Morgunblaðið - 21.11.1989, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIfl ÞRIÐJyD^GlfR^. ^ÓVEMB/ER1989
M
Matthías Á. Mathiesen (S-Rn) um síldarsölumálin:
Hvernig bregst stjórnin
við neitun Sovétmanna?
Þingmenn kreflast birtingar á skýrslu fjármálaráðherra
Um viðræður hans við Sovétmenn
Matthías Á. Mathiesen (S-Rn) krafði ráðherra sagna um það, hvern-
ig rikisstjórnin myndi bregðast við neitun Sovétmanna á staðfestingu
síldarsölusamnings. - Þingmenn, bæði úr stjórnarandstöðu og stjórn-
arliði, kröfðust þess að fjármálaráðhei'ra birti skýrslu sína um við-
skiptaviðræður við forystumenn í Moskvu fyrr á árinu. - Viðskiptaráð-
herra fullyrti að undirritun hans á olíukaupasamningi við Sovétmenn
hafi verið eðlileg í alla staði, þótt síldarsölusamningur hafi enn ekki
verið staðfestur. - Matthías Bjarnason (S-Vf) minnti á að hann hafi
neitað að ganga frá olíukaupasamningi árið 1986 unz síldarsölusamn-
ingur var í höfn.
Olíukaup án síldarsölu
Matthías Á. Mathiesen (S-Rn)
hóf utandagskrárumræðu á Alþingi
í gær með því að segja að svo virt-
ist sem sölusamningur síldar til Sov-
étríkjanna, sem spannaði um einn
milljarð króna, væri kominn í strand,
með tilheyrandi afleiðingum fyrir
sjávarútveginn, sjómenn og síldverk-
unarfólk.
Sölusamningur, sem byggður var
á rammasamningi um viðskipti milli
íslands og Sovétríkjanna, hafi að
vísu verið gerður, en honum hafnað
af sovézka sjávarútvegsráðherr-
anum, m.a. á grundvelli verðsins.
Það hefur valdið íslenzu samninga-
nefndinni ytra erfiðleikum, sagði
þingmaðurinn, að það hefur ekki
verið samræmi milli þeirra upplýs-
inga, sem komið hafa frá íslenzkum
stjómvöldum, og upplýsinga frá við-
semjendum í Sovétríkjunum.
Matthías sagði að viðskipti við
Sovétríkin 1986, 1987 og 1988 feli
í sér viðskiptahalla [kaup umfram
sölu] upp á 38 milljónir döllar. Þrátt
fyrir þennan halla og gildandi
rammasamning hafi ráðherra ritað
undir olíukaupasamning við Sov-
étríkin, án þess að síldarsalan væri
í liöfn. Hvað hyggst íslenzka ríkis-
stjórnin gera nú, þegar síldarsalan
sýnist strönduð, spurði þingmaður-
inn, og beindi máli sínu til utanríkis-
ráðherra, viðskiptaráðherra og sjáv-
arútvegsráðherra.
Sækjum ekki rétt með
samningsbroti
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra sagði rammasamninginn við
Sovétríkin gerðan í viðskiptaráð-
herratíð málshefjandans. Ramma-
samningurinn væri hvorki vöm-
skiptasamningur né bindandi fyrir
hina ýmsu vöruflokka, heldur sam-
komulag um viðskipti þar sem
greiðslurnar eru í fijálsum, skiptan-
legum gjaldeyri fyrir vömkaup. Það
hefði heldur ekki flýtt fyrir síldar-
sölu þótt íslendingar hefðu gefið
fordæmi með að bijóta gegn ramma-
samningnum með því hafna annars
hagstæðum olíukaupasamningi. Við
sækjum ekki rétt í tvíhliða samning
sem við bijótum sjálfir.
Ráðherrann gat þess að sovézki
sendiherrann hafi ítrekað verið kall-
aður fyrir til knýja á um staðfest-
ingu á gerðum sölusamningi síldar,
enda óvissan um framgang málsins
óþolandi fyrir alla viðkomandi.
Gjaldeyriserfiðleikar
Sovétmanna
Jón Baldvin Hannibalsson ut-
anríkisráðherra sagði enn ekki
slitnað upp úr sölusamningum. Það
hafi náðst samkomulag um verð og
magn þann 4. nóvember sl., þótt enn
standi á staðfestingu ráðherra og
gjaldeyrisyfirfærslu. Breytingar á
viðskiptaháttum Sovétmanna og
skortur þeirra á gjaldeyri gerðu
málið allt erfiðara en áður.
Hjörleifur Guttormsson (Abl-
Al) sagði mikið í húfi fyrir fjölmörg
sjávarpláss, sjómenn og verkafólk.
Löngu hafi verið Ijóst að breyttir
viðskiptahættir Sovétmanna myndu
valda erfiðleikum í síldarsölu. Þing-
maðurinn taldi óhjákvæmilegt að
utanríkisviðskiptaráðherra gæfi
þinginu skýrslu um viðskiptastöðuna
gagnvart Sovétríkjunum og hvern
veg yrði brugðizt við breyttum að-
stæðum af okkar hálfu.
Kristín Einarsdóttir (SK-Rv)
sagði að vitneskjan um breytt við-
skiptaumhverfi í Sovétríkjunum væri
ekki ný af nál. Spurningin væri hvort
íslenzk stjórnvöld hafi brugðizt rétt
við þessum breytingum, m.a. með
undirritun olíukaupasamningsins.
Hagstæð viðskipti
fyrir báða
Halldór Ásgrímsson sjávarút-
vegsráðherra sagði viðskiptin við
Sovétríkin ekki aðeins fjalla um olíu
og síld, heldur einnig freðfisk og
lagmeti. Viðskiptin hafi verið hag-
stæð fyrir báða aðila. Æskilegt sé
að binda viðskiptasamninga til lengri
tíma en til eins árs. Hann kvaðst
trúa því að niðurstaða fengist í
málinu mjög fljótlega, en gengi það
ekki eftir væru framtíðarviðskipti
þjóðanna í hættu.
Skúli Alexandersson (Abl-Vl)
sagði mjög stóran vanda blasa við
íslenzkum sjávarútvegi, ef Sovét-
markaðurinn væri úr sögunni. Hann
krafðist þess að ráðherrar Alþýðu-
bandalagsins gerði grein fyrir því,
hér og nú, hvað ríkisstjórnin hefði
aðhafst í málinu.
Egill Jónsson (S-Al) sagði síldar-
vertíð senn á enda en samt teldi
utanríkisráðherra ekki ástæðu til
þess að hann eða annar ráðherra
færi utan til að fylgja þessu stóra
hagsmunamáli sjávarútvegsins eftir.
Hreggviður Jónsson (FH-Rn)
spurði hvort Matthías Á. Mathiesen
hefði talið það rétt að btjóta þann
rammasamning, sem hann hefði
sjálfur gert, m.a. um hagstæð olíu-
kaup. Hann spurði og hvort Sjálf-
stæðisflokkurinn væri ríkissósíal-
istaflokkur á sama tíma og Sovétrík-
in væru á leið til markaðshyggju.
Veiðiheimildir Sovét-
manna við Island
Eyjólfúr Konráð Jónsson (S-
Rv) minnti á fyrirspurn sína um
Moskvuferð Ólafs Ragnars
Grímssonar í aprílmánuði sl. og
greinargerð ráðherrans til ríkis-
stjórnarinnar um viðræðuf hans við
valdamenn í Sovétríkjunum. Jón
Baldvin Hannibalsson utanríkisráð-
herra hafi sagt í þingræðu um málið:
„Á það var bent að valdið ætti
nú að færast frá miðstjórnarkerfinu
í Moskvu til lýðvelda og til fyrir-
tækja í lýðveldum og því aðeins
gætu þessir aðilar gert bindandi
samning um utanríkisviðskipti að
þeir öfluðu sjálfír gjaldeyris sem til
þyrfti.. . Þar kæmi ýmislegt til
greina sem uþp var talið, þar á
meðal t.d. sameiginleg aðild að út-
gerðarfyrirtækjum, sameiginlegar
veiðar á vannýttum stofnum en sér
í lagi væri eitt grundvallarskilyrði
fyrir slíkum viðskiptum í framtíðinni
og það væru veiðiheimildir innan
íslenzkrar fiskveiðilögsögu. Og á það
var lögð mikil áherzla ...“ Eyjólf-
ur Konráð krafðist þéss, í ljósi mikil-
vægis málsins, að þessi skýrsla fjár-
málaráðherra um viðræður hans við
Sovétmenn um viðskipti o.fl. væri
þegar kunngjörð þingi og þjóð.
Dregið að undirrita
olíukaupasamning 1986!
Matthías Bjarnason (S-Vf) sagði
nauðsynlegt að leiðrétta rangfærslur
viðskiptaráðherra. Hann minnti á
að dregið hafi verið að undirrita olíu-
kaupasamning við Sovétríkin 1986,
þegar svipað stóð á og nú, án þess
að Sovétmenn hafi séð ástæðu til
að kvarta undan broti á ramma-
samningi. Hvað hefur breytzt síðan
þá? Þá vóru Rússar að pína síldar-
verð niður. Eg sagði við sendiherra
Sovétríkjanna að við ætluðum ekki
að skrifa undir olíusamning við Sov-
étmenn fyrr en saltsíldarviðskiptin
væru í höfn. Þá var tekið á málinu
og það leyst.
Stefán Valgeirsson (SJF-Ne)
sagðist ekki ánægður með vinnu-
brögð ráðherra í þessu máli. Það
átti ekki að staðfesta olíukaup fyrr
en síldarsalan var tryggð.
Ragnhildur Helgadóttir (S-Rv)
vék að viðskiptaviðræðum ijármála-
Silfúr hafsins - sildin. Sala saltsíldar til Sovétríkjanna varð tilefni
utandagskrárumræðu í Sameinuðu þingi i gær.
ráðherra í Moskvu. Fór eitthvað úr-
skeiðis sem klúðraði þeim viðræðum?
Hún tók undir kröfur uin að skýrsla
fjármálaráðherrans yrði birt.
Svavar Gestsson (Abl-Rv) sagði
það enga nýlundu að þingmenn
Sjálfstæðisflokksins gerðu þá aðila
tortryggilega sem stæðu í viðskipta-
viðræðum við Sovétríkin.
Stefán Guðmundsson (F-Nv)
sagði nauðsynlegt að kunngera Sov-
étmönnum skýrt og skorinyrt hvaða
þýðingu það hefði fyrir framtíðarvið-
skipti, ef gerðum síldarsölusamningi
yrði endanlega hafnað. Hann sagðist
og kreíjast þess sem þingmaður að
fá að sjá greinargerð Ijármálaráð-
herra um viðræður hans í Moskvu,
þar sem mótaðili hafi ýjað að veiði-
heimildum í íslenzkri fiskveiðilög-
sögu.
Jón Baldvin Hannibalsson sagði
fjármálaráðherra eiga höfundarrétt
að eigin skýrslu og yrðu þingmenn
að snúa sér til hans með kröfu um
birtingu. Hann sagði Sovétmenn búa
við efnahagskreppu og gjaldeyriss-
kort. Það væri hluti skýringar á
því, hvern veg síldarsölumál stæðu
nú. Samningar hefðu að vísu tekizt
bæði um magn og verð en staðfest-
ingu réttra stjórnvalda skorti enn.
Hvað er Morgunblaðið
að fara?
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
herra vitnaði til forystugreinar
Morgunblaðsins sl. sunnudag, en þar
hafi verið talið nauðsynlegt að ijúfa
þá einokum í-olíuviðskiptum við Sov-
étríkin sem byggð hafi verið upp í
samstarfi olíufélaganna, nokkurra
embættismanna, vinstri sinnaðra
stjórnmálamanna og sölusamtaka í
sjávarútvegi. Hvert er hér verið að
fara, spurði ráðherrann. Er þetta
dómur yfir þeim fyrrv. ráðherra
Sjálfstæðisflokksins sem gerði nú-
gildandi rammasamning um við-
skipti við Sovétríkin? Eða um fyrsta
þingmann Vestfjarða, fyrrverandi
viðskipta- og sjávarútvegsráðherra?
Eru þeir þessir vinstri sinnuðu menn?
Til vinstri við hveija eru þeir? Er
verið að ræða um alla þá sem gegnt
hafa embætti viðskiptaráðherra frá
1953? Og eru forstjórar olíufélag-
anna og sölusamtakanna settir und-
ir sömu sök?
Ráðherra sagði að það hefði ekki
falizt neinn þrýstingur á Sovétríkin
í því að fresta undirskrift olíukaupa-
samnings, sem væri okkur hagstæð-
ur í sjálfum sér.
Ráðherrar halda illa
á málum
Matthías Á. Matliiesen (S-Rn)
sagði það hafa komið fram hjá við-
ræðunefnd okkar í Moskvu að mis-
ræmi í upplýsingum frá stjórnvöld-
um hér heima og stjómvöldum ytra
varðandi viðskiptajöfnuð landanna á
yfirstandandi bókunartímabili hafi
valdið þeim erfiðleikum í störfum
þeirra. Hann minnti og á frétta-
frásögn í Morgunblaðinu 18. nóvem-
ber sl. þar sem fram kom, að tals-
menn Sölumiðstöðvar hraðfrystihú-
sanna hafi óskað eftir því að ekki
yrði gengið frá olíukaupasamningi
við Sovétríkin iyrr en sölusamningur
um íslenzkar afurðir til Sovétrikj-
anna væri í höfn. Tilmæli þeirra
hafi verið hunzuð.
Matthías sagði að einhvemtíma
hafi ráðherra farið utan af minna
tilefni en söluhagsmunum okkar af
saltsíld, sem sýnast í sjálfheldu eins
og mál hafa þróast.
iLiLjMBUH mi)
öiíJiiáQiUii mmn
GRAM KF-265 hefur 200 Itr. kæli með frábærri
innréttingu - og frauðfylltri (massffri) hurð, níð-
sterkri og rúmgóðri, svo af ber.
Að neðan er 63 Itr. útdregin frysti-
skúffa með lausri málmkörfu, sem taka má úr.
Auðvelt og þægilegt, ekki satt!
En úrvalið er miklu meira, því við bjóöum 11
gerðir kæliskápa með stórum, litlum eða engum
frysti. Einnig frystiskápa og -kistur.
Gefðu gæðunum gaum - því GRAM er glæsileg-
ur, sterkur, sparneytinn, hljóðlátur og endingar-
góður.
3ja ára ábyrgð - góðir skilmálar
- traust þjónusta!
/FOmx
HATÚNI 6A SÍMI 91-24420