Morgunblaðið - 13.12.1989, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. DESEMBER 1989
SIGRÍÐUR
GUNNLA UGSDÓTTIR
VERÐLAUNA-
SKALDSAGA
SEM GRÍPUR LESANDANN
STERKUM TÖKUM
Sigríður Gunnlaugsdóttir hlaut 1. verðlaun í
skáldsagnakeppni I.O.G.T. fyrir þessaathygl-
isverðu sögu, LÍFSÞRÆÐI. Sagan segir frá
endurfrundum átta kvenna, sem voru skóla-
systur í menntaskóla. Ýmislegt hefur á dag-
ana drifið; margt farið öðruvísi en ætlað var;
annað eins og að var stefnt. Það er tilhlökku-
efni að hittast. Samt reynist sumum það sárt.
Lífsþræðir eru stundum einkennilega ofnir.
Þeir sem velja vandaðar, viðurkenndar og
skemmtilegar bókmenntir velja LÍFSÞRÆÐI.
ÆSKAN
Endurvinnsla
er þjóðþrif
eftir Tryggva Felixson
Þegar fram líða stundir komum
við til með að líta til ársins 1989
sem upphafs nýrra tíma og við-
horfa í umhverfismálum. Síðustu
misserin hefur athygli fjölmiðta og
áhugi almennings beinst að upp-
græðslu, nýlega er hafin skipuleg
söfnun á einnota umbúðum undan
öli og gosdrykkjum og framundan
er mikið átak í skógrækt. Ég ætla
í þessari grein að fjaila um endur-
vinnslu á einnota umbúðum.
Einnota umbúðir fyrir öl og gos-
drykki komu til landsins eins og
óboðinn gestur fyrir fáeinum árum.
Þær urðu vinsælar hjá framleið-
endum sem neytendum, en margir
höfðu áhyggjur af þeim umhverfis-
vanda sem þær óneitanlega sköp-
uðu. Einstaklingar og samtök sem
báru náttúruvernd fyrir bijósti
báru fram kröfur um bann við
notkun á þessum nýju umbúðum,
eða í það minnsta að á þær yrði
sett skilagjald svo draga mætti úr
umhverfisspjöllum af þeirra völd-
um. Málið kom til kasta alþingis
og sl. vor var gengið frá lögum
og reglugerð um skilagjald, eins
og alkunna er.
En hvað er það sem réttlætir
skilagjald á einnota umbúðum? Er
skilagjaldið tilkomið vegna þrýst-
ings náttúruverndarsinna án tillits
til þjóðhagslegra hagsmuna? Svar-
ið er nei, og það má fær mörg
haldgóð efnahagsleg rök fyrir því
að setja skilagjald á einnota um-
búðir.
Ef við lítum í kringum okkur í
dag og berum það saman við
ástandið fyrir fáeinum mánuðum
er árangur skilagjaldsins augljós.
Það hefur leitt til þess að tómar
gosdósir og plastflöskur eru ekki
lengur til lýta og trafala á torgum,
götum og víðavangi. Kostnaður við
hreinsun á almannafæri, hvort sem
hann er gerður af sveitarfélögum'
eða áhugasömum einstaklingum,
hefur því minnkað. Og yndisauki
landsins hefur aukist, bæði fyrir
landsmenn og erlenda ferðamenn
sem koma til að virða náttúru
landsins fyrir sér. Sem sagt, aug-
ljós velferðarauki og hagur ferða-
mannaþjónustu, sem er vaxandi
atvinnugrein, hefur verið bættur
með óbeinum hætti.
Önnur atriði eru líka inni í mynd-
ina. Skilagjaldið dregur úr sorpi
sem þarf að safna og urða. Þann
sparnað sem af þessu hlýst má
eflaust meta í peningum var ekki
Reykjavíkurborg nýlega að kaupa
land fyrir 85 milljónir króna til að
urða sorp. Skilagjald á einnota
umbúðum kemur til með að auka
lífdaga urðunarlandsins og fækkar
ferðum sorpbíla frá Reykjavík til
Kjalarness — sparnaður liggur í
augum uppi.
En það er fleira sem hangir á
spýtunni. Skrapmálmurinn verður
fluttur úr landi og skapar gjaldeyr-
istekjur og líklega verður hægt að
koma plastinu í verð áður en langt
um líður. Og gleymum því ekki að
náttúruauðlindir jarðarinnar eru
takmarkaðar. Til að framleiða ál
þarf báxít sem grafið er úr námum
sem einhvern tíma tæmast. Báxíti
er breytt í ál með hjálp orkulinda
sem ekki eru óþijótandi. Með því
að endurnýta umbúðir lengist
líftími þessara auðlinda og það
dregur úr þeim umhverfisspjöllum
sem hagnýting þeirra hefur í för
með sér.
En eitthvað kostar þetta? Vissu-
lega. í fyrsta lagi fyrirhöfn fyrir
neytendur vegna flokkunar og
skila á úrgangi. í öðru lagi kostn-
aður vegna reksturs söfnunarkerf-
isins — sem í núverandi kerfi er
greiddur af þeim sem ekki hirða
um að skila umbúðum sem þeir
kaupa.
Af því sem að framan er talið
tel ég að það megi fullyrða'að
skilagjald á úrgangi er gott mál.
Nú liggur fyrir tillaga um skila-
gjald á bílum og vonandi er skila-
gjald eða söfnun á gleri og pappír
ekki langt undan.
Skátahreyfingin á íslandi hefur
sýnt þessu máli áhuga og hvatti
stjórnvöld til aðgerða og lagði fram
hugmyndir um það hvernig hægt
væri að vinna að þessu verkefni.
Áhugi skátahreyfingarinnar er til-
komin vegna þess að í starfi skáta
er lögð mikil rækt við útilíf og
góða umgengni við náttúru lands-
ins. Þá er nýting verðmæta uppeld-
isatriði og varðveisla náttúruauð-
linda fyrir komandi kynslóðir er
eðli málsins samkvæmt áhugamál
skáta.
Þegar ljóst var að stjórnvöld
hyggðust koma á skilagjaldi á ein-
nota umbúðum hafði Bandalag
íslenskra Skáta frumkvæði að
samstarfi við Landssamband hjálp-
arsveita skáta og Hjálparstofnun
kirkjunnar um átak í söfnun ein-
Tryggvi Felixson
„Ef við lítum í kringum
okkur í dag og berum
það saman við ástandið
fyrir fáeinum mánuðum
er árangur skilagjalds-
ins augljós.“
nota umbúða. Þetta átak hlaut
nafnið Þjóðþrif og markmið þess
er að auka skil á einnota umbúðum
og að skapa samtökunum þremur
betri fjárhagslegan grundvöll til
að sinna sínum starfsvettvangi.
Þá er ætlun að sinna ýmsum um-
hverfismálum bæði með því að
leggja fé til uppgræðslu og nátt-
úruverndar og með útgáfu á
fræðsluefni.
Þjóðþrif hefur komið upp um
40 söfnunarstöðum í Reykjavík og
nágrannabyggðum. Söfnunarstað-
irnir eru appelsínurauðar kúlur,
sem ganga undir nafninu dósakúl-
ur, sem standa við bensínstöðvar
og stórmarkaði. Einnig hafa verið
settir upp um 150 söfnunarkassar
(dósakassar!) í ýmsum fyrirtækjum
og nokkur veitinga- og gistihús
láta einnota umbúðir renna til
Þjóðþrifa, og fer þar Ólafur Lauf-
dal fremstur í flokki. í söfnunaríl-
átin má setja einnota umbúðir og
Þjóðþrif munu sjá um að skiia
þeim til Endurvinnslunnar og inn-
heimta skilagjaldið. Verðmætin
sem þannig skapast renna, eins
og fyrr segir, til umhverfismála,
hjálpar og björgunarstarfs. Þannig
hefur skilagjald á einnota umbúðir
skapað skátum, hjálparsveitum
skáta og Hjálparstofnun kirkjunn-
ar nýjan starfsvettvang og, von-
andi, nýja möguleika til að rækta
betur það starf sem þessi samtök
hafa unnið um langt árabil.
Höfundur starfar seni
hagfræðingur í Seðlabanka
íslands og er félagi í
Skógræktarfélagi skáta.