Morgunblaðið - 13.12.1989, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. DESEMBER 1989
19
Opið bréf frá barnaverndar-
ráði til menntamálaráðherra
Steftiumótun í máleftium barna og ungmenna
Morgunblaðinu hefur borist eft-
irfarandi frá barnaverndarráði:
Barnaverndarráð hefur að beiðni
menntamálaráðherra, Svavars
Gestssonar, sett fram eftirfarandi
ábendingar varðandi stefnumótun í
barnavernd.
Stefiia stjórnvalda í
máleftium barna og
ungmenna
Abyrgð á velferð barna og ung-
menna hvílir að hluta til á hinu opin-
bera. Þetta kemur m.a. fram í ýmsum
lögum t.d. í lögum um grunnskóla,
lögum um heilsuvernd í skólum, sbr.
lög um heilbrigðisþjónustu, lögum
um byggingu og rekstur dagvistar-
heimila fyrir börn, og lögum um
vernd barna og ungmenna.
Þrátt fyrir þetta telur barnavernd-
arráð að aðbúnaður barna á Islandi
í dag sé langt í frá að vera nægjan-
lega góður. Islenskt þjóðfélag hefur
á undanförnum áratugum breyst
meira en dæmi eru um í sögu þjóðar-
innar. Uppeldi og umönnun barna
fer í vaxandi mæli fram utan heim-
ila. Huga þarf sérstaklega að því
hvernig það samræmist hagsmunum
barnanna.
Barnaverndarráð telur að aðstæð-
ur í þjóðfélaginu bjóði þeirri hættu
heim, að þarfir barna og ungmenna
lúti í lægra haidi fyrir þörfum hinna
fullorðnu. Gegn þessu þarf að vinna
markvisst og hlýtur ábyrgð á því að
svo verði að hvíla á stjórnvöldum.
Eitt af mikilvægustu verkefnum
hverrar þjóðar er að búa þannig að
bömum og ungmennum og þau verði
heilbrigðir og ábyrgir einstaklingar.
Þeir fjármunir sem varið er í þessu
skyni, skila sér örugglega aftur til
þjóðfélagsins. Um þetta geta allir í
sjálfu sér verið sammála. Barna-
verndarráð lítur þó eindregið svo á,
að hagsmunir barna og ungmenna
séu ekki nægjanlega tryggðir einkum
vegna þess hve heildarstefna stjórn-
valda í málefnum barna og ung-
menna er ófullkomin og illa mótuð.
Stjórnvöld sem marka ákveðna
stefnu í málefnum barna og ung-
menna stuðla um leið að markvissri
umfjöllun um þessi mál. Ennfremur
stuðlar stefnumörkun stjórnvalda að
því að umfjöllun um málefni barna
og ungmenna verði byggð á þekk-
ingu og umhyggju fyrir þessum ein-
staklingum.
I þeirri von að svo verði, leyfir
barnaverndarráð sér að setja fram
eftirfarandi tiliögur og ábendingar
sem ætlað er að stuðla að bættum
uppeldisskilyrðum barna og ung-
menna og ákveðnari stefnumótun í
barnavernd.
Hlutverk
barnaverndaryfirvalda
Vernd barna og ungmenna er að
áliti barnavemdarráðs eitt vanda-
samasta og mest krefjandi verkefni
sem stjórnvöld hafa með höndum.
Sú þróun hefur orðið annars staðar
á Norðurlöndunum að verkefni
barnaverndaryfirvalda hafa þyngst
jafnt og þétt. Ekki er ástæða til að
ætla annað en sú verði einnig raunin
hér á landi. Á því eru margar skýr-
ingar sem ekki verður rúm til að
fjalla um hér.
Barnaverndarstarfi verður ekki
nægjanlega vel sinnt nema markmið
starfsins séu skýr. Markmið eiga að
byggjast á félagslegri, sálfræðilegri
og uppeldislegri þekkinjgu sem til er
um börn hveiju sinni. I markmiðum
á að koma fram hvaða áherslur
stjórnvöld hafa og hvaða uppbygging
á að fara fram á hveijum tíma.
Mikii umræða hefur verið í sam-
félaginu að undanförnu um málefni
unglinga sem lenda í afbrotum og
fíkniefnum. Þessi umræða hefur ekki
nema að takmörkuðu leyti tengst
umræðu um velferð barna og ung-
menna almennt. Flest þeirra barna
sem lenda í alvarlegum vanda á ungl-
ingsárunum hafa átt erfiðan uppvöxt
og hefðu þurft á aðstoð barnavemd-
aryfirvalda að halda að einhveiju
leyti. Barnaverndarráð telur afar
mikilvægt að mun meiri áhersla verði
lögð á rannsóknir á málefnum barna
og ungmenna annað hvort á vegum
Háskóla íslands, barnaverndai-yfir-
valda eða annarra sem til greina
þættu koma í því sambandi.
Mjög biýnt er að komið verði á
fót viðeigandi uppeldis- og meðferð-
arheimilum fyrir þau börn og ung-
menni sem á þurfa að halda. Ekki
leikur nokkur vafi á því að núver-
andi ástand ógnar alvarlega velferð
þeirra barna og ungmenna sem þurfa
á aðstoð samfélagsins að halda að
þessu leyti. Barnaverndarráði er ekki
kunnugt um, að unnið sé að upp-
byggingu viðeigandi úrræða fyrir
börn og ungmenni eftir tiltekinni
áætlun. Nokkur uppbygging hefur
verið á úrræðum fyrir börn og ungl-
inga með tilkomu Unglingaheimila
ríkisins svo og með þeim heimilum
sem eru rekin á vegum Reykjavíkur-
borgar. Úrræði barnaverndarnefnda
fyrir börn á aldrinum 0-12 ára utan
Reykjavíkur eru hins vegar af skorn-
„Barnaverndarstarf á
mjög• undir högg að
sækja eins og rakið hef-
ur verið hér að framan.
Barnaverndarráð vek-
ur athygli á því, að
tvísýnt getur orðið um
það starf sem barna-
verndaryfirvöldum er
ætlað að sinna nema
stjórnvöld taki við-
hlítandi ábyrgð á vel-
ferð barna og ung-
menna.“
um skammti. Þeir möguleikar sem
eru fyrir hendi svo sem vistanir á
Unglingaheimili ríkisins eru jafnvel
TVJER VINSÆLAR
í jólapakkann
Sigríður Gunnlaugsdóttir hlaut 1. verðlaun í
skáldsagnakeppni I.O.G.T.fyrir þessa athyglis-
verðu sögu, LÍFSÞRÆÐI. Sagan segir frá
endurfundum átta kvenna, sem voru skóla-
systur í menntaskóla. Ýmislegt hefur á dag-
ana drifið; margt farið öðruvísi en ætlað var;
annað eins og að varstefnt. Það er tilhlökkun-
arefni að hÍttast.Samt reynistsumum þaðsárt.
Lífsþræðir eru stundum einkennilega ofnir.
Þeir sem velja vandaðar, viðurkenndar og
skemmtilegar bókmenntir velja LÍFSÞRÆÐI.
ekki notaðir af sveitarfélögum vegna
þess hve mikill kostnaður fylgir
slíkum ráðstöfunum. Barnaverndar-
ráð telur að ekki verði hjá því kom-
ist að ríkið taki í auknum mæli að
sér uppbyggingu og rekstur sér-
hæfðra vistunarúrræða fyrir börn og
unglinga þannig að þau komi að
notum fyrir alla þá sem á þurfa að
halda hvaðan sem þeir eru af landinu.
Þá er nauðsynlegt að samhæfa
áætlanir og aðgerðir. Gott samstarf
þarf ávallt að vera milli ráðuneyta
og viðeigandi stofnana um málefni
barna og ungmenna. Barnaverndar-
ráð hefur ástæðu til að ætla að sam-
vinna og samhæfing gæti verið meiri
en nú er milli barnaverndaryfirvalda,
heilbrigðisstofnana og menntastofn-
ana. I því sambandi má nefna að
barnaverndarráð hefur fengið ábend-
ingar um erfiðleika í samstarfi
fræðsluyfirvalda og barnaverndar-
yfii'valda. Þá hafa barnaverndarráði
einnig borist kvartanir barnavernd-
arnefnda vegna örðugleika í sam-
skiptum þeirra við heilbrigðisstofn-
anir.
Loks leyfir barnaverndarráð sér
að benda á nauðsyn þess að efla al-
mennt starfsemi barnaverndaryfir-
valda. Segja má að stöðugt komi upp
ný viðfangsefni á sviði barnaverndar
sem leysa þarf úr. Barnaverndarstarf
er þess eðlis að það þarf að standa
traustum fótum í þjóðfélagsskipan-
inni en jafnframt þarf það að vera
nægjanlega sveigjanlegt til að aðlag-
ast síbreytilegu þjóðfélagi og ólíkum
aðstæðum sem kalla á aðgerðir og
úrbætur í þágu barna og ungmenna.
Ýmsar aðrar þjóðir eru komnar mun
lengra í þróun barnaverndar en ís-
lendingar. Þátttaka íslands í sam-
starfi við aðrar þjóðir í málefnum
barna og ungmenna hefur verið
óveruleg til þessa. Bamaverndarráð
telur mjög brýnt að þátttaka íslend-
inga í alþjóðlegu samstarfi á sviði
barnaverndar veðri efld.
Lokaorð
Barnaverndarstarf á mjög undir
högg að sækja eins og rakið hefur
verið hér að framan. Barnaverndar-
ráð vekur athygli á því, að tvísýnt
getur orðið um það starf sem barna-
verndaryfii-völdum er ætlað að sinna
nema stjórnvöld taki viðhlítandi
ábyrgð á velferð barna og ung-
menna. Verður að huga vel að því
hvernig búa má svo um að barna-
verndarstarf tryggi nægjanlega ör-
yggi og veiferð þeirra sem hagsmuna
eiga að gæta í þessu sambandi.
Sigríður Ingvarsdóttir,
Guðfinna Eydal,
Jón R. Kristinsson,
Vilhjálmur Árnason,
Rannveig A. Jóhannsdóttir.
Vilhjálmur Hjálmarsson
Frcmdi Konráðs
föðurbróðir minn
ÆVISAGA
HERMANNS
VILHJÁLMS-
SONAR FRÁ
MJÓAFIRÐL
Skráð af VilhjálmL Hjálmarssyni
fyrrverandi ráðherra.
Reykvíkingar þekktu Hermann undir
nafninu Hemmi, oft með viðurnefni dregið
af því að hann togaðist stundum á við
stráka um túkall eða krónu.
Vilhjálmur Hjálmarsson segir sögu
föðurbróður síns á gamansaman og
hugþekkan hátt. Þess vegna er unun
að lesa hana þó að hún fjalli um
óvenjulegt lífshlaup manns er aldrei fékk
notið hæfileika sinna.
FRÆNDI KONRÁÐS-
FÖÐURBRÓÐIR MINN er bók fyrir þá
sem vilja ÖÐRUVlSI ævisögu sagða af
hreinni snilld.