu í Vestur-
Skaftafellssýslu.
Meðal skóglausra svæða sem
Skógrækt ríkisins stefnir að því að
friða til að bæta gróðurfar má
nefna: Saurbæ, Melgerði og Rauð-
hús í Saurbæjarhreppi í Eyjafjarð-
arsýslu, Glaumbæjarsel í Suður-
Þingeyjarsýslu, Meðalnes og Orm-
arstaði í Fellahreppi í Norður-
Múlasýslu og Mýnes í Eiðaþinghá
í Suður-Múlasýslu.
Auk þess verður stefnt að því
að skipuleggja eða leggja niður
bú^járbeit á svæðum í Arnessýslu,
Gullbringusýslu, Vestur-Barða-
strandarsýslu og Suður-Múlasýslu.