Morgunblaðið - 13.12.1989, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. DESEMBER 1989
33
Pálmi Jónsson (S-Nv);
Fj árlagafrumvarpið
löðrandi í vanáætlmium
Stefintí allt að sex til átta milljarða halla 1990
Pálmi Jónsson (S-Nv) sagði hallann á fjárlagadæmi komandi árs
Qóra miHjarða króna að breytingartillögum fjárveitinganefindar
við aðra umræðu fjárlaga samþykktum. Þar að auki bíði þungir
útgjaldaliðir afgreiðslu við þriðju umræðu fjárlaga, sem skekki
dæmið enn. „Ég hefi leyfit mér að áætla að fjárlög verði afgreidd
með allt að 6 milljarða króna halla,“ ef ekki kemur til frekari
tekjuöflun, sagði þingmaðurinn við aðra umræða um fjárlagafrum-
varp komandi árs í sameinuðu þingi í gær. Líkur standi og til að
„verulegur hluti hallans verði geymdur í einhverjum skúffúm fjár-
málaráðherrans þangað til síðar á árinu að hann kemur til greiðslu
hjá ríkissjóði", eins og gerzt hafi á þessu ári. Raunverulegur halli
á fjárlagadæmi komandi árs getur því farið upp í 7-8 milljarða
króna.
Pálmi Jónsson sagði efnislega:
1) Fjárlagafrumvarpið er lagt
fram með þriggja milljarða króna
halla, sem sýnir uppgjöf ríkis-
stjórnarinnar við að ná jafnvægi
í fjármálum ríkisins.
2) Frumvarpið boðar áform um
stórfellda skattþyngingu, bæði í
tekju- og neyzlusírottum.
3) Það feiur í sér verulega
þenslu í ríkiskerfinu á næsta ári
með á þriðja hundrað nýjum
starfsmönnum og aukningu
MMACI
rekstrarútgjalda um 2% að raun-
gildi. í heild er spáð að samneyzla
aukist um 1% á næsta ári meðan
þjóðartekjur dragast saman um
1,4%.
4) FYamlög til fjárfestingar, við-
halds og tilfærslna eru á^ hinn
bóginn skorin harkalega niður, svo
að hafa mun neikvæð áhrif á
vinnuframboð í landinu.
5) FY-umvarpið er löðrandi í
vísvitandi og handahófskenndum
vanáætlunum, eins og 180 breyt-
ingartillögur fjárveitinganefndar
sýna glögglega.
6) Þungir útgjaldaliðir bíða
þriðju umræðu fjárlaga: niður-
greiðslur, almannatryggingar,
lánasjóður námsmanna, uppgjör
við sveitarfélög, vaxtagreiðslur
o.fl. Trúlega hækka heildarútgjöld
um allt að þijá milljarða króna
í nefndaráliti minnihluta fjárveit-
inganefndar kemur fram hörð
gagnrýni á stöðu efnahags-, at-
vinnu- og ríkisfjármála eftir 14
mánaða feril ríkisstjómar
Steingríms Hermannssonar. í álit-
inu segir m.a.:
* 1) Erlendar skuldir fara hækk-
andi, vóru 41,3% af landsfram-
leiðslu 1988 — verða 50% 1989.
* 2) Greiðslubyrði erlendra lána
hækkar úr 16,6% útflutningstekna
1988 í 19% 1989.
* 3) Halli á viðskiptum við útlönd
verður 9,9 milljarðar króna á næsta
ári, samkvæmt spám þar um, og
er þá ekki tekið mið af alvarlegum
horfum í loðnuveiðum.
* 4) Halli á ríkissjóði stefnir í 5-6
milljarða króna á þessu ári og 6-8
milljarða á næsta ári.
* 5) Spáð er yfir 2.000 gjald-
þrotum í Reykjavík 1989. Ekki
liggja fyrir tölur um gjaldþrot í
stijálbýli.
* 6) Kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna verður að meðaltaii 8% lægri
í ár en í fyrra. Spáð er 5% kaup-
máttarrýrnun 1990. Kaupmáttur
tryggingabóta hefur lækkað um
4-9% frá fyrra ári.
* 7) Atvinnuleysi er þrisvar sinn-
þegar þessir liðir koma inn í fjár-
lagadæmið.
Pálmi sagði að fjárlagafrum-
varpið væri byggt á 16% verðlags-
hækkun milli ára, en rekstrarút-
gjöld ríkissjóðs eigi hinsvegar að
hækka um 24,7% og launaútgjöld
um 25,2%. Miðað við framkomnar
tillögur fjárveitinganefndar hækki
rekstrarútgjöld milli ára trúlega
um 2% að raungildi. Langmest sé
hækkunin hjá fjármálaráðuneyt-
inu, eða rúmlega 50%.
Þingmaðurin sagði að á árabil-
inu 1980-1990 hefði þjóðarfram-
leiðsla vaxið um 4% og þjóðartekj-
ur um 8%. Á sama tíma hafi sam-
neyzlan aukizt um 37%. Kostnaður
við aðalskrifstofur ráðuneytanna
hefur aukizt á föstu verði á árun-
um 1982-1988 um 66,7%. Á tíma-
bilinu 1980-90 fjölgaði starfs-
mönnum hjá A-hluta ríkissjóðs um
38,7% eða 3.328 starfsmenn. Út-
gjöld A-hluta ríkissjóðs hafa aldrei
verið hærri sem hlutfall af lands-
framleiðslu en á líðandi ári, 28,8%
(22,8% 1984). Þrátt fyrir þessa
misvísan, samdrátt í þjóðarbú-
skapnum og fjárhagsstöðu fólks
og fyrirtækja leggi ríkisstjórnin
enn til vöxt ríkisumsvifa um 2% á
næsta ári.
FYumvarp fjármálaráðherra að
Pálmi Jónsson
fjárlögum komandi árs, sem vera
átti „nýr grundvöllur" að stöðug-
leika í efnahagsmálum þjóðarinn-
ar, var, þegar til kastanna kom,
löðrandi í vanáætlunum, eins kon-
ar gatasigti, sagði Pálmi Jónsson.
Ríkisstjórnin hefur gjörsamlega
misst tökin á stjórn ríkisfjármála,
eins og framkvæmd fjárlaga á
líðandi ári ber ljósan vottinn um.
Sighvatur Björgvinsson, formaður fjárveitinganefiidar:
Aukin skattheimta eða
breyting á þjónustunni
ef ná á jöfiiuði í ríkisfjármálum
Sljórnarandstaðan í fjárveitinganefiid:
Fjárlagahalli 1989
5-6 milljarðar króna
Allt að 6.000 manns atvinnulausir í
ársbyrjun 1990
Fulltrúar minnihluta Qárveitinganefndar Alþingis telja óhjákvæmi-
legt að bregðast við slæmri stöðu efiiahags-, atvinnu- og ríkisfjár-
mála með því „að skapa atvinnulífinu þau skilyrði að hagvöxtur
geti tekið við af hnignum og samdrætti og með því að stöðva þenslu
ríkiskerfisins og ná fram raunverulegum sparnaði á þeim vettvangi.
„Það er hinsvegar Ijóst að núverandi ríkissljórn hefiir hvorki vilja
né getu til að taka þannig á málum,“ segir í nefndaráliti fúlltrúa
Samtaka um kvennalista og Sjálfstæðisflokks í fjárveitinganefnd um
frumvarp til fjárlaga fyrir komandi ár.
um meira á- fyrstu 8 mánuðum
1989 en á sama tíma í fyrra. Spáð
er að allt að 6.000 manns verði
atvinnulausir fyrstu vikur komandi
árs.
* 8) Skattheimta ríkisins er nú
meiri en nokkru sinni fyrr á sama
tíma sem þrengist um vinnu og
kaupmáttur rýmar.
* 9) Verðbólga hefur hækkað um
25% á þessu ári. Raunvextir útlána
í bankakerfinu eru að meðaltali
tvöfalt hærri en 1987, samkvæmt
yfirliti Þjóðhagsstofnunar.
* 10) Eigið fé heilla atvinnu-
greina er á þrotum eða þrotið.
í álitinu segir og að tekjuskattur
hækki á næsta ári um 2%, þannig
að staðgreiðsluprósenta verði
39,74%. Þá segir að sveitarfélög
muni greiða 500-800 m.kr. hærri
virðisaukaskatt til ríkisins 1990 en
söluskatt 1988. Þar með hafi ríkið
tekið til sín nær allan ávinning
sveitarfélaganna af nýrri verka-
skiptingu ríkis og sveitarfélaga.
Þá stefni fjármálaráðherra að því
að ýmsar ríkisstofnanir selji þjón-
ustu hærra verði en kostnaði nemur
— og skattleggi þannig allan al-
menning gegn um þessar stofnanir.
Sighvatur Björgvinsson (A-
Vf), formaður fjárveitinga-
nefhdar, mælti í gær fyrir
nefhdaráliti fulltrúa stjórnar-
flokkanna í fjái-veitinganeftid
um frumvarp til fjárlaga fyrir
árið 1990 og fyrir 180 breyting-
artillögum sem fjárveitinga-
nefiid flytur sameiginlega — og
fela í sér hækkun útgjalda frá
fjárlagafrumvarpi, upp á 1
milljarð 182 milljónir króna.
Sighvatur Björgvinsson sagði:
Tillögur nefndarinnar um hækk-
un rekstrarliða nema 570 milljónum
162 þúsund krónum. Er sú fjárhæð
svo til öll vegna lagfæringa á áætl-
un frumvarpsins um útgjöld vegna
launa, vegna verðuppfærslu eða
vegna vanáætlana um önnur rekstr-
argjöld. Nefndin gerir síðan tillögu
um lækkun sértekna upp á 259
milljónir 716 þúsund kr. og er það
sama um þessar tillögur að segja
og hinar fyrri, að svo til öll þessi
fjárhæð er vegna leiðréttingar sér-
tekna sem staðfest hefur verið af
fjármálaráðuneytinu. Nefndin gerir
hins vegar tillögur um hækkun
stofnkostnaðar um 342 milljónir
341 þúsund kr. Þessar hækkunartil-
lögur eiga flestar uppruna sinn hjá
fjárveitinganefnd og eru fyrst og
fremst um hækkaðan stofnkostnað
vegna hafnarmála, sjúkrahúsa og
heilbrigðismála og varðandi fram-
haldsskóla.
Formaður fjárveitinganefndar
sagði það enga tilviljun þegar út-
gjöld umfram áætlanir verði rúmir
8 milljarðar króna, eins og þetta
árið. Þessi munur verði ekki full-
skýrður með ófyrirséðum áföllum
eða ófyrirséðum breytingum á for-
sendum fjárlagagerðar. Hér komi
fleira til, „nefnilega það að í tilraun-
um manna til þess að ná jöfnuði á
pappímum við afgreiðslu fjárlaga
hveiju sinni, þá er sumpart óvilj-
andi og sumpart ekki óviljandi gert
ráð fyrir minni útgjöldum, bæði til
launagreiðslna og annarra rekstrar-
gjalda en raunverulegt umfang
ríkisstofnana og ríkisins sjálfs gefa
tilefni til. Áhrif kjarasamninga og
lagabreytinga sem kalla á útgjöld
úr ríkissjóði eru ekki til fulls metin.
Sparnaður og niðurskurður sem
áformað var að ná en ekki náðist
nema að hluta kann að vera fram-
lengdur án breytinga frá ári til árs
Sighvatur Björgvinsson
og skapar þannig viðvarandi mun
á áætlun og útkomu.“ Sighvatur
lagði áherzlu á raunhæfari fjárlaga-
gerð, sem hér væri að stefnt
Sighvatur sagði ekki nema tvær
leiðir til að rífa sig upp úr þessu
fari, það er miklum fjárlagahalla.
Önnur væri sú að auka skattheimtu
verulega. Hin að gera verulegar
breytingar á þjónustu og umfangi
ýmissa kostnaðarsömustu útgjalda-
liðanna og er þá óhjákvæmilegt að
nefna þá sem stærstu fjárhæðunum
velta, því enginn geti sparað'á því
sem ekkert kosti.
Það er kominn tími til þess, sagði
þingmaðurinn, að menn geri sér
grein fyrir því „að í fámennum sam-
félögum eins og okkar íslenzka
gjalda menn sjálfstæði, sjálfsfor-
ræði og sérstöðu oft með því að
verða að neita sér um sitt hvað af
lífsins gæðum sem fjölmennar stór-
þjóðir geta boðið tilteknum hópum
þegna sinna.“
Formaður fjárveitinganefndar
sagði að stór viðfangsefni fjárlaga-
gerðar bíði þriðju umræðu sem oft
áður. Hann sagði að hækkunartil-
lögur nefndarinnar við aðra um-
ræðu spanni tæplega 1.200 m.kr.
Stærstur hluti tillagnanna séu
hreinar leiðréttingar til að gera fjár—
lagagerðina raunhæfari. Þetta er
há upphæð, litin ein og sér, en er
minni litin sem hluti af heildardæm-
inu. Það auðveldar okkur nú að
vinna að raunhæfari áætlunum en
áður að fyrir liggur ríkisreikningur
fyrir árið 1988, skýrsla Ríkisendur-
skoðunar um rekstur ríkisins á því
ári og frumvarp til fjáraukalaga
fyrir líðandi ár, en allt eru þetta
framfaraspor, sem ber að þakka.
Það er ásetningur fjárveitinga-
nefndar, sagði þingmaðurinn, að
afgreiðsla fjáraukalaga fyrir árið
1989 nái fram að ganga fyrir starfs-
hlé þingsins um jól og áramót, eins
og skylt er.
Breytingartillögur Kvennalistans:
Átak til að efla at-
vinnulíf kvenna
Málmfríður Sigurðardóttir
(SK-Ne) mælti við aðra umræðu
fjárlagafrumvarps fyrir fimm
breytingartillögum þingmanna
Samtaka um kvennalista.
Stærsta tillagan gerir ráð fyrir
200 m.kr. framlagi á fjárlögum
komandi árs til sérstaks átaks
til að efla atvinnulíf kvenna.
Aðrar breytingartillögur
Kvennalistans eru þessar:
A) Atvinnuuppbygging kvenna
á landsbyggðinni (sérstakt fram-
lagtil Byggðastofnunar) 40 m.kr.
B) Hjálparstarf Sameinuðu
þjóðanna fyrir konur í þróunarl-
öndum (UNIFEM) 3,2 m.kr.
C) Kvennaathvarf í Reykjavík,
hækkun um 2,7 m.kr., verði 10,8
m.kr.
D) Samtök kvenna gegn kyn-
ferðislegu ofbeldi, hækkun 8
m.kr., verði 11 m.kr.
E) Heilbrigðismál (ráðgjöf og
fræðsla um kynlíf og bameignir),
hækkun 5 m.kr., verði 6 m.kr.